yedi bilge

• düşünceye kattıkları en önemli kavramlardan biri ölçü dür. insan, her konuda^*** edimlerini ölçmeli ve aşırılıklarını dizginlemelidir. en önemli nokta iç sükunu yakalamak, huzuru kendinde bulduktan sonra, ancak gelinen o noktadan gidilmek istenen yere hareket etmektir.
  haz kederdir derler. ve insan ona hükmedebildiği sürece vardır.
• hangi yedi?
  yedisi yetmişi yok. hepsi kendi penceresinden bakıp gitmiş.
  bulanıkköpüklükara bir suya, rüyalarını mürekkepsiz bir kalemle yazmışlar. çoğu okunmuyor.
  okuduklarımıza ulamışız az az. hatırlanan ve eklediklerimizle çoğaltmışız.
  limonu kim bulmuş misal? yeşillikle kim kavuşturmuş bu ekşi suyu?
  yediymiş.
  tasnifi sktgm insan.
• felsefe tarihçisi diogenes laertios'a göre felsefenin temelini oluşturan 7 zat-ı muhterem
  
  (bkz: solon)
  (bkz: thales)
  (bkz: bias)
  (bkz: khilon)
  (bkz: pittakos)
  (bkz: periandros)
  (bkz: kleobulos)
• her biri m.ö 6. yüzyılda yaşamış, düşünce ve devlet yönetimine yön veren filozof, devlet adamı ve yasa koyuculardan oluşan kişilerdir. thales ve bias anadolu'dan diğer beş tanesi adalar ve antik yunanistan'ın kentlerindendir. miletli thales felsefenin, atinalı solon yasa koyuculuğun atasıdır.
  prieneli bias döneminin en ünlü avukatı ve yöneticisidir. midillili pittakos, lindoslu kleobulos (rodos adası), korinthli periandros ve spartalı khilon halkı ahlaklı bir yaşama sevkedecek özlü sözleri, adil ve akıllı yönetim şekilleriyle dönemlerinin bilgesi kabul edilmişlerdir.
  yaşadığımız çağda 20. yüzyıl insanlık açısından nasıl bir öneme sahipse; m.ö 6. yüzyıl da insanlık tarihi açısından benzerdir.
  mustafa kemal atatürk, fidel castro, che guevera, mahatma gandi, nelson mandela 20. yüzyılda ne ifade ediyorsa; antik çağda m.ö 6. yüzyılda yedi bilge de o dur.
  abidik gubidik konularda yüzlerce entry girilirken böyle önemli bir başlığa 3 (sadece üç) entry girilmiş olması sözlükte hiç olmamış.
• (os. hükemâyı sebea, fr. les sept sages)
  
  yedi inancıyla ilgili olarak ileri sürülen bilgeler.
  
  mezopotamya'nın en eski yedi kentine uygarlığı onların getirdiğine inanılmıştır. gılgamış destanı ilk tabletinde uruk kentinin surlarını yedi bilgenin yaptığını anlatır. antikçağ yunanlılarının da yedi bilgeleri vardır (ilk düşünür thales de bunların arasında sayılır). hintlilerin yedi bilgeleri, arapların yedi askı (muallâkat-ı sebâ) şiirleriyle tanınan yedi ozan-bilgeleri hep yedi sayısının kutsallığı inancıyla ilgilidir. eşdeyişle bütün bu ozan ve bilgelerin sayılarının daha çok olduğu kesindir, ne var ki yedi inancından ötürü sayıları hep yediyle sınırlanarak anılmışlardır.
  
  antikçağ yunan düşüncesi, ilk düşünür sayılan thales ile başlayan felsefe düşüncesinden önce, içlerinde thales'in de bulunduğu töreci yedi bilgenin töresel öğütleriyle oluşmuştur. yedi bilge adı altında toplanan töreciler şunlardır; kleobulos, solon, khilon, pittakhos, bias, periandros ve thales... birçok metinlerde başka adlar da sayılmıştır. gerçekte yedi bilge adı altında toplanan törecilerin yediden daha çok oldukları, ancak kutlu sayı olan yedi sayısıyla nitelendikleri sanılmaktadır.
  
  hemen hepsi i.ö vii. ve vi. yüzyıllarda yaşamışlardır. içlerinde solon gibi hukukçu, periandros gibi kral, pittakhos ve bias gibi devlet adamları bulunan bu bilgelerin amacı toplumlarına yararlı olmaktır. toplumuna yararlı olmak, antikçağda bilgeliğin ilk görevi sayılırdı. yedi bilge adı altında toplanan bu eğitmenlerin sözlerindeki ortak karakter ölçülü olma (yu. metron ariston)'dır. kendini bil (yu. gnothi seauton) ve hiçbir şeyde aşırı olma (yu. meden agan).
  
  rodos'lu kleobulos, ölçü en iyi şey, diyor, babayı saymak gerek. dinlemeyi sevmeli, gevezeliği değil. hazza hükmetmeli, zorla hiçbir şey yapmamalı. yurttaşlara en iyi öğütleri vermeli. çocukları eğitmeli, halka karşı olana düşman gözüyle bakılmalı.
  
  atina'lı solon, hiçbir şeyde aşırı olma, ölçülü kal, diyor. keder doğuran hazdan kaç. çabuk dost edinme, edindiklerini de çabuk gözünden düşürme. hükmedilmeyi inceleyerek hükmetmeyi öğren. yurttaşlarına, en hoşlarına gideni değil, en iyiyi söyle. görünmeyenleri görünenlerden çıkar.
  
  ısparta'lı khilon, tutkularını dizginle, ölçülü ol, diyor. dostlarının iyi günlerine yavaş yavaş git, kötü günlerine koşa koşa. kendinden yaşlıyı say. kanunlara uy. haksızlığa uğrarsan barış, hakarete uğrarsan öç al. ölmüşleri öv. kendini bil (delphoi'daki apollon tapınağının kapısında yazılı olan, sokrates'in alıp işlediği bu sözü platon şöyle açıklamaktadır: sadece bir insan olduğunu bil).
  
  leshos'lu pittakos, uygun zamanı kolla, ölçüyü göz önünde tut, diyor. yapmak istediğini söyleme, başaramazsan gülerler. başkasında hoş görmediğini kendin yapma. bahtsızları ayıplama, çünkü tanrıların öfkesine uğramışlardır kazanç doymak bilmez, sana uyanı kazan. bir kimseyi affeden onun üstünde yükselir, ondan öç alansa onun haline düşer.
  
  piriene'li bias, çok dinle, yerinde konuş, ölçüyü kaçırma, diyor. insanların çoğu kötüdür. işe yavaş giriş başladıktan sonra sıkı sarıl. çabuk konuşmaktan sakın, yanılırsın. yaptığını düşün. güzellikle al, zorlayarak değil.
  
  korinthos'lu periandros, bahtlılıkla ölçülü ol, diyor, bahtsızlıkta düşünceli. atılganlık aldatıcı bir şeydir. kazanç çirkin bir şey. ana-babana layık olduğunu göster. dostlarına karşı bahtlılıklarında nasılsan, bahtsızlıklarında da öyle kal. bütünü düşün. sessizlik en güzel şeydir (sükûn hâli, iç sessizliği). kanunların eski, yemeğin taze olsun.
  
  milet'li thales de, ölçülü ol, diyor. kötü yoldan zengin olma. babadan kötü bir şey kapma. kefaletin yoldaşı felakettir. ana-babana ne etmişsen çocuklarından onu bekle. kendini dizginleyememek kadar kötü şey yok. acınmaktan çok kıskanıl.
  
  kimi metinlerde yedi bilge arasında sayılan ünlü ozan hesiodos da şunları söylemektedir:
  "şu kuralı koydu zeus insanlar için,
  balıklar, karadaki hayvanlar, uçan kuşlar,
  birbirlerini yiyecekler, hak yoktur aralarında çünkü
  insanlaraysa hak yolladı, odur nimetlerin en büyüğü".
• m.ö. yaklaşık 620-550 arasındaki dönemde akıl ve bilgeliklerinden dolayı öne çıkan kişilere verilen ad. bu konuda bilgi veren kaynağa göre değişiklik gösterse de adı en fazla geçenler şunlardır: miletoslu thales, prieneli bias, mytileneli pittakos, atinalı solon, spartalı khilon, lindoslu kleobulos, khenailı myson.
• yaşadıkları dönemin bilimin altın çağı olarak anılmasını sağlamışlar. ilgisi yok ama saat yedi olunca yedi ile ilgili başlıklara bakınca gördüm. eskiden bu başlıklar doluydu, şimdi biraz öksüz kalmışlar.
  
  bu insanlar o dönemin en bilge yedisi olarak seçilmiş. ben en çok thales'i seviyorum. umutla ilgili "en iyi dosttur zira en son o terk eder." tandanslı bir ifadesi vardı. ayrıca kendileri "bu düzen nasıl kurulmuş, ne yapmak istenmiştir." demiş ve günümüz siyasetçilerinin hitabetlerine katkılarını sunmuştur. bizimkiler yalnızca ifadelerini almayı tercih etmiş ve paraya vermediği değeri anlamsız bularak bu konuda ayrışmışlardır. thales'e tek borcu olan biz değiliz. bugün boğazına kadar çirkinlik içinde yüzen mısır'ın gelir kapısı piramitlerin boylarını da o ölçmüştür. gel gör ki; o 24 asır önce bunlarla uğraşırken, sözlük ahalisi üç beş şekli doğru isaretleyerek iq seviyesini tespit etme peşindedir.
  
  thales çok enteresan bir adam. mesela her şeyin temelini su olarak ilk gösteren insanlardan biridir. "yaşlılara nasıl davranırsanız, yaşlanınca yaptığınızı görürsünüz." ulvi görüşünü ortaya koyan da kendisidir.
  
  bir anadolu kara yağız delikanlısı olan bias'tır. thales'den sonra ortamlara akan bias akıl olarak diğerlerinden büyük görülür. bana hayatımda ayna konusunu öğretmiş değerli abim bias, "aynada samimiyetle iyi bir şey görüyorsan, tek ihtiyacın olan şey mütevazılıktır." diye not düşmüştür. ayrıca uzun zamandır üstünde çalıştığım bir şey de bias abi vasıtasıyla iki gün önce sonuçlandı. adalet ve asalet konusundaki duruşu tek başına insan olmak için yeterli bilgiyi verir.
  
  ayrıca kendisinin etkisinde kalan pittakos'da asalet, kendin için istemeyeceğini başkasına istememe ve iş dünyasına "yapmak istediklerini gerçekleştirene kadar kendine sakla" diyerek, bugün hala uygulanan birçok taktik ve stratejinin temellerini, o günlerde atmıştır.
  
  tam arkadaşım çaylar kahveler hazır anonsu yaparken thales kafasını uzatıp "ayıp oluyor bizim çocuklara tamamla öyle git." diyor olsa da gitme zamanı.
  
  bu yedi bilge hakkında söylenecek tek şey, bu yediyi anlamak, çok sonra ortaya çıkmış bir çok insana ait eseri okumakla keybedilecek zamanı ortadan kaldırabilir. mevlana 'nın sadettin konevi'ye dediği gibi: belki de her şeyin sebebi...
• bu listedeki periandros öz anasını bafilemiş, hamile karısını döve döve öldürmüş, oğlunu sürgün etmiş, cariyelerini yakmıştır, ama sorsan bilge. gerçi bugün de böyle insanlarla ilgili içinde kötülük diyorlar, bu da öyle bir şey olsa gerek.
• yunanistan'ın yedi bilgesi, mö 7. ve 6. yüzyıllarda yaşamış, bilgelikleri ve özdeyişleriyle tanınan yedi filozof, devlet adamı ve kanun koyucudur. yunanistan'ın yedi bilgesi olarak da bilinirler. yedi bilgenin listesi farklı kaynaklar arasında değişiklik gösterir, ancak en yaygın olanı şunları içerir:
  
  filozof, matematikçi ve astronom olan miletli thales. ilk yunan bilim adamı ve batı felsefesinin kurucularından biri olarak kabul edilir. bir güneş tutulmasını öngörmüş ve "kendini bil" sözünün en önemli bilgelik olduğunu söylemiştir.
  
  midilli adasındaki midilli'nin generali ve yöneticisi olan midillili pittacus. cesareti, adaleti ve ılımlılığı ile tanınırdı. "güç insanı gösterir" ve "iyi olmak zordur" der.
  
  priene'li bias, bir avukat ve devlet adamıydı. belagati, cömertliği ve savunuculuğu ile ünlüydü. "insanların çoğu kötüdür" ve "çok fazla işçi işi bozar" demiştir.
  
  atinalı solon, bir şair ve kanun koyucuydu. atina toplumunda ve anayasasında reformlar yapmış ve demokrasinin temellerini atmıştır. "hiçbir şeyde aşırılığa kaçmayın" ve "hiç kimseyi ölünceye kadar mutlu saymayın" demiştir.
  
  spartalı khilon, bir politikacı ve askeri liderdi. sparta'nın askerileşmesine ve ünlü disiplinine katkıda bulunmuştur. "imkansızı arzulamayın" ve "talihsiz bir insana gülmeyin" demiştir.
  
  bir tiran ve sanat hamisi olan korintli periander. korint'i demir yumrukla yönetti ama aynı zamanda onu refah ve güç sahibi yaptı. "öngörü her iyiliğin kaynağıdır" ve "refahta ölçülü, sıkıntıda ihtiyatlı olun" demiştir.
  
  lindoslu kleobulus, rodos adasındaki lindos'un bir şairi ve tiranıydı. şiirsel bilmeceler yazmış ve mısır'da felsefe eğitimi almıştır. "ılımlılık en iyi şeydir" ve "hiçbir şeyi zorla yapmayın" demiştir.
  
  yedi bilge, pratik tavsiyeleri ve ahlaki öğretileriyle yüzyıllar boyunca düşünürleri ve yazarları etkilemiştir. kendi şehir devletlerinde yönetici, kanun koyucu veya danışman olarak önemli roller oynamışlardır. genellikle yunan felsefesi ve siyasetinin öncüleri olarak kabul edilirler.