boşluk

• evrenin içinde hiç bir maddenin bulunmadığı bölgelerinde ne vardır? bu bölgeye "boşluk" dersek, bu boşluğu "hiçlik" ile bir tutabilir miyiz?
  
  insanlar, hiçliği tasavvur edemedikleri için boşluğu bir şeylerle doldurmaya çalışmışlar ve buna esir^* demişler. uzun zaman boyunca, bildiğimiz maddeden çok çok ince olan, maddenin boşlukları arasından akıp giden bir boşluk nesnesi olarak düşünülmüş esir: "madde, esir denizinde salınan balıkçı ağı gibidir, içinden her an esir geçer". özellikle "elektromanyetik dalgaların içinde yayıldığı bir ortam olmalı" anlayışı, fizikçileri esirin varlığını ispatlamak için uzun süre zorlamış. hatta esirin tek bir şey olmadığı, birbirinden farklı bir çok esirin olduğu da düşünülmüş.
  
  esirin akış hızını belirlemeye çalışan, mükemmel hassasiyette ve basitlikte tasarlanmış bir deney düzeneği sayesinde (bkz: interferometre), esirin varolmadığı ispatlanmış¹ (bkz: michelson morley deneyi). bu sayede elektromanyetik dalgaların boşlukta da ilerleyebileceği ortaya çıkmış ki, tahayyül etmek hala zor geliyor bana. boşluğun içinde kendi kendini yaratarak ilerleyen bir dalga çifti... özetle, esirin olmadığının ispatı sayesinde boşluk, hiçlik ile denk kabul edilmiş.
  
  ilerleyen yıllarda, kuantum mekaniği büyüyüp serpilmiş ve boşluğun aslında boş olmadığını ileri sürmüş tekrar. bu yoruma göre; evrenin her köşesinde ve her anında yokluktan var olan parçacık-antiparçacık çiftleri mevcuttur ve bunlar yine buluşup birbirlerini yok ederler. bu anlayışın ışığında, boşluk ile hiçlik yine farklı kavramlar olmuş.
  
  eğer ki son kuantum mekaniği yorumu doğruysa, evrenin içindeki boşluk birbirini her an yok eden güçlerle doluyken; evrenin sınırları dışındaki boşluk ise^* hiçliktir bana göre.
  
  ¹ : fazla iddialı yazmışım. bir şeyin varolmadığını ispatlamak mümkün mü? daha doğrusu şöyle olmalıydı: "esirin varlığına dair herhangi bir bulgu görülmemiş ve denklemlere katılmasının lüzumsuz olduğu sonucuna varılmış." (bkz: michelson morley deneyi/#6981853)