hipernova

• süpernovadan binlerce kat daha fazla enerji açığa çıkaran, bir yıldız ölüm şeklidir.
  
  süpernova ve hipernovaların oluşumları birbirlerine benzer de olsa ikisi birbirine karıştırılmamalıdır. bir süpernovada yıldızın dış kısmı parçalanır ama merkezinde genellikle bir nötron yıldızı olan yeni bir yıldız bırakır. (bkz: süpernova)
  
  bir hipernovada patlama, iç yıldızı da parçalara ayırır. bir yıldızın hipernova oluşturabilmesi için kütlesi yaklaşık olarak güneş'in 30 katı veya daha büyük olmalıdır. bir hipernova oluştuğunda saniyeler içinde güneş'in 10 milyar yılda üreteceği enerjiden daha fazla enerji açığa çıkar.
  
  hipernovalar, sanıldığının aksine son derece nadir aralıklarla gerçekleşir. araştırmalar galaksimizde yaklaşık her 1 milyon yılda bir, bir hipernova gerçekleştiğine dair bilgiler vermekte. çok sık gözlemlenememeleri hipernovalar hakkında daha fazla araştırma yapılmasını zorlaştırıyor. genellikle yakıtı biten büyük kütleli yıldızların kendi içlerine çökerek patlamalarıyla gerçekleşseler de iki büyük kütleli yıldızın çarpışıp birleştikten sonra patlaması sonucu da ortaya çıkabildikleri düşünülüyor.
• evrendeki en büyük patlamalar diyebiliriz ta ki (bkz: vy canis majoris) patlayana kadar. o zaman başka bir isim bulmak gerekecek, tabi bizim de anamızı bellemezse pezemenk.
• uzayda bir patlama çeşidi. süpernova ile nötron yıldızı oluşurken bununla kara delik oluşur. süpernova patlaması bunun yanında havai fişek gibi kalır. bir hipernova tüm evreni aydınlatır ve 1000-1500 ışık yılı yakınımızda bu patlama olursa dünya küle döner.
• hipernovalar, süpernovaların bir çeşididir. ancak daha şiddetli olanlarıdır. kendi galaksimizde de bir tane hipernova patlaması gerçekleşecek. şansımız varsa belki o patlamayı insanlık tarihi olarak görebiliriz.
  
  2014 yılı yapımı "kosmos: bir uzay serüveni" belgeselinde, dünyadan yaklaşık 7 bin 500 yıl uzaklıkta ki eta carinae'da böyle bir olayın gerçekleşeceğini söylenmektedir.
  görür müyüz bilmem. görürsek hayatımıza renk gelir.
• kütlesi güneş kütlesinin kırk katından fazla olan yıldızlar - ki yıldız demek mümkün mü bunlara tartışılabilir - fizyon enerjilerini çabucak (bir kaç milyon yıl civarı) tükettip devasal patlamalarla yok oluyorlar. supernovalardan binlerce kat daha çok enerji yayan bu patlamaların çok kısa dalgaboylarında tüm kainatı bastırabilecek güçte ışıma yaptıkları düşünülüyor - ki gama ışını patlamalarının nedenlerinden birinin de hipernovalar oldukları sanılmakta.
• (bkz: kilonova)
• şiddeti, sönen yıldızın büyüklüğüyle orantılıdır. bir süpernovadan binlerce kat daha şiddetlidir. çekirdek çöküp bir karadeliği dönüşmesinin ardından akıl almaz derecede büyük bir şok dalgası yıldızdan yayılarak trilyonlarca uzağa ilerler. yakınlarında ki her gezegen şok dalgasından ayrı öldürücü radyasyona mağruz kalarak yok olacaktır. 450 milyon yıl önce dünyaki tüm türlerin yok olmasının sorumlusu bu patlamalardan biri olabilir.
  
  daha beteri için;
  
  (bkz: quasar/#18938175)
• eta carinae yıldızının sonu da böyle olacak.
  
  süpernova'ya göre bile binlerce kat daha şiddetli patlamalara verilen ad. sonunda karadelik oluşması muhtemel.
• http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap990420.html
• (bkz: suri suri bum bum)