ya da

• ikilem aygıtı. iki seçenek ayırt edip birinin geçerli olduğunu ifade eder.
  
  ama bu iki seçeneğin birden geçerli olup olamayacağı konusunda belirsizdir. yani “sevgilime doğumgününde bir kitap ya da mumluk alacağım” cümlesinde bir anlama gelir ama “bir tamsayı çifttir ya da tektir” cümlesinde başka bir anlama gelir. çünkü birinci örnekte iki seçeneğin birden seçilmesini olası sayar ama ikinci örnekte saymaz.
  
  nitekim bu bağlacın simgesel mantıktaki karşılığı olan “v” harfinde de bu belirsizlik hissedilir: ingilizler buna doğrudan “viy” ya da “wedge”^* dedikleri kadar “vel” de derler çünkü aslında bu “v” latincede “ya da”nın bir karşılığı olan “vel”in kısaltması olabilirmiş. ama latincede “vel” ikinci türden “ya da”yı ifade edermiş, birinci tür için başka sözcük kullanırlarmış: aut.
  
  şunu diyorum: “ya istiklal ya ölüm” demek bağımsızlık olmadan hayat haram demektir ama hem ölünüp hem de bağımsızlığa kavuşulabileceği olasılığını dışlamaz. “ya sev ya terk et” ise “sevmiyorsan terk et” ve “terk etmeyeceksen sev” mesajını verirken ülkesini seven birinin terk edip edemeyeceği konusunda oynaktır. “enflasyon ya düşecek ya düşecek” gibi bir söz ise siyasi ve ahlaki ikilemleri, müzakereleri, kararları ve kararsızlıkları kökünden kazır. mesaj değil, emir verir. seçenekli bir dünyaya seçeneksiz bir gezegenden haber verir. oysa insan olayı karar olayı yani kararsızlık olayı.
  
  "rezervuar köpekleri"nde mr. blonde'dan bir örnek: "either he's alive or he's dead... or the cops got him... or they don't."