kambriyen

• bu donemde hayat cesitliligi diger herhangi bir jeolojik doneme kiyasla cok daha fazla hizla artmistir. bunu fosil kayitlarindan anlayabilmekteyiz elbet. hatta kambriyen patlamasi olarak basarisiz bir cevirisini yapabildigim "cambrian explosion" terimi de bu olguyu anlatmakta sikca kullanilmaktadir. soyle kabaca bi 500-550 milyon yil (50-55 de olabilir, emin degilim, zaman makinasi olanlar o tarafa gitmeden once kayitlari tekrar kontrol etsinler) kadar oncedir.
  bir miktar arastirma sonrasinda kesin rakam olarak 500-540 milyon yil oncesini veriyorum. cok hos bir site de buldum bu arada, http://www.ucmp.berkeley.edu/cambrian/camb.html olarak link vereyim.
• yeryuzundeki ilk yasam bulgulari olan prokaryot formun yaklasik ikibucuk milyar yillik hukumranligi ardindan (prekambriyen) gelen ve kabaca gunumuzden 600 milyon yil onceye tarihlenen (ki jeolojik olarak bu sure ancak yeryuzu yasinin onda birine denk duser) donemdir. prokaryotik yasamdan okaryotik yasama gecisin ve bunun dogal sonucu olarak da yasam formlarindaki cesitlenmenin ivmelenmesinin miladidir. bilim insanlari bu donemin baslangicini big-bang'le kiyaslayarak bir "kambriyen patlama"dan bahseder. bu miladin en temel ozelligi artik yeryuzunde hucre diyebilecegimiz yapilarin olusumuna ve dolayisiyla da cok hucrelilige gecise yataklik etmesidir. zira daha onceki donemlerde de birtakim yasam formlarina rastlanmis (prokaryot) ancak bu formlarin bilinen orneklerinde bir hucrenin karakteristigi olan hucre cekirdegi, kromozom gibi yapilar bulgulanamamistir. kambriyen patlama, hucrelerin gelisimiyle beraber farkli kosullarda farkli turlerin gelisimine de yol acarak, ilk omurgali canli orneklerinin ortaya cikisina da taniklik eder.
• prekambriyenden sonraki ilk zaman.
  ilk evaporitlere kambriyenden hemen sonra rastlanmıştır. jeolojik zaman tablosunda üst, ota ve alt kambriyen diye görülür..
  
  bu devirde cephalapodlar, brachipodlar ve archeopodlar gözlenmiştir.
  
  türkiye de ise kambriyen genellikle güney bölgelerinde görülür. adıyaman, mardin, mersin, adana, kayseri ve göller yöresi...
  
  türkiye de kambriyenin formasyonları ise dolomit, sosanik ve sadan dır.
• adını ingiltere'nin galler bölgesinin eski çağlardaki adı olan cambria'dan almaktadır. ilk kez burada incelendiği için bu adı almıştır. 40 milyon yıllık bir zaman dilimine sahiptir. canlıların ilk çıkış tarihi olarak bu dönem seçilse de prekambriyen öncesi canlıları olduğu tahmin edilmektedir. ancak bunları kanıtlayacak bir fosil veya iz bulmak çok zordur. zira bu dönemdeki(prekambriyen) canlılarda fosil oluşturacak herhangi bir uzuv veya kavkı bulunmamaktadır. kambriyen ise prekambriyen üzerine diskordans şeklinde yerleşmiştir. bu dönemin en önemli ve ayırt edici fosili trilobitlerdir. bunların azalması ile kambriyen biter.
• kambriyen dönemdeki evrim tetikleyicilerin tam olarak ne zaman devreye girdiğini ulf linneman cevaplamış. zirkon mineralindeki uranyumun yarılanma süresi jeolojik zaman tayininde kullanılır. linneman prekambriyen ve kambriyen dönemlerinin sınırlarını gözeterek örnekler almış ve buna göre değerlendirme çalışmaları yapmış. yaşamın yeryüzünde çeşitlenme artışının kesin olarak 538,8 milyon yıl önce başladığını; daha önceki tahminlerden farklı olarak 2 milyon yıl daha erken bir tarihin esas alınması gerektiğini tespit etmiş.
• (bkz: deliliğin dağlarında)(bkz: h.p. lovecraft)