counterfactual

• yepisyeni bir nedensellik zinciri tahayyül etmektir.
  
  (bkz: babaannemin taşşakları olsaydı dedem olurdu)
  
  bu biraz superficial bir örnek oldu aslında. daha derin ve argüman içerisinde kullanımına şöyle bir örnek verebiliriz;
  
  (bkz: martin luther olmasaydı herkes katolik kalırdı)
  
  burada, dünyada şu anda mevcut olan bütün nedensellik iletiminin bambaşka olacağını düşünürüz. çünkü gerçekten de öyle olur.
  
  (bkz: evden 5 dakika erken çıksa yaşayacaktı)
  
  örneğinde mesela, geç kalmadığı taktirde yaşayıp bir aile kuracaktı. belki çocuklarından birisi bir dahi olup dünyanın gidişatını değiştiren teoriler ortaya atacaktı. bu anlamda dünya bir saniye içinde tamamen farklı bir rotaya kavuştu.
  
  bu tip düşünce deneyleri ile ise, farklı nedensel süreçler içinde nasıl olabilirdi her şey sorusu sorulur ve bu aslında biraz anlayıp farkına varabilirseniz görebileceğiniz üzere paradoksal bir harekettir.
  
  biraz da beyhude bir uğraştır. ulan oldu işte, olmasa ne.
  
  "sen olmasaydın, burada ağlıyor olurdum."
  
  iyi de o var işte. 'şöyle yapıyor olurdum' fikrinin hiçbir faydası yok insanoğluna.
  
  tabi muallakta olan şeylerin üzerine karşı gerçeklik zemininde düşünmek, mutlak olan üzerine karşı gerçeklik zemininde düşünmek ne kadar saçmaysa, o kadar mantıklıdır.