• gravitational wave nedir?
    einstein'in yercekimini (gravity) acikladigi teorisi general theory of relativitye (genel gorelilik) gore bu kuvvetin uzay zamanda dalgalar halinde iletim bicimi.

    gozlemi neden onemlidir?
    gozlem, genel relativiteyi ve einsteinin yaklasimini kanitladigi gibi, butun kuvvetleri icine alan bir teorinin (theory of everything, toe) gravityi de kapsamasi gerektigini, standard modelin tek basina evreni aciklamayacagini kanitlamis oluyor ve bu acidan bu alanda calisanlar ve fizik icin cok onemli.

    bugune kadar neden gozlemleyemediler?
    eylul 2015 de tekrar elden gecirilen ve gelistirilen deneyin hassasliginin artirdigi ve algi mesafesinin 65 milyon isik yilindan 225 milyon isik yilina cikardigi soyleniyor, yaklasik olarak uc kati mesafe dersek, hacimsel olarak neredeyse 30 kati bir hacim. ve bu hacimde olabilicek butun yuksek cekimsel olaylar detectorun alanina girmis oluyor. artan hassasligi da isin icine katarsak simdi gozlemlenmis olmasi olasiliksal olarak ikna edici bir durum.

    gercekten gozlemlendi mi?
    higgs bosonunda da ayni muahbbet oldugundan ilk once 5 sigmanin ne demek oldugunu suradan okuyabilirsiniz:
    http://www.physics.org/…rticle-questions.asp?id=103
    bir binary kara delikteki iki kara deligin birbiriyle butunlestigi (merging) olayda ortaya cikan uzay zaman dalgalanmalarinin detektor tarafindan 5.1 sigmayla algilandigi soyleniyor.

    bugune kadar hic gormedigim sekilde yarim yamalak iki ay soylentisi yapildiktan sonra 11 subatta sonunda basin toplantisi yapilacak ve bu sure zarfinca analiz edilen datanin sunumu yapilacak. cok buyuk bir collaboration oldugundan bu kadar soylentinin cikmasi dogal aslinda, fakat yine de son detaylar ve 11 subat sunumu icin:
    http://www.ligo.org/news/media-advisory.php

    edit:
    ilgilisine makale:
    https://dcc.ligo.org/…914:detection_of_gw150914.pdf
  • biz demiştik;

    (bkz: haarp/@wywh)
  • aylardır söylentileri dolanıyor. muhtemelen gerçekten de kütleçekim dalgalarının keşfini açıklayacaklar. hadi bakalım büyük gün.

    http://www.donanimhaber.com/…nyasinda-buyuk-gun.htm

    açıklandı:

    http://www.donanimhaber.com/…lk-kez-gozlemlendi.htm
  • geliyor.

    http://www.theverge.com/…y-announcement-live-stream
  • türkiye saatiyle 17:30'da ligo (laser interferometer gravitational wave observatory) konferansında açıklanması beklenen doğrulamadır. teknik kısmını pek anlamasam da, bu yerçekimi dalgalarının doğrulanmasının astronomide yeni bir çağ açacağı ve onyılın buluşu olacağı söyleniyor. einstein yüz yıl önce genel teorisinde öngörmüş bu dalgaları, ama uygulamalı gözlemi nasıl yapılıyor anlayabilen varsa açıklasın.
  • öncelikle, ligo (bkz: #49216363)

    şimdi yukarıda bahsi geçen deneyin kesinlik derecesi 5.1 sigma. bu oran %0.023'ten daha düşük bir hata payı demek. tersten bakarsak %99.977'den daha yüksek oranla kütleçekimi dalgası tespit edildi. yukarıda ilk entride bahsedildiği gibi standartlarla tespiti yapılmışsa, kütleçekimi dalgalarının varlığı higgs bosonundan %0.1 daha kesinlikle tespit edilmiştir.

    açıklama kütleçekim dalgalarının tespiti ile alakalıysa bu senenin nobel fizik ödülünün sahipleri belli oldu.

    ayrıca bu buluşla alakalı standart model nedir?
  • tarihi bir gün olacağa benziyor. uzun süredir kütleçekim dalgalarının bulunduğu dedikoduları dolaşıyordu zaten; açıklanması bugüne kısmet olacak gibi.

    eğer kanıtlanırsa big bang'den hemen sonra evrenin ışık hızından daha hızlı nasıl genişlediğini anlamamıza yardımcı olabilirmiş. beklemedeyiz!

    edit: vaaw! bu buluş evrenin %80'ini oluşturduğu düşünülen karanlık madde'yi anlamamıza bile yardımcı olabilirmiş. (hatta bir dakika, karanlık madde ses ver! yoksa bu sen misin?)

    http://www.dailymail.co.uk/…ripples-space-time.html
  • popüler bilim kitapları okuyucusu olarak merakla takip etmeme yol açmıştır, tabi teknik tabirlerin çoğundan bir şey anladığım yok orası ayrı.

    bilal'e anlatır gibi anlatma işinde yine en başarılı brian greene olmuş.
    bu adamın kitaplarını öneririm ilgisi olanlara, evrenin zarafeti'nden başlayın.
  • *edit: en basa bu dalga neyin dalgasi onu soyliyelim. einstein'in genel gorelilik teorisinin ozetine gore "madde" ** uzay ve zamana nasil egilip bukulecegini soyler; uzay ve zaman da cisimlere nasil hareket edecegini. yani uzay aslinda boyle gorunur ama bugune kadar boyle goremiyorduk:) iste cisimler, uzay ve zamani bukunce uzayda isik hizinda dagilan kutlecekim dalgalari* olustururlar. bu dalgalar bugune kadar gozlemlenememisti. bu dalgalar gozlemlenemeyince de, bu dalgalardan baska bi sey yaymayan uzay cisimleri de gozlemlenememisti. yani yasasin karadelikler!*edit bitti*

    ligo'nun yaptigi uygulamalı gözlemi basitçe anlatması çok zor:)

    (büyük harfle) "l" şeklinde bir kompleks düşünün. l'nin kolları 2-4 km uzunluğunda. biri diğerinden uzun, l'nin köşesinde bir beam splitter (ışın ayırıcı) var, l'nin alt tarafında yani ışın ayırıcının solunda ışın detektörü var... l'nin iki ucunda da asılı duran dev aynalar var. şöyle bir şey kendisi

    şimdi bir lazerle (ls diye gösterilen) ışın ayırıyıcıya (b diye gösterilen) ışın yolluyos, ayırıcı da iki demeti iki koldan (l'nin kollarından) dev aynalara yolluyor. deva aynalar demetleri gerisin geri ayırıcıya yolluyor. ayırıcı da aynalardan gelen ışınları lazer silahı ve ışın detektörüne (ld diye geçen) yolluyor. böyle bir görüntü hayal edin.
    ortada gravitational wave'in eğip büktüğü uzayzaman yokken, ışın atımları kollardan biri daha uzun olduğundan detektöre farklı, ancak düzenli ritmli zamanlarda geliyor. detektör de pek bi şey detect etmiyor :) (ışık dalgalarının süperimpozisyonuyla* ilgili bir dalga sebebiyle, birbirlerini nötralize ediyor isinlar)

    şimdi kollara gravitational wave atalım, böyle "vocurk vocurk" etsin... animasyonda gördüğünüz üzere sağdan giren gravitational wave, yüzeydeki partikelleri gah uzatıyor gah kısaltıyor... bu durum bizim "l"'de (ki adı interferometre-yani suya attığınız taşların birbirine girişen dalgalarını ölçen nane) iki boyutlu düzlemde şöyle bir görüntü yaratıyor. yani kollar bir uzuyor bir kısalıyor. tabii animasyondaki kadar degil. hidrojen atonu kadar ohom:) artık gelen ışın atımları düzenli ritmde değil. suya atılan taşların birbiriyle girişen (bkz: superimpositon) görüntüsü şeklinde. duzensiz girişen dalgalar da yeni bir dalga yaratıyor (biraz daha basitleştirirsem fizik ilmi çökecek:(( ışığın dalga fonksiyonundan da yararlanan detektör de gravitational wave'den sonra oluşan yeni dalganın ışığını tespit ediyor. böylece ölçüm gerçekleşyor.

    not: gerçeklik yukarıda anlattığımdan çok daha komplike, işbu entry aşırı basitleştirme adına fiziğin de müzğin de ırzına geçmiştir:)
  • canlı yayın için tıklayın.

    (bkz: geliyor gönlümün efendisi)

    geldi

    http://www.donanimhaber.com/…lk-kez-gozlemlendi.htm
hesabın var mı? giriş yap