gizli hıristiyanlık

• bu konu hakkında osmanlı döneminde karadeniz bölgesinindekileri konu alan yorgo andreadis'in "gizli hristiyanlar" kitabını tavsiye ederim. kısa bir kitap ama çok çarpıcı hayat hikayeleri ve nesilden nesile aktarılan bilgilerle harmanlanmış.
  
  kitabın yazarının babannesi eski adı kromni olan bölgeden (gümüşhane trabzon sınırı) lozan mübadelesi ile yunanistan'a gelmiş.
  
  bir rum gözünden bence olabildiğince tarafsız aktarım yapılmış. kitabın sonunda özeleştiri de yapıyor. gizli hristiyanlar'ın müslümanlığı kabul etmesinin korkunun yansıra imtiyazlardan yararlanmak amacını taşıdığını söylüyor( bu insanlar madenlerde çalışıyor ve maden yöneticileri sadece müslümanlar arasından seçiliyor).
  yazar kitapta şunu soruyor: inananlar mı yoksa iki yüzlü mü: roma zulmü sırasında yeraltında yaşayanlar gibi sadık hristiyanlar mıydı yoksa fırsat avcıları mıydılar?her ikisi de diyor yazar cevap olarak.
  
  nitekim bölgede açık şekilde dinini yaşayan aleni hristiyanlar mevcut. bu iki kesim birbirini tanıyor ama kesinlikle ifşa etmiyor. inanılmaz bir durum. her evin altında ibadet alanları mevcut. her birinin bir müslüman bir de hristiyan adı mevcut. çocuklar büyüyene akılları erene kadar bu durum onlara açıklanmıyor vs.
  
  1650'de sözde müslüman olan gizli hristiyanlar 200 yıl sonra kimliklerini açıklamaya başlıyorlar. çünkü madenler kapatıldı ve işsiz kaldılar. ve daha kötüsü askere gitmek zorunda kaldılar. maden işçileri askerden muaftı çünkü. (dönemin ingiliz konsolosunun merkeze yazdığı mektuplarda bu kişilerin fırsatçı olduğunu, askerlikten kaçmak istediklerini inandırıcı bulmadığını bildiriyor)
  
  gizli hristiyanlar arasında osmanlı mollaları da vardı. adam gizli hristiyan ama camide müslümanlara vaaz verip namaz kıldırıyor :))
  neyse kitapta şöyle komik bir olay anlatıyor yazar.
  
  ne zaman ki gizli hristiyanlar kimliklerini ifşa etmeye başladı, osmanlı o bölgelerde idari komiteler kurdu, bu insanları kaydetmek için. komite kaymakam, askeri kumandan ve molladan oluşuyordu.
  
  trabzon cevizlik'te böyle bir komite var, gelen gizli hristiyanları deftere kaydediyorlar. bir gün komite defterleri kapatmaya karar verdi, çünkü kaydedecek kimse kalmamıştı. henüz değil diye cevapladı molla vaizoğlu, biraz daha bekle. bir süre daha beklendi ama kimse gelmedi.
  molla konuştu: beni de kaydedin: georgios kirittopoulos, kapıköylü papaz :))