• ing. genelde toplumda kabul gören ve sahip olan kişiyi toplumsal anlamda arzu edilir kılan özelliklerdir. sosyal bilimler araştırmaları sırasında araştırmanın önündeki engellerden biridir. mülakatlarda, anketlerde deneklerin sorulara toplumsal açıdan arzu edilir veya kendisini toplumsal açıdan istenir kılacak yönde cevaplar verme eğiliminde bulunmaları araştırmanın güvenilirliğini azaltır.

    aynı zamanda iş mülakatlarında da insanların mülakatı yapan kişinin istediği cevapları vermesi de bu olaya girer. gayet sosyalist birinin kurumsal bir şirkette işe girmek için kapitalismi öven cümleleri mülakatta kullanması buna güzel bir örnektir. self monitoring kişiler genelde hayatın her aşamasında bu yola başvururlar.
  • karısını döven bir adamın şiddet ölçen bir testte dayağa karşı olduğunu söylemesi/işaretlemesi buna örnektir. kişiler toplumda kabul görmek ve yer edinmek için belli başlı kabul görmüş/kalıplaşmış davranışlar sergilerler, sergilemiyorlarsa bile öyle davrandıklarını iddia ederler. bu sosyal bilimler araştırma yaparken karşılaşılan en büyük sorunlardan biridir çünkü gerçekte olan ölçülememektedir. kişiler bunu bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde yapıyormuş. örnek vermek gerekirse, bir işe alımda gazeteci mesleğine başvuru yapan kişilerin kendini nasıl tanımladıklarına bakılmış. hepsi de dışa dönük demiş kendi için. bir de kontrol grubuna gazeteci değil de gazete hazırlanırken arka işleri yapan bir iş için kendilerini tanıttırmışlar, iki grup arasındaki tek fark ilk grubun çok dışa dönük olması çıkmış.
    mesela dün duygusal zekayla ilgili bir test çözüyordum ve bir soruda, arkadaşınızla ilgili rahatsız olduğunuz bir konu var nasıl davranırsınız diyordu. karşıma alıp konuşamam, biliyorum. ama ona yakın bir şıkka gitti elim. işaretledim. sonra gözüm son şıkka takıldı, arkasından konuşurum bu sorunla ilgili diyor. hakkaten de ben yaparım bunu. övünmüyorum ama yapıyorum, napalım. sonra değiştirdim cevabımı çünkü ne olduğum tam olarak çıksın istedim. eğer değiştirmeseydim yalan yanlış bir veri olacaktı elimde.
  • çeşitli araştırma ve anketlerde deneklerin sorulara toplumsal açıdan arzu edilir veya kendisini toplumsal açıdan istenir kılacak yönde cevaplar verme eğilimidir.
  • sosyal istenirlik anlamına gelir. kişinin kendisini sosyal açıdan daha fazla kabul edilir görmesini arzu etmesi anlamına gelir.

    sosyal bilimler için araştırma yapıyorsanız her türlü kabusunuz olabilecek kavramdır. mesela türkiyede çıkıyorsunuz, depresyon ile ilgili anket yapacaksınız diyelim. adama soruyorsunuz cinsel ilgiyi kaybettiniz mi diye. (depresyondaki bireylerin cinsel ilgisi daha düşüktür, yani gayet depresyon tanısı koymak için gerekli bir madde) adam hemen otomatik hayır diye cevap veriyor.

    orda durup bi rok hoaydaaa sı çekiyorsunuz. yahu cinsel ilgisini kaybetmeyi adam direkt erkeklik algısıyla, erkek adam olmakla ilişkilendiriyor. erkekliği düşmüş gibi algılıyor. halbuki cinsel ilgisi düşmüş mesela. türkiyede özellikle bunun sıkıntısını çok çekersiniz. malum erkeklik, önemli.

    işte sosyal istenirlik budur. sosyal açıdan en iyi olmaya yönelik cevaplar, dışardan nasıl göründüğüne gereğinden fazla önem vermeye sebep olur. özellikle türkiye gibi ortaklaşacı - toplulukçu kültürlerde daha da zordur çünkü insanlar kendinden önce toplumu ve normlarını düşünür.
hesabın var mı? giriş yap