küba bağımsızlık savaşı

• 1895-98 yılları arasında ispanya'ya karşı kübalıların bağımsızlık istemesiyle ortaya çıkan savaş. bence bu savaşa dair en ilginç husus, herkesin 1898'de yani savaşın son senesinde ispanyol-amerikan savaşını (bkz: 1898 ispanyol amerikan savaşı) bilmesine rağmen kübalıların bu fedakar savaşını gözden kaçırmasıdır.
  
  - 1895'te sürgündeki kübalı şair ve gazeteci jose marti'nin sürgündeki siyasi örgütleri bir araya getirmesiyle gerilla taktiklerine dayanan bir bağımsızlık savaşı başlamıştır. şubat 1895’te başlayan çatışmalar ağırlıklı olarak adanın doğusunda cereyan etmiş ve marti ancak nisan 1895’te adaya gelebilmiştir. 19 mayıs 1895’te gerçekleşen dos rios muharebesi'nde ispanyol kuvvetleri kübalıları ezmiş ve jose marti sadece 42 yaşında savaş alanında ölmüştür.
  
  - jose marti, kısa yaşamına rağmen özgürlük üzerine yazdığı şiir ve yazılarla jose marti küba bağımsızlığının simgesi olmuştur ki günümüzde bile kendisinin heykelleri adayı süslemektedir. ayrıca halkını abd’ye karşı uyarmış ve şu sözleriyle efsane olmuştur: “canavarı tanıyorum, çünkü ininde yaşadım.”
  
  aynı yalınlıkla ölmek isterim,
  kırda bir çiçek gibi, sakin, gösterişsiz.
  mum yerine yıldızlar parlasın üstümde,
  yeryüzü uzansın altımda sessiz.
  jose marti (çev: ataol behramoğlu)
  
  - jose marti’nin ölümü de kübalıların bağımsızlık aşkını durduramamış ve adanın doğusu ile beraber artık genelinde isyancılar kontrolü ele geçirmeye başlamıştır. bunun üzerine 1895 yılı sonlarına doğru 200 bin ispanyol askeri, ülkenin en iyi generali valeriano weyler komutasında “askeri yönetici” unvanıyla adaya gönderilmiştir.
  
  - weyler, son derece sert önlemlerle kırsal bölgelerde yaşayan 400 bin kübalıyı gerillalara destek verdikleri gerekçesiyle sürmüştür ki söz konusu tarihte ada nüfusunun 1,7 milyon kadar olduğu düşünülürse bu son derece radikal bir karardır. bununla da yetinmeyen weyler, isyanı tamamen ezmek ve gerillalara desteği bitirmek için 150 bin sivili öldürmüştür.
  
  - 1895-1898 yılları arasında küba ve ispanya arasında gerçekleşen savaş sırasında adada ispanyol hakimiyetinin biteceğini öngören ve ada üzerinde başta şeker kamışı olmak üzere çeşitli sektörlere yaptığı yüksek ölçekli yatırımları kaybetmek istemeyen abd, havana’da demirli “maine” gemisinin batırılmasını gerekçe göstererek nisan 1898’de ispanya’ya savaş açmıştır. aslına bakılırsa, maine zırhlısının kim tarafından batırıldığı bugün bile kesin olarak bilinmemekte ancak suç ispanya’ya atılmaktadır. işin aslı ise 10 yıl savaşları ve sonrasındaki 17 yıllık karışıklığın adadaki amerikan çıkarlarını baltalamasıdır.
  
  - jose marti’nin öngörüsünün aksine abd ile işbirliği yapan kübalı isyancılar, ispanya’ya karşı ardı ardına zaferler kazanmaya başlamıştır. haziran 1898’de roosevelt komutasındaki “rough riders” birlikleri santiago’yu almış ve 3 temmuz 1898’de gerçekleşen santiago de cuba deniz savaşı'nda ispanyol karayip donanması imha edilmiştir. bu deniz savaşı sonrası ispanyollar artık “yeni dünya”da gemi yüzdüremez hale gelmiştir.
  
  - nisan 1898’de ispanya’ya savaş ilan eden abd, ağutos ayında nihai zafere ulaşıp savaşı bitirmiş ve ispanya ile paris antlaşması’nı imzalamıştır. bu antlaşmaya göre, 20 milyon usd karşılığında porto riko, guam ve filipinler ispanyollarca abd’ye bırakılmış ve küba’ın abd kontrolüne girmesi kabul edilmiştir.
  
  - küba üzerindeki haklarını platt amendment ile sıkılaştıran abd, küba’nın ekonomik ve dış ilişkilerine müdahale hakkı saklı kalması koşuluyla ve guantanamo deniz üssünün içinde bulunduğu 17 hektarlık alanın belirsiz bir tarihe kadar -yani sonsuza kadar- yıllık 4085 usd karşılığında kendilerine verilmesi karşılığında 20 mayıs 1902’de küba cumhuriyeti ilan edilmiş ve adadaki amerikan birlikleri 1903’te ayrılmıştır.
  
  - ilginçtir ki, 1895-1898 küba-ispanya savaşının (küba bağımsızlık savaşı) açık ara galibi savaşa son senesinde dahil olan abd olmuş ve guantanamo deniz üssünün durumu günümüze dek sorun olagelmiştir. tüm bu karmaşa içinde yarım milyon civarında kübalı ölürken, ispanyolların kaybı 62 bindir. amerikan kaybı ise 2500 civarı olup bunlardan 2 bin kadarı hastalık kaynaklıdır. bunun yanında sadece 1 amerikan kargo gemisi batmış ve bir de kruvazörü hasar görmüştür.
  
  - 1895-1898 savaşı sonrası küba nüfusu ciddi olarak düştüğünden, adaya yarım milyon civarında göç olmuştur. bu insan yığınlarına o zaman için pek dikkat çekmeyen ancak sonrasında tüm dünyaca bilinecek angel castro da dâhildir.
  
  - angel castro, adaya geldikten sonra united fruits isimli bir amerikan şirketinde çalışmaya başlamış ve toprak ağası olmuştur. 1922 yılına gelindiğinde evindeki aşçı lina ile evlilik dışı ilişkisinden 1 kız ve 3 erkek (ramon, fidel, raul) çocuğu olmuştur.
  
  fazlası için:
  (bkz: küba/@strumbannfuhrer2)