kabardey

• çerkeslerde bi boy...hatta ve hatta çerkesler arasında haklarında en fazla fıkra türetilmi$ boy.(bkz: kabartay)
• nedense bu karde$ler kabartay deyince pek kizarlar. kizmasalar da en azindan siki $ekilde duzeltme ihtiyaci cekerler.
• en önemli ve büyük adige kavimlerinden biridir. büyük ve küçük kabarda olmak üzere ikiye ayrılır. büyük kabarda, malka ve terek dereleri arasında bulunur ve güneyde osetlerle komşudur. dört prens soyu arasında paylaşılmıştır. cinbot, mesost, hatohşok ve kaytok. küçük kabarda dağ eteklerine ve sunja kıyılarına dek terekin sağ kıyısını kaplır. iki prens soyu tarafından yönetilmektedir; tatlostan ve giloshan.
• ortalama her 100 kisilik toplulugu yonetmek icin bir cerkes, her 100 cerkesi yonetmek icin bir kabardey yeterlidir felsefesini olusturan kabile.
• abhazlar tarafından görmemiş olarak nitelendirilen boydur.
• çerkesçede ülke/yer adı formunda bir kelime olmasına rağmen esas anlamını kaybetmeden burada yaşayan adige boyunun ismi anlamını da üstlenmiştir. sonradan edindiği bu ikinci anlamın sahih ve artık az kullanılan karşılığı kabard'dır.
  
  we wu kabard? / we wu kabardey? (kabardey misin?)
  se si kabard. / se si kabardey. (kabardeyim)
  
  kabardey, şaka yapmıyorum, bilenler bilir; en asil duyguların insanıdır.
• bu boya mensup insanlar o kadar kibar ve o kadar ince konuşurlar ki 100 km öteden^* o kişinin çerkes olduğunu anlarsınız vellihi.
• (bkz: kabardinka)
• bir kabardey sokakta gezerken müzik aletleri satan bir dükkana girmiş, maksatı akardiyon almak. dükkan sahibine parmağı ile işaret ederek şu akardiyon kaç para diye sormuş, dükkan sahibi kabardey'e akardiyon satmıyoruz arkadaşım demiş. kabardey bu duruma çok şaşırmış ve ertesi günü kılık değiştirerek aynı dükkana tekrar gitmiş. dükkan sahibine yine aynı akardiyonu göstererek şu akardiyon kaç para diye sormuş, dükkan sahibi yine aynı cevabı vermiş kabardey'e akardiyon satmıyoruz arkadaşım demiş. kabardey dayanamamış, iyide sen benim kabardey olduğumu nerden anladın diyerek birden dükkan sahibine çıkışmış. dükkan sahibi hiç istifini bozmadan o gösterdiğin akardiyon değil kalorifer peteği işte oradan anladım demiş.
  haklarında anlatılan fıkralardan bir tanesi. daha fazla okumak için tıklayınız
• kuzey kafkasya'nın otokton halkları arasında, kabilesel yapıdan sıyrılıp devlet bilinciyle hareket eden ilk gruptur kabardeyler. bunda belki de en büyük etken, bugün hala etkisi kahramanmaraş - kayserideki yoğun kabardey nüfusunun içinde -özellikle eski kuşak arasında- görünen "sınıf" kavramıdır (artık tabiki sadece evlilik vb. konularda) . çok katı bir hiyerarşik yapı vardır kabardeylerde. öyle ki, herhangi bir toplantıda kimin nerede nasıl oturacağı bile bellidir. bu hiyerarşik yapı, ta 16. yüzyılda kabardeyler'in komşu ülkelerle (boru değil, koca rusya - kırım hanlığı vs.) ilişkilerini devletler arası ilişki seviyesine taşımış, hatta komşu halklar (özellikle abaza, inguş ve oset) kabardeyler'in kendilerini temsilinde bir beis görmemişlerdir.
  kafkas-rus savaşlarında ilk ve en ağır darbeyi almasının sebeplerinden ilki de budur. diğer bir sebep de : yaşadıkları bölgenin kafkasya geneline göre daha düz, savunmaya elverişsiz bir yer olmasıdır. henüz kuzey batı kafkasya'ya rus saldırıları yoğunlaşmadan, ruslar doğuda kabardeylerin işini bitirmiş, o dönemde en kalabalık adıge gruplarından biri olan kabardeylerin 350-400.000 e yaklaşan nüfusu, yoğun çatışmalar, rusların özellikle her türlü pislikle soktuğu veba salgını gibi nedenlerle nüfus yarım yüzyıl gibi kısa bir dönemde 35.000 e kadar düşmüştür. günümüzde hala yaşlıların dilinde o günleri anlatan sözlere rastlamak mümkündür. onlardan bir tanesi : "yemınem k'elar hımbıleym yihıjas" (vebadan kurtulabileni, humbıley aldı götürdü) 1805 yılında vebadan dolayı beli bükülen kabardey bölgesine saldıran rus birlikleriyle kabardey süvarileri arasında humbıley nehri yakınlarında iki gün süren savaşta binlerce kabardey genci toprağa düştü. o kadar ki, söylenceye göre humbıley nehri günlerce kızıl aktı. hemen ardından saldırılarına devam eden ruslar, seksen (80) kabardey köyünü yeryüzünden sildiler, yüzlerce kabardey sülalesi yokoldu gitti.
  
  türkiye'de kabardey nüfusunun en yoğun yaşadığı yerler uzunyayla tabir edilen kayseri pınarbaşı'ndan başlayıp sivasa uzanan bölge (ki altmışı aşkın kabardey köyü vardır bu civarda) ve k.maraş göksun muhitidir. (buradada 20 ye yakın kabardey köyü bulunur.) her iki bölge coğrafi olarak yakın olmanın da avantajıyla aralarındaki sıcak diyaloğu sürdürür. bende yarı uzunyaylalı yarı göksunlu olarak bu sıcak diyaloğun mamülüyüm diyebilirim.
  
  kafkasya'daki durumu özetleyecek olursak kısaca : çerkes nüfusun yaşadığı 3 özerk cumhuriyetin içinde, çerkes(adıge)lerin nüfus olarak çoğunluğu sağladığı tek yerdir kabardey balkar özerk cumhuriyeti. karaçay çerkez özerk cumhuriyeti şu an kayseri uzunyayla muhitinde yaşayan bir çok kabardey köyünün orjininin olduğu yerdir. adıgeler sürgün sonrası azınlık durumuna düşselerde, o çakma cumhuriyetin topraklarında adıge atları yılkıya çıkardı bir zamanlar. adigey özerk cumhuriyetinde de "hicret eden" manasına gelen "hajret" kabardeylerinden üç köy bulunur. bakmayın köy dediğime, türkiye'da olsalar ilçe yapılırlardı nüfusları 10.000 e yaklaşır neredeyse. yani şöyle diyeyim, 1 köyde 3 tane tiyatro salonu var işte.. varın gerisini siz düşünün.
  
  edits : imla-mimla