450 avm'nin iflasın eşiğinde olması

• avm’lerin boş balon olmasından kaynaklıdır. öncelikle son on yılda gözle görülen bir artış var avmde. eskiden de vardı ve ihtiyacı karşılayacak sayıdaydı. toprakla top yekün mücadele planı kapsamında her toprak olan yere beton dikilmeye başlandığından beri avm sayısı kontrolsüzce arttı. bunun iki sebebi vardı.
  
  birincisi talep. geçmişi 88’e dayanan modern avm’leri insanlar sevmişti. 2008 krizinin sonrasında gelen bolluk bereket zaten sevilen avm’leri baş tacı etti. insanlar gerçekten bir tüketim çılgınlığına girişti. bu da avm talebini arttırdı.
  
  ikinci sebep de paraydı. ama paranın başka bir yönünü anlatacağım. son jenerasyon avm’lerin ilk örnekleri(2009 ve sonrası), lüks sitelerle birlikte yapılıyordu. ya bu sitelere entegre şekilde altına, yanına ya da bu lüks sitelerin yakınına, ortak noktasına yapılıyordu. yani sadece evden kar etmek istemeyen müteahhitler avmden de kar ediyordu. üstelik ilk dönemde düşük kur, ucuz akaryakıt ve demir çelikten dolayı maliyeti daha düşüktü. 80-90’larda ev altına dükkan yapma mantığı gibi. karlı geliyordu. bir de henüz popülerleşmemiş bölgelerde tabiki de arsa daha ucuzdu. avm ve şehirlerin büyümesi, hatta hükümet eliyle bazı boktan bölgelerin birer cazibe merkezi olması müşteri bulamayacak avmyi popüler hale getirdi.
  
  artık avm sayısı arttıkça avm arası rekabet de başladı. aynı bölgeye peşpeşe avm’ler açılmaya başladı. avm sayısı ona katlandı ama insanların boş zamanı ya da parası ona katlanmamıştı. nüfus belki arttı, şehirler km2 olarak büyüdü ama avm talebi bir noktaya kadar artabilirdi. bu da avm’leri rekabete soktu. elbette bu rekabette en büyük koz mağaza idi. ancak mağazalar açısından problem de burada başlıyordu. her yerde olmak istemeyen, böyle bir zorunluluğu da olmayan elit mağazalar vardır. bunların sayısı azdır. ama diğer yandan her avmde olmak zorunda olan mağazalar vardır(gıda yada kafe hariç. oraya geleceğim). bu mağazalar prestij ya da müşteri kaybetmemek açısından her avmye mağaza açmaya kalktılar. birbirine yakın o kadar çok avm vardı ki hepsine yetişmeye çalışmak yarardan çok zarar getirdi. bölünen müşteriler, fahiş kiralar ve avm masraflarına ortak olmak bazı markaları yedi bitirdi. o markalar açısından bunun yapılması gerekiyordu çünkü müşteri avmye gittiğinde o markayı görmeliydi. göremeyince başkasına gider ve müşteri kaybedilirdi.
  
  ancak son 4 yılda olabilecek tüm terslikler oldu. dövizin önlenemez yükselişi, terör olayları, işsizlik, hammadde fiyatlarının artışı vs derken avmdeki gerçek manadaki müşteri sayısı azaldı. içeri giren çıkan çok oldu hatta gerçekten çoktu. on sene önce öğrenciyken hafta içi sinek avlayan avm’ler şimdi hafta içi tıklım tıklım. haftasonunu söylemiyorum bile. insanlar birbirini parçalıyor. amma velakin gel gelelim son yıllarda gerçekten alışveriş yapan insan sayısı azaldı. insanlar avmyi vakit öldürme yeri olarak gördü. düşen refah seviyesi, yan yana 10 avmde aynı markanın mağaza açmak zorunda kalması çarkları alt üst etti. artık yeri geldiğinde mağazalar boş kalıyordu. boş mağazalara kafeler açılmaya başlandı. eskiden kafeler avmnin bahçeye, dışarıya bakan kısımlarına açılırdı. artık avmnin tam ortasında kafe var. sinema, market, fastfood ve alt gelir guruna hitap eden mağazalar, spor salonları avm’leri ayakta tutuyor ve müşteri çekiyor. büyük çoğunluk bonus kart reklamındaki gibi elleri torba dolu insanlar değil, market alışverişini yapmaya gelen, sinemaya gelip yemek de yiyip iki kahve içmeye gelen insanlardan oluşuyordu.
  
  yeni açılan her avm diğerinin müşterisini azaltıyordu. bir kere stratejik pozisyondan çok maliyet odaklıydılar. ankara’yı bilen bilir. çok eskiden ufak bir alışveriş merkezi vardı istanbul yolu üstünde. batıkent carrefour diye de bilinir. devasa bir carrefour, birkaç giyim mağazası ve birkaç fastfoodçudan oluşan bir ufak avm vardı. sonra aynı lokasyona a city ve atlantis avm geldi. orası sinek avlamaya başladı. panora oran bölgesinde tek avm iken tam yanına one tower ve kuzu avm açıldı. aynı yerde üç avm oldu. kızılay’dan eskişehir yoluna çıkıp 20 dk devam edin. 10 avm var. hepsi birbirinin müşterisi çalmaya başladı.
  
  kısaca balon bir büyüme ve sonunda ilk krizde devrilme. yoksa her gün bombaların patladığı günlerde sürekli avmye gidin diye bastırmıyorlardı boşuna. avm müşterisi balon müşteri oldu, mağazalar avm sayısına yetişemez oldu, bazı markalar halktan koparak bambaşka fiyatlar sunmaya başladı. sonuç da balonun sönmesi. alış veriş merkezi oldu mu yeme içme merkezi. aslında önce mağaza batıyor. mağazalar kapandıkça avm de cazibesini yitiriyor. bir nevi kartopunun büyümesi.