kök hücre bağışı

• [http://www.kanver.org/…zmetleri/kok-hucre-bagisi/53 http://www.kanver.org/…zmetleri/kok-hucre-bagisi/53]
  
  türkök
  türkök, t.c. sağlık bakanlığı’nın, hematopoetik kök hücre nakli tedavisi olması gereken hastalar için oluşturduğu türkiye kök hücre koordinasyon merkezi’nin adıdır. bu merkez tarafından yürütülecek olan türkök projesi t.c. sağlık bakanlığı ve türk kızılayı işbirliğinde gerçekleştirilecektir.
  
  türkök projesi’nin amacı, türkiye’de hematopoetik kök hücre nakli tedavisi olması gereken hastalar için bir kemik iliği bankası oluşturulması ve bu bankaya gönüllü olarak kemik iliği veya periferik kök hücre bağışlamak isteyen bağışçı adaylarının bulunmasıdır.
  
  türkök projesi kapsamında 7 kasım 2013 tarihinde t.c. sağlık bakanlığı ile türk kızılayı arasında işbirliği protokolü imzalanmıştır. bu protokol ile türk kızılayı ‘’kök hücre bağışçısı kazanımı’’ görevini üstlenmiştir.
  
  kök hücre bağışçısı kazanımı çalışmaları “ulusal kan ve kan ürünleri rehberi” çerçevesinde gerçekleşecektir. ilk yıl için hedefimiz 50.000 bağışçı adayı kazanmaktır.
  
  türk kızılayı, “kök hücre bağışçısı kazanımı” görevine, bünyesindeki bölge kan merkezlerinde kurduğu 12 gönüllü verici merkezi ile hazırlık çalışmalarını tamamlamasının ardından 13.08.2014 tarihinde aktif olarak başlamıştır.
  
  gönüllü verici merkezleri
  
  batı akdeniz gvm
  antalya etiler mah. evliya çelebi cad. 861. sok. no:3 muratpaşa/antalya 0(242) 310 55 55
  
  batı anadolu gvm
  eskişehir gündoğdu mah. erciyesdağı sok. no:5 k:2 eskişehir 0(222) 237 71 81
  
  batı karadeniz gvm
  düzce eski istanbul caddesi anıtpark karşısı/düzce 0(380) 514 38 33
  
  doğu akdeniz gvm
  gaziantep alleben mah. kemal köker cad. şahinbey/gaziantep 0(342) 232 66 66
  
  doğu anadolu gvm
  erzurum çat yolu üzeri muratpaşa mah. toki karşısı 112 acil arkası yakutiye/erzurum 0(442) 342 70 85
  
  ege gvm izmir
  manavkuyu mah. 252 sok. no:41 bayraklı/izmir 0(232) 347 63 47
  
  güney marmara gvm
  bursa dosab sakarya mah. sanayi sok. no:34/b osmangazi/bursa 0(224) 262 55 18
  
  iç anadolu gvm
  kayseri talas bulvarı köşk mah. göğüs hastanesi yanı melikgazi/kayseri 0(352) 437 19 44
  
  kuzey marmara gvm
  istanbul cevizli mevkii e5 yan yol no:37 kartal/istanbul 0(216) 458 05 00
  
  orta akdeniz gvm
  adana toros mah. 78102 sok. no:4 çukurova/adana 0(322) 232 97 92
  
  orta anadolu gvm
  ankara mamak caddesi no:10 dikimevi/ankara 0(312) 362 97 00
  
  orta karadeniz gvm
  samsun atatürk mah. 420. cad no:15 canik/samsun 0(362) 457 55 65
  
  kök hücre
  
  yaşam boyu kendi kendini yenileme ve farklı, tamamen olgun hücrelere dönüşebilme kapasitesine sahip hücrelerdir. ihtiyaç olduğu zaman kendilerinden sonraki hücrelere farklılaşarak, hücrelerin gelişimini, olgunlaşmasını ve çoğalmasını sağlarlar.
  
  erişkin kök hücrelerden olan hematopoetik kök hücreler;
  -tüm kan hücrelerine farklılaşabilirler.
  -kemik iliği, kan ve göbek kordonundan elde edilirler.
  -uygun koşullarda dondurularak canlılığını korurlar.
  -damar yolu ile verildiğinde kemik iliğine yerleşir ve hematopoezi (kan hücrelerinin oluşumu) başlatırlar.
  kök hücre tedavisi uygulanan hastalıklar
  
  -kemik iliği kanserleri
  -lenfomalar
  -çeşitli organ kanserleri
  -kemik iliğinin yetersiz çalıştığı veya çalışmadığı durumlar
  -kalıtsal anemiler
  -immün yetersizlikler
  -kalıtsal metabolik hastalıklar
  
  kök hücre bağışının önemi
  kök hücre nakillerinde alıcı ve verici arasındaki uyumu tespit etmek için doku antijenlerine (hla, human leucocyte antigen) bakılmaktadır. doku antijenleri, özellikleri nedeniyle 10.000’ den fazla farklılıklardan oluşur. uygun bir bağışçı bulunabilmesi için en az yüzbinler hatta milyonlar taranmalıdır. bu nedenle nakil bekleyen hastalara yardımcı olmak amacıyla, doku antijeni özellikleri bilinen ve kemik iliği/ periferik kök hücre bağışçısı olmayı kabul eden çok sayıda gönüllüye gereksinim vardır.
  
  bağışçı olmak isteyen bir kişi
  1-18-50 yaş aralığında olmalıdır.
  2- bilgilendirme ve onam formunu doldurmalıdır.
  3- sağlıklı bir kişi olmalıdır. (hepatit b, hepatit c ve sifiliz hastalığı geçirmemiş olmak, kanser, hıv ( aıds ) tanısı almamış olmak)
  
  kök hücre bağışı süreci
  
  1- bağışçı olmayı kabul eden ve onam formunu dolduran bağışçı adayından 3 tüp toplamda 10-20 ml kan örneği alınır.
  2- alınan numunelerin bulaşıcı hastalıklar açısından serolojik testleri türk kızılayı tarafından yapılır.
  3- sonuçları negatif çıkan testler doku antijenlerinin belirlenebilmesi için türk kızılayı tarafından t.c. sağlık bakanlığı’na bağlı doku tiplendirme laboratuvarına gönderilir.
  4- doku tiplendirmesi yapılan bağışçı artık ulusal kemik iliği bankası’na kaydedilir.
  5- hasta bir kişi için yapılan ilk değerlendirmede istenen düzeyde uyumun olduğu (klinik uygunluk) bir bağışçı bulunursa türk kızılayı bağışçı adayına ulaşır. bağışçının tekrar onayı istenir.
  6- bağışçı onay verirse tekrar serolojik testleri ve kan sayımı yapılır.
  7- bağışçı olmasına engel bulunmayan adayların ileri aşama doku tiplendirme testleri yapılır.
  8- ileri doku tiplendirme testi uygun bulunan bağışçı ile iletişime geçilmesi, ulaşım, konaklama, refakat ve nakil sonrası sağlık hizmetleri t.c. sağlık bakanlığı tarafından gerçekleştirilecektir.
  
  kök hücre bağışı yöntemleri
  periferik kök hücre ve kemik iliği bağışı yöntemleri vardır. fakat günümüzde periferik kök hücre bağışı yöntemi tercih edilmektedir. türkök projesi kapsamında gerçekleşen eşleşmelerde bağışçının aksi yönde bir isteği bulunmadığı sürece periferik yöntem uygulanacaktır.
  
  -periferik kök hücre bağışı:
  
  koldan yapılan bir aşı (g-csf = granülosit koloni uyarıcı faktör) ile kemik iliğinde yerleşik durumda bulunan kök hücrelerin vücutta dolaşan kana geçmeleri sağlanır.
  
  ortalama 5 gün süreyle yapılan bu aşının net uygulama süresi, aşılamanın 4. günü sabahında gerçekleştirilecek kan tetkikleri sonrası tespit edilen kök hücre düzeyine bakılarak belirlenir.
  
  bu yöntemde işleme başlamadan önce kol damarlarınız için uygunluk değerlendirilmesi yapılır. bağışçının damar yapısı uygun bulunursa, kök hücre toplama aşamasında kol damarına iğne ile girilir ve bir aferez cihazına yaklaşık 4 saat süreyle bağlanırsınız. damar yapısının uygun bulunmaması durumunda ise boyun damarına lokal anestezi altında bir katater takılır. katater sıklıkla 4 saat süreyle takılı kalırken, bazı durumlarda ikinci gün tekrar kök hücre toplanması gerekmesi halinde 24 saat süreyle takılı kalabilir.
  
  katater takılma gereksinimi kadın vericilerde %25 iken, erkek vericilerde %5 oranındadır.
  
  damar yolu açıldıktan sonra vücudunuzdaki kan aferez cihazı içinde dolaşırken, toplanan kök hücreler bir torbaya aktarılacak, kalan kan ve hücreler vücudunuza geri verilecektir. işlem süresinde önemli bir rahatsızlığın olması beklenmez.
  
  çok nadiren bağış sonrası günlerde bir sağlık sorunu meydana gelirse, türkök’ ün birlikte çalıştığı aferez ünitesi ve nakil merkezi bağışçıya gerekli tedaviyi uygulayacaktır.
  
  toplanan hücrelerin miktarı verici ve alıcının özelliklerine göre hesaplanır ve toplama süresince alınan örneklerde yapılan kök hücre sayımları yeterli miktara ulaştığında işlem sonlandırılır.
  
  bu uygulama süresince genellikle hastanede gecelemeyi gerektiren bir yatış ve anestezi söz konusu değildir. bu uygulamada, verici kök hücre toplama günü dışında normal yaşantısının gereklerini yerine getirebilir, iş gücü kaybı beklenmez.
  
  periferik kök hücre toplama yöntemi sonrasında, geçici halsizlik hissi, ateş, geçici grip benzeri belirtiler, genel vücut ağrıları; dalak bölgesinde geçici dolgunluk hissi veya aferez işlemi sonrası nadiren geçici olarak dudaklarda ve parmaklarda uyuşma hissi oluşabilir. damar giriş yerinde bir enfeksiyon oluşmaması için gerekli önlemler alınır. %0,6 olasılıkla görülebilecek bu etkiler, genellikle 3 hafta içinde ortadan kalkar.
  
  -kemik iliği bağışı yöntemi:
  
  vericinin, bağıştan yaklaşık 1 hafta önce toplanan 1 ünite kanı daha sonra kendisine geri verilmek üzere kan bankası’nda saklamaya alınır. daha sonra gerekli sağlık kontrolleri, genel veya lokal anestezi alıp alamayacağına ilişkin tetkikler yapılıp, hastane yatışı gerçekleştirilir.
  
  ameliyathanede yüzüstü yatar konumda kalça kemiği bölgesine (vücudun kök hücre açısından en zengin kemiklerinden biri olması nedeniyle bu kemik seçilmektedir) bir kere girişi yapılarak özel iğneler yardımıyla her defasında 2-4 ml olmak üzere toplam 1 lt kemik iliği alınıp, filtrelerden geçirilerek steril ve bu amaca uygun bir torbaya aktarılır.
  
  yaklaşık 1 lt kan içeren kemik iliğinin vücutta bir kayba yol açmaması için daha önce vericinin kendisinden alınıp kan bankasında saklanan kanı kendisine tekrar verilir. vericinin anestezi aldığı süre yaklaşık 1 saattir.
  
  bu yöntemde dikiş gerektiren bir kesi oluşmaz. bağışçı, genellikle ertesi gün kan tetkikleri yapıldıktan sonra taburcu edilir.
  
  kemik iliği bağışı yöntemi sonrasında, kalça bölgesinde uygulamaya bağlı 1-2 gün sürebilen bir ağrı ya da anesteziye bağlı olarak geçici boğaz ve baş ağrısı gözlenebilir. %1,34 olasılıkla görülebilecek bu etkiler, bir hafta içinde etkisini kaybeder.
  
  bilinmesi gerekenler:
  -her iki bağış yöntemi sonrasında da kök hücre bağışçılarının bağıştan 1 hafta, 1 ay ve 1 yıl sonra sağlık kontrolleri yapılır.
  -bağışçı adayı, bilgilendirme onam formunu doldurmak suretiyle yasal yükümlülük / sorumluluk altına girmez.
  -bağışçı adayı, istediği an herhangi bir neden belirtmeksizin bağışçı olmaktan vazgeçme hakkına sahiptir.
  -bağışçı adayının bilgilendirme onam formunda yer alan kişisel ve kimlik bilgileri üçüncü şahıslarla paylaşılmayacak şekilde gizli tutulur.
  -istatistiklere göre, bugün kök hücre bağışçısı olarak kayıt yaptıran bir kişinin, kök hücre bağışı yapma ihtimali önümüzdeki 10 yıl içerisinde % 5’tir.
  sık sorulan sorular
  1) nerede kök hücre bağışında bulunabilirim?
  - size en yakın gönüllü verici merkezi’nden kök hücre bağışı ile ilgili bilgilendirme alabilir ve kök hücre bağışında bulunabilirsiniz.
  
  2) kimler kök hücre bağışında bulunabilir?
  - 18-50 yaşlarında ve bilgilendirilmiş onam vermiş olan sağlıklı birey olma koşulu aranmaktadır. bu koşulların sağlanması durumunda kişi kök hücre bağışında bulunabilir.
  
  3) kimliğimi bildirmem zorunlu mu?
  - bağışçılar kök hücre bağışı işlemi öncesinde isim-soy isim, doğum tarihi (gün/ay/yıl), tc kimlik numarasını içeren nüfus cüzdanı ve kalıcı adres bilgilerini vererek kendilerini tanıtmalıdır. kimlik ibrazı yasal zorunluluktur.
  
  4) bilgilendirme ve onam formundaki doldurulması gereken alanları doldurmak zorunda mıyım?
  - bilgilendirme ve onam formunun içeriği sağlık bakanlığı tarafından belirlenmiştir. kişi kök hücre bağışı için başvurduğunda bilgilendirme ve onam formundaki kişisel ve sağlıkla ilgili soruları eksiksiz cevaplandırarak ve bu formu imzalayarak onaylamak zorundadır. istenen bilgilerin eksiksiz doldurulması, ihtiyaç olması durumunda bağışçı ile iletişime geçme aşamasında önem arz etmektedir.
  
  5) kan verildiğinde kök hücre bağışında bulunmuş olunuyor mu?
  - türk kızılayı gönüllü kök hücre bağışçı adayları bularak onlardan 3 tüp ile toplam 10-20 ml kan alacaktır. alınan kan örnekleri üzerinde gerekli testler tamamlanarak, sonuçları uygun çıkan bağışçıların numuneleri sağlık bakanlığı’nın doku tiplendirme laboratuvarı’na yollanacaktır. bu laboratuvarda yapılan test sonuçları türkök ulusal kemik iliği bankası’nda saklanacaktır. bankada kayıtlı sonuçlar arasında yapılan taramada, hasta ile uygun eşleşme gerçekleştiğinde türk kızılayı, bağışçı ile tekrar iletişime geçerek kök hücre bağışının yapılacağı ve toplanacağı bir merkeze yönlendirmesini gerçekleştirecektir. yani ilk aşamada verilen kan, kök hücre için değil gerekli testlerin yapılabilmesi içindir.
  
  6) kök hücre toplamada hangi yöntemler kullanılıyor ve en çok hangisi tercih ediliyor?
  - periferik kök hücre toplama ve kemik iliği bağışı yöntemi olmak üzere iki yöntem uygulanmaktadır. nakil sürecinde uygulanacak yöntem, bağışçı aksini istemediği sürece periferik kök hücre bağışı yöntemi’dir.
  
  7) periferik kök hücre toplama yöntemi ile kemik iliği bağışı yönteminden elde edilen kök hücrelerin ne farkı var?
  - periferik yöntemde, kemik iliği yöntemine göre daha fazla sayıda kök hücre elde edilebilmektedir. periferik kök hücre naklinin diğer bir avantajı da alıcının (hastanın) kan sayımında kemik iliği nakline göre daha hızlı bir iyileşme görülmesidir.
  
  8) kök hücre toplama işleminden sonra bağışçının kök hücreleri bitiyor mu?
  - kök hücreler devamlı olarak kendini yenileyebilme özelliğine sahip olduğu için bağış işleminden sonra bağışçının kök hücreleri belirli bir sürede tekrar eski sayısına ulaşacaktır.
  
  9) bağış sonrasında görülen yan etkiler nelerdir?
  - periferik kök hücre bağışında, aşı uygulaması sonrasında kök hücre toplanmasının ardından; geçici halsizlik hissi, ateş, geçici grip benzeri belirtiler, genel vücut ağrıları; dalak bölgesinde dolgunluk hissi görülebilir.
  - kemik iliği bağışında, dikiş gerektiren bir kesi oluşmaz. verici, genellikle ertesi gün kan tetkikleri yapıldıktan sonra taburcu edilir. ancak, kalça bölgesinde 1-2 gün sürebilen bir ağrı meydana gelebilir. anesteziye bağlı olarak geçici boğaz ve baş ağrısı gözlenebilir.
  
  10) bağış sonrasında görülen yan etkiler kalıcı mıdır?
  - kemik iliği toplama işleminde oluşabilecek yan etkiler %1,34 olasılıkla görülebilecek etkiler olup, bir hafta içinde etkisini kaybeder. periferik kök hücre toplama işleminde uygulanan aşıdan dolayı oluşabilecek yan etkiler ise %0,6 olasılıkla görülebilecek etkiler olup, genellikle 3 hafta içinde ortadan kalkar.
  
  11) kemik iliği toplama işleminde kalça bölgesi kaç defa deliniyor?
  - kemik iliği toplama işleminde özel iğneler yardımıyla kalça kemiğine bir kere giriş yapılır ve ardından enjeksiyon işlemi ile her defasında 2-4 ml olmak üzere toplamda 1000 ml kemik iliği alınır.
  
  12) periferik kök hücre toplama yönteminde uygulanacak olan 5 günlük aşı periyodunda bağışçının işinden izin almasına gerek var mıdır?
  - aşı periyodunda bağışçının günlük yaşamını etkileyecek bir yan etki bulunmamaktadır.
  
  13) kök hücre toplama yöntemlerini bağışçıya hangi aşamada soruyorlar?
  - hasta ile eşleşme olduktan sonra ileri doku tiplendirme testi ve bağışçının sağlık kontrollerinin sonuçları uygun çıkarsa bağışçıya hangi yöntemle kök hücre vermek istediği sorulacaktır.
  
  14) bağışçının ilk bağışından sonra, başka bir hasta ile tekrar doku eşleşmesi olursa, tekrar bağışçı olabilmesi için ne kadar süre geçmeli?
  - transplantasyon işleminden sonra yeniden kan yapımının sağlanması ve hücre sayısının yeterli miktara ulaşmasını beklemek açısından 3 aylık bir süre gereklidir. dünya’ da yapılan çalışmalar sonucu ortaya çıkan istatistiki verilere göre 2. eşleşmenin görülme olasılığı oldukça düşüktür.
  
  15) yurt dışında bir hasta ile eşleşme olursa bağışçı yurt dışına gidecek mi?
  - bağışçının onay vermesi durumda kök hücre toplama işlemi uygun sağlık biriminde yapıldıktan sonra toplanan kök hücreler hastanın bulunduğu ülkeye gönderilecektir.
  
  16) yurt dışında yaşıyorum, türk kızılayı’na bağışta bulunabilir miyim?
  iletişim bilgilerinize rahat ulaşılabilmesi açısından bulunduğunuz ülkedeki kemik iliği bankasına başvuru yapmanız daha doğru olacaktır. türkiye olarak dünyadaki diğer kemik iliği bankaları’ndan da tarama yapabildiğimiz için sizin verilerinize uygun bir hasta eşleşmesi olduğunda sizinle iletişime geçilebilecektir.
  
  17) bağışçıların verileri neden dünyadaki diğer kemik iliği bankaları ile paylaşılıyor?
  - dünya’nın her yerinde kök hücreye ihtiyacı olan hasta sayısı oldukça fazladır. buna karşılık bu hastalar için gerekli olan sağlıklı kök hücrelerin, hastaların dokusu ile uyuşma olasılığı çok düşüktür. tüm bunlar düşünüldüğünde bu olasılığı arttırmanın tek yolu, milyonlarca bağışçının doku analizini içeren dünyadaki bütün kemik iliği bankalarının verilerinin paylaşıldığı bir havuzun oluşmasından geçmektedir. halen ülkemizdeki hastalar için kemik iliği taraması bu havuzdan yapılmaktadır. bu nedenle ülkemize ait veri tabanı dünyadaki bütün kemik iliği bankalarının verilerinin paylaşıldığı havuz ile paylaşılacaktır.
  
  18) daha önce kök hücre bağışında bulundum, tekrar türk kızılayı’na da bağışta bulunabilir miyim?
  - bunun için öncelikle kök hücre bağışında bulunduğunuz yer ile iletişime geçmeli ve kök hücre bağışı için verdiğiniz numunenin testlerinin yapılıp yapılmadığını sorgulamalısınız. eğer testler yapıldıysa 2. bir kayda gerek bulunmamaktadır. fakat gerekli testler yapılmadıysa ilgili yerden kaydınızı sildirmelisiniz. bu aşamadan sonra da artık türk kızılayı’na kök hücre bağışında bulunabilirsiniz.