11 ağustos 2019 arjantin seçimleri

• aslında esas seçim değil, bir önseçimdir (esp. primarias). hiç kimse bu seçimler dolayısıyla resmi bir göreve gelmez. yine de bu önseçimler amerikan önseçimlerinden (ing. primaries) farklıdır. kafa karışıklığını önlemek için burada hemen bir parantez açarak arjantin seçim sistemini özetlemek istiyorum:
  
  arjantin'de başkanlar 4 yıllığına seçilirler ve arka arkaya iki defa görev yapabilirler. ancak, iki kere seçilen bir başkan bir dönem ara verdikten sonra üçüncü sefer için tekrar aday olabilir. seçimler iki turdan oluşur. ilk tur genelde ekim ayında, eğer bir aday ilk turda seçilemezse ikinci tur kasım ayında yapılır. ancak seçilmek için yüzde 50 şartı yoktur. biraz garip gelebilir ama eğer bir aday en yakın rakibine yüzde 10 ve daha fazla fark atmışsa ve oyu da yüzde 40 üzerindeyse ikinci tura gerek kalmadan ilk turda seçilmiş olur.
  
  2011 yılında kabul edilen yasal düzenlemeye göre, adayların ve partilerin asıl seçim(ler)e girebilmeleri için zorunlu önseçimler yapılır. vatandaşlar tıpkı normal seçimlerde olduğu gibi bu önseçimlerde de oy kullanmakla mükelleftirler (16 ve 17 yaşında olanlar da bu önseçimlerde oy kullanabilir ama hem bu grup hem de 65 yaş üstü için önseçimde oy kullanmak opsiyoneldir). bu önseçimlerde yüzde 1 buçuktan az oy alan aday ve partiler seçimlere katılamazlar (bu yüzden 2015 yılında yüzden fazla parti seçim dışı kaldı). bu önseçimler aynı zamanda bir çeşit anket işlevi de görüyor. bu mekanizma sadece ulusal ölçekte geçerli olmakla birlikte her eyalet ve belediye kendi içerisinde kendi önseçimlerini kendileri ayarlayabilirler.
  
  oldukça iyi işleyen bir demokratik sisteme sahip olan arjantin'de bu yeni yasa epey tartışma konusu. anti-demokratik olmakla eleştiriliyor. muhalefetin ve azınlık görüşlerin seslerinin kısıldığı söyleniyor. genel olarak freedom house başta olmak üzere birçok uluslarası sivil toplum kuruluşu tarafından özgür ülkeler kategorisinde değerlendirilen arjantin demokrasisinin tek problemi bu değil tabii ama hepsini bu başlıkta tartışamayacağım için sonraya bırakıyorum.
  
  başlığa konu olan önseçimlere gelirsek; ekonomik olarak ciddi bir kriz geçiren ülkede siyaset de krizden nasiplenmiş gözüküyor. son iki yılda yüzde 400'e yakın değer kaybeden arjantin pesosu en son bu hafta yüzde yüzlük bir devalüasyon daha yaşadı. bu sebeple, halihazırda iktidarda olan mauricio macri ve cambiemos (değişelim) hareketi bu önseçimlerde büyük darbe alarak yüzde 30 civarında kaldı ve peronist parti (aslında partinin adı partido justicialista) adayı alberto fernandez ve başkan yardımcısı adayı olan eski başkan cristina fernandez de kirchner'in 16 puan arkasına düşmüş durumda. başkanlık seçimleri bu yıl 27 ekim'de yapılacak ve kirchner arjantin'in süleyman demirel'i olma yolunda ilerliyor.^*
  
  küçük bir düzeltme: @kozniku uyardı, bu hafta gerçekleşen devalüasyonun oranı yüzde 35 civarında. ben hafta başında 1 usd = 30 ars zannediyorum ama 42-45 arası imiş.
  
  tema: latin amerika
• zahmet olmazsa biri bu başlığı 'önseçimleri' olarak düzeltebilir mi acaba. insanları yanlış yönlendiriyor (başka başlıklarda yönlendirme yapamıyorum sırf bu yüzden çünkü yanlış anlaşılıyor).
  
  not: ilgili düzeltme gelince bu girdi silinecektir...
• bu önseçimlerden (primarias) sonra asıl seçimlerde oluşan tablo için (bkz: 27 ekim 2019 arjantin seçimleri/#97086789)