• en basit tanımıyla uzayda geniş yer kaplayan iyonize gaz bulutu. bulutsu da denir. yansı bulutsu, gezegenimsi bulutsu, karanlık bulutsu, salma bulutsu gibi bulutsu çeşitleri olmakla beraber ben bulutsuları kendimce ikiye ayırıyorum. şöyle ki;

    nebulalar aslında yıldızların vedasıdır. bir yıldız doğar, büyür ve ölmez. yani ölür de ölüsü bile iş yapar. bir yıldız ölünce ya nötron yıldızı ya kahverengi cüce veya beyaz cüce ya da karadelik olur. ama bunlardan biri olmadan önce aşırı ısınan yıldız* basıncının da etkisiyle uzaya gaz salar. daha sonra bu gazlar yakınlaşır, yoğunlaşır ve tepkimelerle yeni yeni minik yıldızlar oluşturur. her yıldız gibi bu minik yıldızlar da büyür ve gaz püskürmesi yaparlar ve tüm bu gaz ve yıldızlardan nurtopu gibi bir nebula oluşur. bu sırada esas yıldızımız kahverengi veya beyaz cüce olmuştur ve evrene karbon ve demir yığını olarak gömülür.

    bazı nebulalarsa süpernova sonucu oluşur. bazen aşırı ısınan yıldız birden patlar ve bir seferde gaz salar. yine gaz çeşitliliğinden doğan tepkimelerle nebula oluşur. patlama ani ve şiddetli olduğu için gazlar çok dağılır ve bu bulutsuların şekilleri çok ilginçtir. en tatlı nebulalar süpernovayla başlar.* süpernova geçirerek patlayan yıldız ya nötron yıldızı ya da kara delik olarak ölür. bir süpernova sonucunda karadelik oluşma ihtimali binde birdir.

    nebulalar genelde gaz tepkimeleri sonucu açığa çıkan ısı yüzünden sıcaklığın 15000-20000 santigrat derece olduğu yerlerdir ama evrenin en soğuk yeri de bir nebula olarak kaydedilmiştir.**

    bilinen bazı nebulaların, çoğu hubble uzay teleskobu tarafından çekilmiş fotoğraflarını da eklemek istiyorum. lakin bu entari venüs başlığına yazdığım (bkz: #34602140) entariden sonra bilgi içeren ilk entarim olduğundan çok heyecanlıyım. sürç-i lisan edersek affola.

    kartal nebulası

    dünya'dan 7000 ışık yılı uzaktaki bu nebulada bebek yıldızlar o kadar fazladır ki adına yıldız kreşi denen bir bölüm vardır.

    http://www.nasa.gov/…946main_eaglefairy_hst_big.jpg
    http://upload.wikimedia.org/…column1.arp.750pix.jpg
    http://upload.wikimedia.org/…x-eso_eagle_nebula.jpg

    helis bulutsusu

    tanrının gözü olarak da bilinen bu nebula yaklaşık 700 ışık yılı mesafededir ve dünya'ya en yakın nebuladır. süpernova sonucu oluşmamış simetrik nebulalara örnektir. merkezindeki yıldız bir beyaz cücedir.

    http://upload.wikimedia.org/…earby_helix_nebula.jpg
    http://www.nasa.gov/…952main_pia15817-full_full.jpg
    http://upload.wikimedia.org/…_nebula_(pia09178).jpg

    kedi gözü bulutsusu

    dünya'dan 3300 ışık yılı mesafedeki bu nebula hafif patlamayla oluşmuş, gezegenimsi bir nebuladır ve ejderha takımyıldızı yönündedir.

    http://upload.wikimedia.org/….jpg/549px-ngc6543.jpg
    http://upload.wikimedia.org/…/600px-catseye-big.jpg
    http://upload.wikimedia.org/…_-_gpn-2000-000955.jpg

    karina bulutsusu

    çok büyük olan bu bulutsu dünya'ya yaklaşık 10000 ışık yılı uzaklıktadır. bu bulutsunun kaynağı olan yıldız eta carinae samanyolu içindeki en büyük 2. yıldızdır.

    http://upload.wikimedia.org/…a_carinae_nebula_1.jpg
    http://upload.wikimedia.org/…bula_-_hubble_1999.jpg

    yengeç bulutsusu

    süpernovayla oluşmuş bu nebulanın merkezinde bir nötron yıldızı yer almaktadır. ve dünya'dan yaklaşık 7000 ışık yılı uzaklıktadır.

    http://upload.wikimedia.org/…/600px-crab_nebula.jpg

    lagoon nebula (deniz kulağı bulutsusu-m8)

    dünya'ya yaklaşık 6000 ışık yılı uzaklıktaki bu nebulanın merkezinde bir yıldız hortumu bulunur.

    http://upload.wikimedia.org/…agoon_nebula_(eso).jpg

    rosette nebula

    dünya'dan yaklaşık 5200 ışık yılı uzaklıktaki bu nebula tekboynuz takımyıldızında yer alır.

    http://upload.wikimedia.org/…ula_ngc_2237_-_c49.png
    http://upload.wikimedia.org/…x-rosette_nebula_s.jpg

    cadı başı bulutsusu

    süpernova sonucu oluşmuş bu bulutsu sönük bir yansıma bulutsusudur. yaklaşık 1000 ışık yılı uzaklıktadır.

    http://upload.wikimedia.org/….nebula.arp.750pix.jpg

    eskimo bulutsusu (palyaço bulutsusu)

    yaklaşık 3000 ışık yılı uzaklıktaki bu nebula ikizler takımyıldızındadır.

    http://upload.wikimedia.org/….jpg/600px-ngc2392.jpg

    atbaşı bulutsusu

    en favori bulutsularımdan biri olan bu bulutsu avcı takımyıldızında bulunan karanlık bir bulutsudur. gönül isterdi ki şimdi kalkıp gideyim yakından göreyim ama maalesef dünya'ya olan uzaklığı yaklaşık olarak 1500 ışık yılıdır.

    http://upload.wikimedia.org/…he_horshead_nebula.jpg
    http://upload.wikimedia.org/…_a_different_color.jpg

    orion bulutsusu

    alev püskürten bir ejderha şeklinde olmasından mütevellit en sevdiğim nebuladır. avcı takımyıldızında bulunan bu nebula yine yaklaşık olarak 1500 ışık yılı mesafededir. ama net rakamlarla konuşursak atbaşı nebulasından daha yakındadır. bazı kendini bilmez adreslerde* bu nebulanın aslında atbaşı nebulası olduğu iddia edilse de siz onlara kanmayın. orion nebula sürekli yıldız üreten üretken bir nebuladır ve gezegen sistemleri de barındırmaktadır.

    http://www.sciencefaircompetition.org/…n_nebula.jpg
    http://upload.wikimedia.org/…_2006_mosaic_18000.jpg
    http://upload.wikimedia.org/…e_orion_nebula_m42.jpg

    bu kadarı bana yetmedi ben daha fazla nebula görmek istiyorum diyenler için birkaç nebula daha ekliyorum. son ikisi gerçekten şahane.

    alev bulutsusu
    küçük halter bulutsusu
    bumerang bulutsusu
    koni bulutsusu
    yumurta bulutsusu
    kaliforniya bulutsusu
    büyük macellan bulutu
    küçük macellan bulutu
    kırmızı dikdörtgen bulutsusu
    kum saati bulutsusu
    yüzük bulutsusu

    edit: sağ olsun darth maul hatırlattı, celestial snow angel ve tarantula nebulalarını eklememişim.

    angel nebula
    tarantula nebula
  • bulut kümesi..

    tavuk kümesi diye bakınız verip de bilimsel dehamı yerlere sermek istemediğim için susma isteğiyle doldum ta$tım delicesine.
  • "bu ne lan" sözünün kırsal kesimde kısaltılmış hali . ne bu laaaaa ??
  • istersen en baştan alalım...
    -herşey bir toz bulutuydu.
    dünyanın oluşumuna dair bu toz bulutu işte nebuladır.
  • bulutsu.
    yıldızlar arası boşluklarda yer alan ve yıldızların yaydıkları ışık enerjisi ile görünür hale gelen yoğun gaz ve toz bulutları, gökadaların temel bileşenlerinden biri.
    nebulalar insanların dikkatini ilk çağda çekmeye başlamış; renkli, parlak ve geniş alana yayılan bu yapılar, teleskopun icadından öncesine denk gelen ilk gözlemlerde tanımlanamamış, sadece buluta ve sise benzetilmiş, ve bu nedenle latince'de bulut anlamına gelen "nebula" adını almıştır.
  • tanrının bana antidepresan olsun diye yarattığı gök cisimlerine verilen ad.
  • yanlış hatırlamıyorsam orta okul yıllarımızda ultima online oynadığımız ücretsiz türk serverıydı.

    ayrıca (bkz: sanane inc)
  • nebulalar, hiç tartışmasız evrenin en muhteşem, en göz alıcı, en büyüleyici yapılardır. nebula latince bir kelime olup “bulut” anlamına gelmektedir. nebulalar yıldızların doğum yeridir. bu yüzden yaşamın başlangıcında büyük öneme sahiptirler.

    bizim güneşimiz de 4.6 milyar yıl kadar önce bir gaz bulutunun içinde hayat bulmuştu. ondan önce ölen bir yıldızın küllerinden doğmuştu. nebulalar farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır. örneğin ortalama bir yıldız öldüğünde beyaz cüceye dönüşen çekirdeği dışındaki tüm katmanlar uzay boşluğuna yayılır ve çekirdekten yayılan ışık ile bu gaz bulutunun farklı renkleri karşımıza çıkar. dev bir yıldız patladığında ise çok daha büyük bir gaz bulutundan bahsedebiliriz. buna göre nebulalar yıldızların doğumu, yaşamı ve ölümünün bir parçasıdır.

    peki nebulaları biz nasıl görürüz?
    bir gaz bulutuna yakındaki büyük bir yıldızın ışığı çarptığında bu gaz bulutundaki elektronlar “heyecanlanmaktadırlar”. excitement yani bir başka anlamı “heyecan” olan kelimeyi kullanmaktadır fizikçiler bu olayı anlatmak için. ısı etkisi ile elektronların hareketi artmaktadır. elektronlar tekrar eski durumuna döndüğünde ise ışık yaymaktadırlar. bu şekilde gaz da parıldamaktadır. buna “emisyon nebulası” yani ışık yayan nebula denmektedir. bu nebulaların rengi de oluştuğu gaz bileşimine ve ne kadar sıcak olduğuna bağlıdır. örneğin “hidrojen” en güçlü kırmızı olarak parlar ve bu rengi de birçok nebulada görürüz. oksijen bir miktar yeşile yakın bir renk oluşturmaktadır. maviye renk verdiği de olabilir. bu şekilde renklere göre elementleri de anlayabilmekteyiz. tabi renk derken de sadece görünür spektrumdan bahsetmiş oluyoruz. hidrojen mesela kızılötesi ışık da yayabilir, radyo ışığı da. ve yeterince enerjiye sahipse mor ötesi ışık da yayabilir. bu birçok element için de geçerlidir.

    ayrıca nebulalar ne kadar yoğun görülseler de inanılmaz düşük bir yoğunluğa sahiplerdir. bir santimetre küpte birkaç bin atom bulun maktadır. şöyle ki soluduğumuz havanın bir santimetre küpünde 10 üzeri 19 tane atom bulunmaktadır. normal bir nebuladan trilyonlarca kat daha yoğun bir hava soluruz.. bu denli yoğun ve zengin görünmelerinin sebebi ise gerçekten çok çok büyük olmalarıdır. bazıları onlarca ışık yılı çapında olabilmektedirler. işte o nedenle bu denli muhteşem görünmelerine yetecek kadar madde de barındırabilmektedirler.

    nebula türlerinden bir diğeri “yansıtma nebulalarıdır”. adı üstünde kendi içindeki elementlerin yaydığı ışık değil yakındaki yıldızların ışığını yansıtmaktadırlar. bunun sebebi ise bu nebulaların aslında çoğunlukla gazdan değil tozdan oluşmasıdır. gaz bulutu ve toz bulutu farklı şeylerdir. toz denen şey de tam olarak bizim bildiğimiz toz değildir. astronomlar toz derken bir mikron yani saç telimizden 100 kat daha küçük parçalardan bahsetmektedirler. bunlar da silikat, alüminyum oksit veya kalsiyum içerebilmektedirler. bu tozlar da çoğunlukla polisiklik aromatik hidrokarbonlar olarak bilinen kompleks moleküller ile bağlanabilmektedir. bununla birlikte bu “toz bulutlarının” bir özelliği de “ışığı yayma” yetenekleridir. yani bu buluta ışık çaptığında birçok yöne yayılmaktadır. bu yayılma da dalga boyu ile doğrudan ilişkilidir. o yüzden mavi ışık çok yayılırken, kırmızı ışık çok yayılmadan bu bulutun içinden geçip gitmektedir. bu nedenle bazı toz bulutlarının yoğunluğuna göre kırmızı ışık hiç geçemezken yayılan mavi ışığı görürüz veya yoğunluk daha düşükse doğrudan kırmızı ışığı görürüz, mavi daha sönük görünmektedir. yada çok yoğun bir toz bulutunda yayılamayan kırmızı ışık tamamen sönük hale de gelebilmektedir. bu farklı kombinasyonlar da harika görüntüler ortaya çıkarmaktadır.

    orion nebulası orion takımyıldızının altında bulunan bir emisyon yani ışık yayan nebuladır. ve bazı yerlerde geceleri çıplak gözle bile görülebilmektedir. ama ilk bakışta bir yıldıza da benzetilebilir. fakat basit bir dürbünle bile bulanıklaştığını görebilirsiniz. iyi bir teleskopla doğru ayarlarla baktığınızda ise tüm muhteşemliği ile karşınızda olduğuna şahit olabilirsiniz. bu gaz bulutu ise tam bir “yıldız doğumhanesidir”. birçok yıldız burada doğmuştur. bazıları inanılmaz derecede parlaktır. içinde trapezium ya da “yamuk küme” olarak bilinen dört dev yıldız bulunmaktadır. her biri bizim güneşimizden çok çok daha büyük yıldızlardır. o kadar parlaklar ki 20 ışık yılı çapındaki nebulayı gündüze çevirmektedirler. orion nebulasında üretim hala devam etmektedir. tıpkı bizim güneş sistemimizin yatay bir disk gibi başlaması sonucunda oluşması gibi orion’a baktığımızda bu disklerden görülmektedir. yeni oluşan güneş sistemlerini görülebilmektedir. bunlara erken gezegen diskleri de denmektedir. ve bu disklerin ortasında da, dikkatli bakılırsa bebek yıldızlar görülebilmektedir. yeni oluşan, henüz çok sıcak, birkaç milyon yıl içinde füzyona başlayarak birer yetişkin olacak ve kendi gezegenlerini oluşturacak bebek yıldızlara şahit olmak oldukça heyecan vericidir.

    eagle nebulası içinde pillars of creation yani “yaratılış sütunları” adı verilen, içinde yeni yıldızlar doğan, belki de görülen en muhteşem oluşumları barındıran başka bir doğumhanedir. tabi bu nebulaların da bir sonu vardır. içlerinde doğan yıldızlardan yayılan ısı ve ışık ile gazlar da haliyle “fotoerozyon” adı verilen yani fotonların neden olduğu erozyon ile yavaş yavaş kaybolmaktadırlar. bu yaratılış sütunları da içlerindeki çok sıcak yıldızlar nedeniyle çok uzun süre bu şekilde görünemeyip, yavaş yavaş kaybolacaklardır. yerlerini içlerinden çıkan yeni yıldızlara bırakarak, görevlerini tamamlamış olacaklardır.

    horsehead nebulası orion’a oldukça yakın ve bir satranç taşına benzeyen bu nebula da ne kadar güzel görünse de sigma orionis isimli bir yıldız tarafından yavaş yavaş eritilmektedir. onun da çok bir zamanının kalmadığı görülmektedir.

    bir de yine orion ve atbaşı nebulalarını da içine alan dev moleküler bulutun bir kısmını kaplayan “barnard ilmiği” adı verilen bir yay şeklini almış bir nebula da bulunmaktadır. bu şekli almasına ya bir süpernovanın ya da orion’da sürekli doğan ve büyüyen yıldızların kozmik rüzgarlarının neden olduğu düşünülmektedir.

    genellikle gözle görülebilen nebulalardan bahsedilmektedir ancak durum çok daha derindir. kızılötesi ışığın bu nebulalardan rahatlıkla geçebilmekte ama bunu biz görememekteyiz. yani baktığımızda karanlık görünen bulutlara çok daha geniş dalga boyunda ışığı algılayabilen bir teleskopla baktığınızda ki bu tür teleskoplar mevcut, mesela yine orion grubunda bulunan ve normalde bir toz bulutunun arkasında karanlık görünen m78 nebulasının bir ateş topuna döndüğünü görebilirsiniz.

    samanyolu galaksimizin uydu galaksilerinden 163 bin ışık yılı uzaklıktaki büyük macellan bulutunda bulunan ngc 2014 ve ngc 2020 isimli biri dev diğeri ise daha küçük iki nebulanın karmaşık ve mercan benzeri görüntüsünden dolayı bu nebulaların bulunduğu bölgeye okyanusun derinliklerindeki bir dünyayı andırdığı için “kozmik resif” adı verilmektedir. rengarenk olan bu bölgedeki genç ve parlak yıldızların her biri bizim güneşimizden 10 veya daha fazla kat kütleye sahiptir. bu devasa yıldızlar, oluşturdukları gaz ve tozu savurarak doğdukları bulutsunun içini oymaktadırlar. bölgenin mavi rengi yıldızların mor ötesi ışıklarıyla güçlenen oksijenden gelirken, kırmızımsı rengi ise parlayan hidrojen ve azot gazlarından ortaya çıkmaktadır. yakınındaki mavi renkli ngc 2020 bulutsusu, güneşimizden 15 kat daha büyük ve 200.000 kat daha parlak bir wolf-rayet yıldızı tarafından ortaya çıkarılmaktadır. ngc 2020’nin de rengi merkez yıldızından dağılan ve yaklaşık 11.000 santigrat dereceye kadar ısınan oksijenden kaynaklanmaktadır.

    hubble uzay teleskobu ile görüntülenen kozmik resif : görsel
  • evrenin tuval üzerinde serbest çalışma stili sonucunda oluşturduğu sanat eserleri. bir yıldızın özü.
    ölümün ve doğumun izlerini içinde taşır nebula. ve bu döngüde yıldızlar için son yoktur, kendilerini bir şekilde, bir zamanda var ederler.
    kendi ışığından başka hiçbir şeye ihtiyaç duymadan...
    evrenin en görkemli ve umutlu hikayesidir bu.
  • latince: bulut, sis.
hesabın var mı? giriş yap