prospect theory

• bir teori öne sürülür somra bu teorinin zayif yanlari yani tutmadı durumlar ortaya çıkarılır, ve yeni bir teori geliştirilir, bilim basit anlamda böyle ilerler. ben bu girdi de biraz da işin tarihçesinden bahsedeceğim.
  
  belirsizlik altinda karar verme konusunda bir çok teori vardir.
  aslinda herşey yüzyıllar öncesinde pascal ve fermatın, salon oyunları müdavimi amatör bir matematikçinin öne sürdüğü bir problemi çözmeleriyle başlar. bu problem literatürde problem of points, kısaca bu problem şu soruyu soruyor: yarım kalmış bir oyunda masadaki parayı kimin kazandığına nasıl karar veririz?
  pascal ve fermat o zamanlar sık sık buluşamıyorlar bu yüzden genellikle mektuplaşarak konuyu çalısıyorlar, hatta bu mektuplar nette mevcut.
  sonunda ise expected value yani beklenen değer kavramını icat ediyorlar. basit bir örnekle açıklanabilir:
  mesela 0.3 olasılıkla 100 tl, 0.7 olasılıkla da 0tl kazanacağınız bir lotonun beklenen değeri 0.3×100+0.7×0= 30 tl olarak hesaplanmaktadır.
  
  daha sonra bu modelin de bazı zayıf yanları keşfedildi, mesela st. petersburg paradoksu. bu problemin üzerine yeni bir model öme sürüldü, expected utility theory. bu model de kısaca beklenen değer teorisindeki para miktarları bu paralardan elde edilecek utility yani mutluluk edinimleriyle yer değiştirildi. utility dediğimiz şey utility fonsiyonu dediğimiz bir fonsiyonla hesaplanıyor ve en önemli özelliği ise fazladan bir tl nin bir önceki fazladan bir tl ye göre daha az ek utility getirmesi: diminishing marginal utility.
  
  buraya kadar tamam herşey güzel ama her teorinin zayıf noktası vardır. 20.yyda deneysel yöntemlerin kullanılmasıyla birlikte, gerçek parayla yapılan deneylerde bu teorinin bir takım anomalileri tespit ediliyor: allais paradoksu, preference reversals, vs.
  
  prospect teori ise bu sorunları açıklamanın yolu insanların onlara verilen olasılıklari iyimserlik ve kötümserlik modlarına bağlı olarak farklı yorumladıklarını varsaymaktan geçtiğini öne sürüyor. yani 0.3 olasılığı ben 0.2 gibi sen 0.5 gibi algılayıp kararını ona göre veriyorsun diyor. bunun dışında tabiki bir de utility fonsiyonuna bir yenilik getiriyorlar: 10 tl ile -10 tl nin utilitylerinin mutlak değeri eşit kabul edilirdi, farkat prospect teori, -10 tl ninkinin daha fazla olduğunu söylüyor.