• bir problemi nasıl anlattığınıza göre karar vericilerin farklı kararlar vermelerine yol açma etkisi. en bilinen örneği asian disease problem'dir, nobel ödüllü kahnemann ve tversky amcalar tarafından yaratılmıştır. ama biz daha güncel bir örnek verelim.

    buradaki ilk varsayımımız melih gökçek'in ankara büyükşehir belediyesi'nin başında olmasının kötü bir şey olduğu. bence gayet makul bir varsayım. soruyu da melih gökçek sempatizanı olmayanlara sorduğumuzu düşünelim.

    --- spoiler ---

    mhp ve chp yerel seçimlerde ankara için ittifak yapsınlar mı?

    a) evet
    b) hayır
    --- spoiler ---

    yukarıdaki örnekte tabanları birbirlerinden önemli ölçüde farklı iki partinin yerel seçimlerde beraber çalışsın mı çalışmasın mı diye soruluyor. böyle bir durumda genelde insanın aklına chp ve mhp'nin birlikte çalışmalarından çok büyük bir fayda gelmeyeceği hatta belki de oy kaybına neden olabileceği düşüncesi gelir.

    --- spoiler ---

    mhp ve chp yerel seçimlerde ittifak yapmazlarsa melih gökçek büyük ihtimalle tekrar belediye başkanı olacak. ittifak yapsınlar mı?

    a) evet
    b) hayır

    --- spoiler ---

    burada ittifakın olmamasının potansiyel bir kayıpla sonuçlanacağı ima edilmekte ve kayıp yaşama riskinin kişiyi evet'e yönelttiği iddia edilmektedir.

    buradaki framing effect "melih gökçek"tir ve kişisel düşünceme göre gayet de sağlam bir etkidir.

    mutlak rasyonel insan varsayımında yeri yoktur. karar vericinin kararı problemi nasıl anlattığına göre değişmez.
  • günümüzde gazeteciler tarafından en çok kullanılan etki yönetimi yöntemlerinden biridir. sosyolojik ve sosyo-psikolojik olmak üzere iki perspektifi vardır. framing, yani çerçeveleme; bir olayın hangi çerçeve içerisinde anlatıldığına göre birbirinden tamamiyle zıt olabilecek kadar farklı etkiler yaratır. framing sadece habercilikte değil, ekonomi, politika gibi bir çok farklı alanda kullanılır.

    bu kuram anlatılırken habercilikte en çok verilen örnek de budur. resmin sol tarafını bi gazetede görüyorsanız askerin acımasız olduğunu, sağ tarafını görüyorsanız askerin merhametli olduğunu düşünürsünüz. gerçeği anlamak için ortadaki tam resmi görmeniz gerekir ki nerdeyse hiçbir gazete bunu bu şekilde basmaz.

    iyi bir framingin anlaşılması gerçekten zordur ve dolayısıyla insanları kolaylıkla manipüle edebilir. ortalamanın (çok)üstünde zekaya sahip ve framingde ustalaşmış biri bile iyi bir framingi farketmeyebilir. öyle ki framing ustası nobel ödüllü daniel kahneman bile kendisinin yeni ve iyi bir framingi anlayamayacağını söylemiştir. şuradan da röportajın o kısmını izleyebilirsiniz. daniel abimizin de dediği gibi framingden etkilenmeyen insan yoktur, kötü ve ısıtılıp ısıtılıp servis edilmiş frame vardır.

    edit: imla.
  • herhangi bir şeyin insana nasıl sunulduğunun, o insanin konu üzerindeki düşüncesini, görüşlerini ve karar verme mekanizmasını etkilediğini anlatan olaydır.

    aslında bir çeşit kognitif yanılgıdır, insanlar olarak etkilenmeye ne kadar açık ve savunmasız olduğumuzu gösteren olaylardan sadece bir tanesidir. dolayısıyla, devlet veya firmalar tarafından insan davranışlarını etkilemek için iyi ya da kötüye kullanılabilir bu durum.

    ayrıca, görsel;iştsel;yazılı vb. birçok şekilde kullanılabilir framing.

    bu konunun belki de en güzel örneklerinden biri kredi kartı firmalarının yılllar önce benzin fiyatları konusunda yaptıkları manüplasyondur. uzun zaman önce kredi kartları yeni yeni popülerleşirken ve birçok insan nakittem kredi kartıyla ödeme yapmaya geçerken, benzinciler bu durumdan rahatsız olmaya başladı çünkü her kredi kartıyla yapılan satış kredi kartı firmalarına ödenen %1’lik komisyon demekti. durum böyle olunca, bu %1’lik farkı kredi kartı ödemelerinde müşteriden almak amacıyla kredi kartıyla yapılan ödemele fiyatlarına zam yapmak istediler. tabi böyle bir zammın, yani “kredi kartıyla ödemek daha pahalı” framing’inin”, kredi kartı kullanımına ne kadar çok zarara vereceğini bilen kredi kartı şirketleri benzincilerin bu zammı yapmasına izin vermedi. peki bunu nasıl başardılar? %1’lik komisyonlarından vazgeçerek mi? hayır, aksine komisyon hep sabit kaldı. kredi kartı lobisi benzincilere bu olayı kredi kart zammı diye müşteriye yansıtmak yerine, nakit indirimi olarak göstermesi önerdi. yani, kredi kartı fiyatı normal fiyat gibi duracaktı ve nakit ödemede %1’lik indirim olduğu söylenecekti. bu olay gayet de güzel çalıştı çünkü hem alan hem satan memnundu: benzinciler kredi kartı firmalarına ödedikleri %1 komisyonu müşteriden çıkarabildiler ve kredi kartı kullanım oranı da düşmedi zamlı fiyat terimi kullanılmadığı için. ve bugün gördüğünüz birçok sözde “nakit indirimi” de aynı mantıktadır. duygusal framing, hatta genel olarak framing’in, insan davranışını ne derecede etkilediği bu ve bunun gibi birçok örnekte görülebilir.
  • kofti sosyal deneylerde ve pek çok anket çalışmasında itinayla kullanılır. medyada da çok sevilir bu.
hesabın var mı? giriş yap