büyük londra yangını

• 2 eylül 1666 tarihinde bir pazar gunu cikan ve sonrasinda ingilterede ilk sigorta sirketlerinin kurulmasina ve ozellikle yangin sigortalarinin onemli olcude gelismesine sebep olan yangin. bu yanginda 13.200 kadar ev ve 87 kilisen yok olmus ve oyle buyuk zararlar olusmus ki, sadece yangin sigortası üzerine uzmanlasan sigorta sirketleri kurulmus. o zamana kadar sigorta isi tuccarlar tarafindan yapiliyormus. 1667'de sehir meclisi ilk yangin sigortasi kurumu olan yangin dairesini (fire office) kurmus ki bu daire, thames'den su tasiyan iscilerden olusan bir itfaiye teskilatı kurmus. ardından 1684'te ilk ozel yangin sigortası sirketi olan friendly society, 1696'da hand in hand, 1704'te lombard house kurulmus. londra, bu yuzyildan itibaren dunya sigortaciliginin onde gelen sehri haline geliyor ve tarihte yangin sigortaciliginin buyuk londra yangini ile basladigi kabul ediliyor.
  
  edit: imla
• londra'da, 1212 yılında çıkmış ve 3000 kişinin ölümüne sebep olmuş yangındır. yıllarca tahtını hiçbir yangına kaptırmamıştır ta ki 454 yıl sonraki bir 2 eylül pazar sabahına kadar...
  (bkz: 1666)
• kendisinden bir sene evvel baslayan ve yüzbin insanin hayatina malolan büyük veba salgini bu yanginla sonlanmistir.
• adamlarin yanginlarina bile nasil sahip ciktiklarina sasirir turizm nasil renklendirilir gorursunuz. heryerde anlatirlar hatta london dungeon gibi oren yerlerinde bire bir sahit olursunuz aha bu firindan cikti bole oldu sole oldu diye
• büyük londra yangını, 2 eylül 1666 pazar günü londra'nın orta kesimlerinde başlayarak 5 eylül çarşamba gününe kadar kenti etkisi altına alan, kentin tarihindeki en büyük yangın felaketidir.
  
  yangın, romalılar döneminden kalma kent duvarlarının içinde kalan orta çağ londrası'nı tahrip etmiştir. soyluların yaşadığı bölge olan westminster'ı, dönemin kralı ii. charles'ın bulunduğu whitehall sarayı'nı ve gecekondu mahallelerini tehdit etmişse de yangın bu bölgelerde yıkıma neden olmamıştır.
  
  yangın 13.200 evi, 87 mahalle kilisesini, st paul katedrali'ni ve birçok resmî kurumun binasını kül etmiştir. kentin 80.000 sakininin yaklaşık olarak 70.000'inin bu yangında evlerini kaybettiği sanılmaktadır.yangında yaşamını yitirenlerin sayısına ilişkin kesin bir bilgi olmamakla birlikte ölenlerin sadece birkaçı kayda geçirilmiştir. orta sınıfa mensup kişiler ile yoksulların ölümleri hiçbir zaman kaydedilmediği ve ateşin sıcaklığının insan vücudundan kalıntı bırakmayacak derecede yüksek olduğu göz önüne alındığından, son dönemlerde ölü sayısının oldukça az olduğunun doğruluğu hakkında görüş ayrılıkları vardır.
  
  yangın, 2 eylül günü gece yarısından hemen sonra, thomas farriner adlı bir kişinin işlettiği, pudding sokağı'nda bulunan bir ekmek fırınında başladı ve hızla çevreye yayıldı. dönemin başlıca yangın söndürme yöntemlerinin kullanılması ve belirli bölgelere set çekilme işlemi, dönemin londra belediye başkanı thomas bloodworth'un kararsızlığı nedeni ile büyük ölçüde gecikti. pazar gününün gecesi harekete geçilmeye karar verildiğinde rüzgârın etkisiyle fırının olduğu bölgedeki ateşler fırtına ile birlikte hızla yayılmaya başlamıştı. yangın pazartesi sabahı yönünü kuzeye, kentin kalbinin attığı noktaya çevirdi. kentin sokaklarındaki asayiş ve durgunluk şüpheli yabancıların yangını kasten başlattıkları söylentisinden dolayı bozuldu. eş zamanlı olarak sürmekte olan ii. ingiltere-hollanda savaşı'nın etkisiyle kentte meydana çıkacak evsizler korkusu fransızlar ve hollandalılar üzerinde yoğunlaştı ve bu dönemde bu azınlık gruplar sokak saldırılarına uğradı. salı günü yangın kentin hemen her yanına yayıldı. ateşler st paul katedrali'ni kül ederek ii. charles'ın bulunduğu whitehall sarayı'na dayandı. kapsamlı bir işbirliği ile yangının saraya sıçraması önlendi. yangına karşı verilen mücadelenin kazanılmasında en önemli iki etkenin doğudan esen rüzgârların dinmesi ve londra kulesi garnizonu'nun ateşi durdurmak için barut kullanarak aldığı önlemler olduğu düşünülmektedir.
  
  felaketin londra'ya ve londra halkına etkileri oldukça ağır olmuştur. felaketten zarar görmüş olan kişilerin londra'dan tahliye edilmesi ve bir başka yere yerleştirilmesi, evsiz kalanların çıkaracağı ayaklanmadan korkan kral ii. charles tarafından kuvvetle desteklenmiştir. yangından sonra köklü değişiklikler içeren birçok önergeye karşın londra, afetten önceki biçimine uygun olarak, aynı cadde ve sokak planlarıyla yeniden imar edilmiştir.
• 1666'daki büyük yangın sonrası yüzde sekseni yanmış olan şehir merkezi tamamen sil baştan ve ahşap yerine taş mimarisi ile inşa edilmiştir. buna tamamen yanan st. paul's katedrali de dahildir. bu yangın sonrasında ekonomi inanılmaz canlanmış ve londra yepyeni ve modern bir şehir kimliğine kavuşmuştur.
• 1665 vebasını büyük ölçüde bitirmiş olması kafamda soru işaretleri oluşmasına sebep olmuştur. herşeyi yakıp vebadan kurtulmak iyi bir çözüm.
• 1665 yılının sıcak yaz günlerinde hızla yayılan vebaya yaklaşık 100 bin insanı kurban veren londra 1666 senesinde de büyük bir yangınla sarsılarak ikinci darbeyi yedi. veba kentin insan potansiyelini harcarken bu büyük yangın da kentin alt yapısını yerle bir etti.
  
  1666 ağustos ve eylül ayları londra için kavurucu sıcakların yaşandığı aylardı. fırıncı thomas farriner 2 eylül 1666 pazar gecesi bir fırıncının yapmayacağı bir hata yaptı ve fırınını ocaktaki ateşin tam söndüğüne emin olmadan kapattı. fırında başlayan alevler sıkışın nizam ahşap evlere sıçradı ve sıcak havanın verdiği destekle tüm ahşap evleri yutmaya başladı. kuvvetli gece rüzgarları neticesinde yangın yayılabildiği kadar yayıldı. londra'da hazır bulunan itfaiye birliğinin gücü yangını kontrol altına almaya yetmedi elbette.
  
  pazar günü yangının söndürülebileceğine dair umut kalmayınca herkes canının ve malının derdine düştü. yangın pazartesi günü kentin banker ve borsacılarının olduğu kısımları sardı sağolsun thames nehri yangının güneye yayılmasını engelledi. salı günü de aziz paul katedrali alevlere teslim oldu. londralılar kalın taş duvarlara sahip bu yapının tanrı tarafından korunacağını düşünseler de şöyle bir tesadüf vardı: katedralde o sıralar restorasyon çalışması vardı ve bina tahta iskelelerle çevriliydi. ayrıca pek çok kitapçı sözde güvenli diye kitaplarını katedral mahzenine doldurmuştu. dışardan iskeleler içerden kitaplar tutuşunca katedral de sahneden silindi.
  
  yangın çarşamba günü kontrol altına alındı ama dört günde yapacağını yapmıştı zaten. yangında 13 binden fazla ev zarar gördü, on binlerce insan evsiz kaldı. ölü sayısı belirsizdi. bunda tutulmayan kayıtların etkisi vardı. yangından ders çıkaran yeni londra belediyesi yapı malzemesi olarak ahşabı terk ederek taşa yöneldi. tanrının koruyamadığı yanan katedral de insanlar tarafından yeniden inşa edildi elbette.
• (bkz: büyük pera yangını)
• kaynaklarda; kral ıı. charles doneminde, thomas farriner isimli bir firincinin tum londra’yi yakmak suretiyle haritadan silmeye yemin ettiği yangin olarak geçmektedir.