• etimolojik derinliklerine daldigimizda görüyoruz ki, bu kalip ingiltere'de, bir adamin karisini basparmagindan daha büyük bir seyle dövemeyecegine dair eski bir yasadan evrimlese evrimlese bu anlama gelmeye baslamis.
  • anadan babadan kalma, ilmi olmayan kurallar. pratik zeka ürünü kurallar
  • ing. yakla$ık hesap, pratik kurallar, göz kararı.
  • ing. konu hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmadan, pratiklik amacıyla yapılmış tahmin. 3 aşağı 5 yukarılıklık.

    zamanında britanya'da bir erkeğin karısını dövmesi onu döverken kullandığı sopanın kendi başparmağından daha kalın olmadığı sürece yasal kabul edilmesinden geliyor.

    (daha doğrusu yasal değil ama böyle bir kanun olduğuna herkes inandığı için geçerliliği varmış, ilginç)
  • --- spoiler ---

    boondock saints adlı filmde kahramanlarımızla aynı yerde çalışan aygırımsı bir hatun için rule of wrist'e çevrilmesi istenilen kanun.

    --- spoiler ---
  • herhangi bir işe başlamda kriter olan kurallar bütünlüğü. hangi koşullar sağlandığında yürü talimatının verileceği gösterir.
  • eski marangozların herşeyi kendi başparmaklarının kalınlığı ile ölçe ölçe gayet de başarılı bir şekilde iş görebilmelerinden kaynaklandığı düşünülen deyim. bilgiyi kolay aktarmak için bir nevi sıkıştırma.
  • duyuruda soruldu, başlıkta da pek örnek verilmemiş, şöyle ekleyeyim:

    resmi olmayan ama faydalı olan daha çok tecrübe ve gözleme dayalı bilgiler için kullanılıyor.

    çok kaba bir örnekle başlayayım:
    diyelim bir prboblem çözümünde çeşitli parametreler kullanarak iteratif çözümle bir insanın kütlesi hesaplanıyor. başlangıç değerini 70kg almak meslektaşlarınız arasında alışkanlık haline gelmiş olabilir (ortalama bir insanı düşündüğümüzde mantıklı, dikkat ettiyseniz 200kg'dan başlamadık). hocanız da dersi anlatırken "as a rule of thumb we start with 70 kg" der bu durumda (cümle içinde kullanayım da anladığım belli olsun). 70'den başlamazsanız sınavda puan kırmaz kesin doğru değildir ama faydalıdır.

    bunun gibi belirli disiplinler için belirli kabuller var. daha spesifik örnek de vereyim;

    yapısal hesaplamalarda (mekanik/mukavemet) güvenlik kat sayısı var (safety factor) bu yaptığınız tasarımın ne kadar güvenli olduğunu ifade eder. ne kadar yüksek o kadar iyi diyebilirsiniz fakat bunu artırmanın kütle, maliyet artışı gibi handikapları olacaktır. bu sektöre göre değişebilmekle beraber genelde 1.5 alınır mesela. en azından ilk hedef budur. yazılı bir kural/kanun değildir, fakat şimdiye kadar 1,5 alınıp memnun kalındığından bu şekilde devam eder, kimse de ne yapıyorsun sen demez. bu da bu olayın "rule of thumb"ıdır.
  • parmak ile mesafe ölçümü de barındıran 'göz kararı' yöntemi.

    adım 1:
    başparmağınızı kaldırıp elimizi yumruk yaparak, başparmak gözlerimizin arasına gelecek seviyede sağ kolumuzu uzatıyoruz.

    adım 2:
    ölçeceğimiz uzaklıktaki bir cismi seçiyoruz, mesela bir otomobil. farklı şey de olabilir. önemli olan standart boylarda olan cisim olması.

    adım 3:
    sol gözümüzü kapatıyoruz ve otomobilin sağ uç noktasına getiriyoruz parmağınızın ucunu. ardından sağ gözümüzü kapatıyoruz ve arabanın eski haline göre sol tarafa gittiğini görüyoruz. şimdi eski ve yeni konumu arasında kaç arabalık mesafe olduğunu tahmin ediyoruz.

    adım 4:
    gelelim işlemlere. iki gözünüzün arası ortalama 10 santimetre. baş parmağınız ile gözlerimiz arasındaki mesafe kolumuzu uzunluğu ile hemen hemen aynı. kolumuz da 90 santimetre. arabanın yandan uzunluğu 400 önden görünümde uzunluğu ise 2 metre.

    geometrisi ve çözümü ise burada: https://hizliresim.com/lyvrkx
    basit bir benzerlik.

    burada iki göz arası mesafenin, kol uzunluğunun veyahut referans cismin ölçümleri arasında ufak oynamalar tolere edilebilir çünkü kesin bir ölçüm değil. 900 metrelik yeri göz kararı bu yöntemle 820 metre, 3000 m yeri aynı yöntemle 2650 metre ölçmemiz yeterli yöntem için başarılı bir sonuç oluyor. bu yöntem keskin nişancılar çok kullanır. aradaki mesafeyi bilip atış yapması, nişancı için yüzde yüz başarıdır. tabi çoğumuz nişancı değiliz ama geniş alanlarda mesafe ölçümü için bulunmaz bir nimettir.

    not: askeriyede akılda kalıcılığı artsın diye, iki göz ile denediğimizde aradaki araç farkının gerçek uzunluğu çarpı 10 yapılıyor. tabi buradaki 10 = kol uzunluğu / iki göz arası mesafe. yani herkes için aynı uzun için de kısa için de. ama bu yolla ezberlemek istersek kendi kolumuzun uzunluğunu ve iki göz arası mesafemizi çıkartıp, bölüyoruz. 10 yerine bu sayıyı kullanıyoruz. ustte dediğim gibi göz kararı ölçüm yaptığımız için 10 sabiti de kullanılabilir. ihtiyacımız olan mesafeyi düşük yüzde sapma ile yine verecektir. ben ispatını yaptim yukarıda. ciddi ciddi ufkum iki katına çıktı. artık uzakta gördüğüm her yeri ölçüyorum. tabi ulu orta kötü oluyor parmak kaldırmak ona dikkat etmek gerek.
hesabın var mı? giriş yap