artakserkses

• pers krallarından iö 465-424 yılları arasında hüküm süreni. (bkz: historiai/@ibisile)
  kserkses, savaşçı; artakserkses (artaxerxes) çok savaşçı anlamına geliyormuş.
  
  kserkses’in oğludur. babasının öldürülmesi üzerine tahta çıktı. döneminde geniş devlet topraklarının yönetiminde düzensizlik başladı. salamis ve mykale savaşlarından sonra deniz gücü zayıfladı bundan dolayı eurymedon’da (köprüçay) atinalı komutan kimon’a karşı başarılı olunamadı (iö 466).
  
  karya ve likya kentlerinin attika-delos deniz birliğine girmesiyle doğu akdeniz atina’ nın denetimine geçti. kötü yönetilen mısır’da ayaklanma çıktı. atina filosu iö 460/459’da bu ayaklanmayı destekledi. bir süre sonra mısır’da başarı kazandıysa da bundan gereğince yararlanamadı.
  
  iö 449’da imzalanan kallias barışı pers-atina mücadelesine son verdi. böylece pers donanması likya’nın güneyindeki khelidoniai^* adaları’ndan (beş adalar) batıya geçemeyecekti. buna karşılık atinalılar mısır ve kıbrıs’ı bırakacaktı.
  
  böylece toparlanan artakserkses, atina-sparta arasındaki peloponnessos savaşından (iö 431-404) önce sparta’yı ele geçirdi. yunan dünyasındaki karışıklıklardan yararlanarak batı anadolu kentleri üzerinde yeniden egemen olundu.
  
  (bkz: kserkses/@ibisile)
• borges'in atina gezisi üzerine yazdığı yazıda geçen isim. yazı:
  
  "atina'daki ilk günümün sabahı, bir düş gördüm. önümde, geniş bir rafı dolduran bir dizi kitap durmaktaydı. yitik cennetlerimden biri olan encyclopaedia britannica ciltleri. rastgele bir cildi aldım. coleridge'e baktım: maddenin sonu var, başı yok. crete'e (girit) bakayım dedim: sona eriyor, ama başlamıyor. ardından, chess (satranç) maddesine bakacak oldum. o anda düş değişti. dikkat kesilmiş bir izleyici topluluğu bulunan amfitiyatronun yükseltilmiş sahnesinde, babamla satranç oynuyordum; ama babam, sahte artaksekses'ti aynı zamanda. (kulakları kesilmiş olan artaksekses, karılarından birinin koynunda ele geçirilmişti; karısı, onu uyandırmamaya özen göstererek, usul usul başını okşuyordu; o saat öldürüldü artakserkses.) bir taş sürdüm; karşımdaki, hiçbir taşını oynamadan, nasıl becerdiyse, taşlarımdan birini sildi. bu işlem birçok kez yinelendi.
  uyandım ve kendi kendime dedim ki: düşümde gördüğüm ansiklopedideki maddelerin tersine, her şeyin bir başlangıcı olduğunu düşünürsek, işte her şeyin başladığı yunanistan'dayım."
  
  edit: imla
• ölümü: mö 425
  annesi: amestris
  eşi. : damaspia ( birinci eşi)
  oğlu : ikinci xerxes
  eşi. alogyne. ( ikinci eşi - babilli)
  oğlu. : alogyne'den olma oğlu sogdianus
  diğer eşleri: andia ve cosmartidane
  
  babası kserkses kendi askerî olan artabanus tarafından öldürülmüştü. bunun üzerine artaxerxes'te intikam için artabanus ile savaştı ve onu öldürdü. saltanatı genelde barış içinde ve sönük bir şekilde geçti. görev yaptığı sürede bir kaç isyan çıktı.
  ilk isyan baktriya* satrabı olan kardeşinden çıktı. artaxerxes bu isyanı bastırdı. ancak en tehlikeli isyan mısır'da patlak verdi. mısır bu isyan için atina'dan yardım istemişti. bu isyanı da bastıran artaxerxes mısır'daki otoriteyi tekrar kurdu. 448 yılında atina ile callias barış antlaşması yaptı.
  yahudilere karşı hoşgörülü bir politika izledi. kendisine "makrokheir" lakabı takılmıştı. bu büyük el anlamına geliyordu, sağ eli sol eline göre büyük olduğu için bu lakap takılmıştır.
  
  sonra gelen artaxerxes (bkz: #139256382)
  
  önce gelen kserkses (bkz: #139015171)
  
  *şimdiki afganistan, özbekistan ve tacikistan bölgesi.
• pers tarihinde 4-5 tane falan var bundan.