klasik

• mathew arnold, the study of poetry (şiir üzerine çalışmalar)’ında “classic” kelimesinin gerçek ve doğru anlamı, sözkonusu edilen eserin en iyi sınıfa ait olması demektir.” der.t.s eliot “what is classic?” de klasikliğin “öneminin ve değerinin sonradan ve tarihi perspektifi içinde ele alabileceği” görüşünü ileri sürer. klasik kelimesini önemseyen bir eleştirmenin, sanatın kurallarının koruyucusu (muhafazakâr) olması muhtemeldir. erken grek edebiyatının klasik statüsünü icat eden iskenderiyeli bilginler, ellerini çabuk tutup hemen katı biçimsel kurallar koydular ve daha sonrada kendi eserlerini bu kurala dayalı olarak oluşturmaya ve böylece eserlerinin kalsik niteliğini garanti etmeye koyuldular. bu sınıflama sistemini miras alan romalılar da eserlerini, belirlenen kurallara dayandırdılar ve sürekli dışa vurdukları bir aşağılık komplexiyle, taklit ettikleri grek edenitayının klasik statüsünü teyid ettiler.
  ingiltere’de “klasikler” denilince, her şeyden önce grek ve roma edebiyatı akla gelir. ancak günümüzde klasik, konumu ve değeri hakkında genel bir anlaşmanın olduğu eser veya eserler anlamındadır. (arnold kelimeyi,dryden ve pope’a “nesrimizin klasikleri” derken belki de bu anlamıyla kullandı) kült klasik anlayışta dönüm noktalarından bir tanesi muhtemelen neo-klasik çağ olan 18.yy da meydana geldi. bu yüzyıla kadar kelime aristo’nun poetica’sı ve horace’ın çok sık taklit edilen ars poetika’sında adeta kutsal bir nitelik kazanan, aristokratik bir kültürü sürdüren retoriğin kurallarına uyar. bu tarihten itibaren, kelime kültürel yayılma anlamına gelmeye başlar. (ki bu dr. johnson’un, thomas gray’ın elegy’sine duyulan hayranlığı, onun kılar.) arnold!dan bu yana klasik terimi, ahlaki eleştirinin (moral kriticism) zayıflamasıyla birlikte önemini kısmen yitirmiştir. eleştirel bir uzlaşmanın veya (arnold’un deyimiyle) “genel bir gerçek yargıya ulaşma” çabasının olmadığı yerde, terimin kullanışı şüpheler içerir. ‘what is classic?’ ’de eliot “a guide to the classic”(klasik rehberi) için “size derbi maçının galibi nasıl seçeceğinizi anlatan çok ilginç bir kitap” der. kendisinin virgil’in klasik statüsüyle ilgili tartışması ise açıkça edebiyat dışı ilgilerle biçimlenmiştir. genel olarak terim, çok rahat bir biçimde, eleştiri terimi yerine yargıları onaylamak için kullanılmaktadır. bununla birlikte formal bir disiplin olmanın, tarafsızlğın, nesnelliğin erdemlerini, eksantirik ve benmerkezcilikten kaçınmayı yücelten bir faktör olarak klasizme yönelik itici bir güç, (kilasiği sağlıklı ve romantiği hasta olarak tanımlayan) goethe’den beri, romantiklerin ‘deha’ ile ilgili bireysel estetik anlayışlarını denetleme işini görmüştür. puşkin’in eseri bu türden klasiklik örneği sergiler ve 18.yy neo-klasik edbiyatın büyük bir bölümünde olduğu gibi, çoğunlukla kendisini hiciv yoluyla açığa vurur. yüzyılımızdaki bir çok yazarın, geç romantik dönem yazarlarına karşı çıkmaları, kilasik antikite edebiyatının, ya nesnelliğe ya evrenseliğe yardımcı bir öğe olarak görülmesine (joyce’un ulyses’de homer’i kullanması veya pound’un sextus propertius’u kullanması gibi) veya bilinçli bir klasik tarafsızlık doktrininin,disipline edilmiş formları içerisinde, lirik bir duyarlığın ihtiva edimesine yol açtı. eliot’ objective correlative (nesnel karşılıklılık) bu anlamda neo-klasiktir, eliot’in büyük edebi eserlerde acı çeken insanın, yaratıcı zihinden ayırt edilmesi gerektiğinde ısrar etmesi de bu eğilimi yansıtır. bu tür bir yeni-klasikçilik, imgeci kuram ve uygulamanın temelini oluşturur. d.h lawrence’ın “böyle bir klasizm saçmalıktır, dahası korkaklıktır.” (bkz: collected letters sy: 753) demesine yol açan şey, eliot’ın bu yeni-klasikçiliği, sınırları edebiyat sahasının çok ötesine taşan virgil tarzı bir mutlakçılık ve katılığa dönüşmesidir. eleştiride, çağdaş yeni-klasikçilik olgusu, (dryden,pope ve boileau’nun yaptığı gibi) edebi normların yetkin tanımlamalarını yapmak yerine, içinden çıkıp geldiği kültürel eklektisizme karşı kasıtlı bir ters düşmeyi simgeler. böyle bir olgu, öz itibariyle, dikkatli ustalık ve tekniğin önemini yeniden vurgulanmasından başka bir şey değildir.