• flaman bilim adamı vesalius'un 1543 yılında "de humani corporis fabrica" adıyla yayımladığı ilk gerçekçi anatomi atlası... vesalius bu kitabın çıkış noktası olarak, 10. yüzyılda yaşamış araplardan kalma bazı elyazmalarını kullandı...

    vesalius atlası, aristotales'den beri inanılan metafizik anatominin de sonunu ilan ediyor, örneğin insanın kişiliğinin ve karakterinin kalp tarafından yönetilmediği kanıtlanmış oluyordu...
  • tam adı "de humani corporis fabrica libri septem".
    anlamı "yedi kitapta insan vücudunun yapısı" ya da "insan vücudunun yapısı üzerine yedi kitap" gibi bir şey olsa gerek.
    kapağı da şu linkte görülebilir:
    http://upload.wikimedia.org/…rica_fronticepiece.jpg
  • (bkz: vesalius anatomi atlasi)
  • tanrısal haklara sahip olduklarını iddia eden din adamlarının ve kural koyucu devlet adamlarının bilgeliklerini deney yoluyla elde ettikleri bilgilerle sorgulayarak reddeden kişilerin büyücü oldukları gerekçeleriyle yakılarak öldürüldüğü orta çağ avrupasında yayımlanan andreas vasalius'un bu eseri gerçek bilginin dogmaya karşı kazandığı zaferdir.
  • 1934 doğumlu bir ingiliz bestecisi olan `peter maxwell daviesevesalii icons` adlı bir müzikli sahne yapıtını yazması konusunda ilham kaynağı olmuş kitaptır. bu kitap anatomi ile ilgili olduğu için besteci eserinde dansçı kullanmıştır. kısaca eseri anlatmak gerekirse, insan anatomisi konusunu bir şekilde isa'nın çarmıha gerilme hikayesiyle birleştirir besteci bu eserinde..
  • şu adresten okunabilen kitap: https://www.e-rara.ch/…_r/content/titleinfo/1939328
  • anatominin pratik öğretiminden geliştirilen ve içerikler üzerinde canlı bir tartışma yaratan bir ders kitabı. bu kitabın yayımlanmasıyla, galen'in önceki öğretimi yeniden değerlendirilmek zorunluluğu ortaya çıkmıştır; bu da kitabın yazarı vesalius'un değerli öğretmenlerinin bazıları da dahil olmak üzere ünlü anatomistlerin kısır tepkisine neden olmuştur.

    isviçre' de museum für medizinhistorische bücher muri diye bir müzede sergilendiğini yeni öğrendim, çok gidesim, çok göresim geldi be...

    ilgilenenler için; kitabın tarihi, yazarı ve ressamı hakkında bilgi verelim.

    ----------------------------------------------------------------

    kimi hırsızlıkların insanlık tarihine katkısı...

    andreas vesalius; anatominin babası! cerrah olmasının yanı sıra, bir mezar hırsızı...

    her ne kadar insanların dünyayı algılaması rönesans döneminde ciddi değişikliklere uğrasa da, vesalius'un yaşamı ve çalışmaları; engizisyon, büyücülük ve dindarlıkla çevrilmiş bir zamana denk geliyordu. yalnızca idam edilen suçlular kadavra olarak kullanılabiliyor ve parçalanabiliyordu, bu nedenle inceleme yapmak için kadavra bulmak çok zordu. vesalius' u mezar hırsızlığına iten zorlukları tahmin etmek güç değil...

    ortaçağda diseksiyonlar nadiren yapılırdı, yapıldığında da cerrahlar kadavralara elini sürmez, kadavranın parçalanması işini kasaplar ve ya eğitimi devam eden pratisyen cerrahlar üstlenir, eğitimli profesörler ise deyim yerindeyse kire sabuna bulaşmadan uzaktan dersi anlatırdı. vesalius ise, diseksiyon gösterimlerini kendi yapmaktaydı. bu sebeple önce padova' da daha sonra da dünyanın diğer yerlerinde cerrahinin itibarının artmasında önemli rolü olduğu düşünülmektedir.

    vesalius' un cerrahi becerilerini ve tıbba katkısını tartışacak değilim, aslına bakarsanız ben 16.- 17. yy filozoflarına ve bilim adamlarına o kadar saygı duyuyorum ki, hiçbir becerilerinin, başarılarının ya da başarısızlıklarının tartışılabileceğini düşünmüyorum. dönemin kısır bakış açısı düşünüldüğünde; çabalarına, azimlerine, başarılarına olan saygım daha da artıyor. ancak insanın hayranlığını arttıran; ilginç olan ya da bana çok ilginç gelen şey, vesalius' un cerrahi becerilerinin ötesinde, derslerinde kullanmak üzere muhteşem sanatçılara hazırlattığı büyük şemalarla ünlü olmasıdır. ilave olarak anatominin babası ile ilgili; ceset hırsızlığı yapmasından daha ilginç olan bir detay daha var; çizim yeteneği... bir cerrahın yetenekli elleri, bilimin aktarılması için, neşter yerine kalem tutuyor...

    dersler için hazırlanan bu çizimlerden birinin çalınmasının ardından, içlerinden altısı 1538 yılında tabulae anatomica sex (altı anatomik resim) adıyla basıldı. 1538 yılında basılan bu altı çizimin üçü vesalius' un kendisine ait... diğer üçünün ise jan steven van calcar*' a hazırlatılmış olması vesalius' un bu şemaları ne kadar önemsediğinin bir kanıtı.

    şema 1, şema 2, şema 3,
    şema 4, şema 5, şema 6.

    yayınlanan bu altı resmin ardından, 1543 yılında; de humani corporis fabrica(vesalius anatomi atlası) yayınlandı. bu yayının resimlerinin; fabrica' nın en ünlü tıp çalışması olarak düşünülmesine ve anatomi alanında ciddi bir atılım başlatmasına etkisini göz ardı etmek mümkün değil. net sınıflandırmaları ve eserin eksiksizliğiyle, dikkat çekici şekilde hazırlanmış bu sanat eseri; "anatominin babası" fenomenine de ciddi katkıda bulundu. açıklamalarında ve resimlerindeki detay, vesalius'un ayrıntılara sadık kalma becerisini ve jan stevan’ ın yeteneğini gözler önüne seriyordu. insan; sanatın, insanlığın ve bilimin gelişimindeki önemi karşısında saygıyla eğilmeden edemiyor.

    vesalius' un "anatominin babası" olmasına sebep olan eylemlerin hırsızlık olması ise en enteresanı... cesetler çalınmasa, çizimler yapılamayacak, çizimler çalınmasa şemalar basılmayacak, şemalar ilgi görmese fabrica yayınlanmayacaktı...

    eserin tamamı için tık tık
    -------------------------------------------------------------------------------------------------
  • fizikte eski mucize yıllardan biri 1543'müş galiba. andreas vesalius de humani corporis fabrica'yı yayınlamış. aynı yıl kopernik/copernicus "göksel kürelerin devinimleri üzerine" adlı başyapıtını yayınlamış. en bilinen mucize yıl ise 1905 sayılıyor galiba. einstein annalen der physik dergisine 4 makale peşpeşe yayınlatmış. fizik için önemli 1932 yılında ise nötron ve pozitron keşfedilmiş. pozitrondan sonra pandora'nın kutusu açılmış.
  • vesalius'un kitabından ilham alınarak insan bedeninin bir cisim olarak incelendiği bir belgesel. yönetmenlerin ikisi de meslekten antropolog. çeşitli ameliyat ve cerrahi müdahaleler esnasında çekimler yapılarak insan bedeni üzerine gözlemler yapılıyor. ancak izlerken hangi organa müdahale ediyorlarsa oram ağrıdı. youtube'da ameliyat videoları izlemeyi sevenler kesinlikle izlesin.*
  • baştan uyarayım: sezaryenle doğum yapmayı planlıyorsanız, sağlam bir mideniz yoksa, kan tutuyorsa, veyahut da bir cerrah falan değilseniz birazdan aşağıda bahsedeceğim film sizin için biraz rahatsız edici olabilir. demedi demeyin... uyarımı yaptığıma göre entrye geçebiliriz.

    16. yy'da yaşamış flaman anatomist ve doktor andreas vesalius, başta galen olmak üzere o güne kadar kendisinden önce yazılmış bütün anatomi çalışmalarını alt üst ederek anatomide devrim yapan "yedi kitapta insan vücudunun dokusu üzerine" (de humani corporis fabrica libri septem) adlı eserini kaleme alır. disseksiyona dayalı bu eserinde ele aldığı vücut parçaları şöyle:

    1. kitap: kemikler ve kıkırdaklar,
    2. kitap: bağlar ve kaslar,
    3. kitap: damarlar ve arterler,
    4. kitap: sinirler,
    5. kitap: beslenme ve üreme organları,
    6. kitap: kalp ve ilişkili organlar,
    7. kitap: beyin.

    vesalius'tan 450 küsür yıl sonra, 2022 yılında iki antropoloğ (lucien castaing-taylor ve verena paravel), paris'in beş farklı hastanesine gidip adeta vesalius'un "humani corporis fabrica"sını filme çekmişler. bakın, ben hayatımda bu kadar rahatsız edici, beni bu kadar geren çok az şey izledim. yönetmenler kamerayı insan derisinin altına sokup artık allah ne verdiyse penis, prostat, tümör, kanser, beyin, meme, omurga, bağırsak, katarakt vb. ameliyatları olabilecek en ince ayrıntılarına kadar görüntülemişler..

    bunları izlerken o kadar gerildim ki filmin önemli bir bölümünde, o sahnenin bir an önce bitip daha rahat izlenebilir bir bölümün başlaması için gözümü kapadım, çığlık attım (gerçekten attım). fakat bir sonraki sahnenin öncekini arattığını, hastanın omurgasını düzeltmek için kemiğini kırıp matkapla oyduklarını, penisin ucundaki delikten içeri girip operasyon yaptıklarını falan görür görmez dayanamayıp her seferinde televizyonu kapattım. böyle böyle filmi tam iki günde anca bitirebildim. diyeceğim o ki halihazırda mubi'de yayımlanan bu belgeseli (trailer) izlemek, kesinlikle kolay bir iş değil!

    ancak bir şekilde izleyip bitirdikten sonra duygum şudur: etiyle, kemiğiyle, kıkırdağıyla, kanıyla, ölüsüyle, delisiyle insan bedenine yapılan müdahalelere olabilecek en ince ayrıntılarıyla tanık olmak dehşet korkutucu ve bir o kadar da büyüleyici. yani hayranlıkla dolu bir korku, bir haşyet, bir tür numinous ve hatta mysterium tremendum!

    işin garibi bunca gelişmiş teknolojiye ve bilgi birikimine rağmen günümüzde sıradan bir insanın kendi bedeni hakkındaki bilgisi, 2.yy'da bergama'da yaşayan hemşerimiz galen kadar bile değil. öyle ki bu konuda adeta, dünyanın öküzlerin boynuzu üzerinde durduğu seviyesinde bilgiliyiz. gerçi o öküzün kafasını kesip beynini inceleyerek insan beyni hakkında bilgi ürettiğini sanan galen de az saçmalamamış hani... ki vesalius, de humani corporis fabrica'sında tam da bununla çok pis dalga geçmiş:

    "galen'in ağa benzeyen pleksusuna* gelince, burada onun hakkında çok fazla yanlış bilgi aktarmama gerek yok, çünkü beyin damarlarını* sisteminin tamamını incelediğimden hayli eminim. bir şeyler uydurmaya gerek yok, çünkü galen'in öküz beyinlerini teşrih ederek yanılgıya düştüğünden ve bir insanın değil, öküzün beyin damarlarını tarif ettiğinden eminiz."
hesabın var mı? giriş yap