tembel enteller için çin uygarlığı ve hanedanları

• qin hanedani (m.o. 221 - 207)
  
  hatta (bkz: qin hanedani)
  
  evet halihazirda verilmis olan emege saygi diyoruz ve geciyoruz bu hanedana. batidaki devletlerden biriyken, warring states periyodunun sonlarinda, geri kalanlari yenip, tarihinde ilk defa cini birlestirmislerdir. saatlerimiz m.o. 221. bir diger adi da ch’in dir bu qinlerin ve bildigimiz cin kelimesinin kokeni buradadir elbet.
  
  qin krali basarisindan epey gaza gelmis olacak ki, bu kisa ve oz isimle yetinmemis, kendisine shi huangdi demistir. ne yazik ki bunun anlamini soylersem sizi oldurmek zorunda kalirim... ama kimseye soylemeyeceginize soz verirseniz, buyrun: ilk imparator.
  
  bu aslinda oyle uydurulmus bir unvan degil, daha onceleri de cin kulturunde mitolojik bazi liderler icin de kullanilmis. qin bey ise bu unvaninin simgeledigi dusunceler esliginde, yonetimi tekrar merkezilestirmeye basliyor. fakat farki, babadan ogula gecen bir duzen degil, karmasik bir burokrasiye dayali bir duzen kurmasi.
  
  bu merkezi duzenin yerlesmesi sirasinda elbette kanli mi olur kansiz mi olur diye bir ikilem yasanmamis, binlerce kelle kopmus. daha dogrusu, cok siki kurallar ve kanunlar cercevesinde oturtulmaya calisilmis bu duzen. iste burada da legalistler denen ve konfucyanizmle beraber zhou doneminin sonlarinda yayilan bir akimin onculeri olan insanlarin etkileri gozukuyor. olayin ozunde, herseyin standardizasyonu var; kanunlar, burokratik prosedurler, vs.
  
  konfucyus yanlilari bu sert yonetime tepki gosterdikleri zaman ise siddet ve baskiyla sindirilmisler. ne yazik ki bu arada bircok kitap ve kutuphane de yakilmis, eski nesillerin birikimleri harap olmus.
  
  qin yonetimi epey yayilmaci da davranarak, kuzeye ve guneye dogru genislemeye calismis. ayni zamanda gocebe kabilelerin talanlarindan korunmak icin, warring states doneminde cesitli devletlerin insa ettikleri duvarlari birlestirip, 5000 kmlik cin seddini yapmislar.
  
  hanedanin tek icraati bu degil. daha bircok buyuk projeye imza atmislar fakat yonetim bicimlerine paralel olarak, bu buyuk projeler icin isgucu saglanmasi sirasinda, cok sert tutumlar izlenmis. sonucta tipki cengiz hanin durumunda oldugu gibi, ilk imparator efendi de m.o. 210’da olur olmez isyanlar baslamis, 20 sene icinde hanedani dagilmis. fakat cengiz handan farkli olarak, kurdugu merkezi, burokratik sistem ayakta kalmis ve legalist gelenegi, cin kulturune iyice empoze edilmis.
  
  dolayisiyla bu kisacik 20 sene icinde kurulan duzenin onemi, qin donemini takip eden hanedanlar icin bir ornek olusturmus olmasindan kaynaklanir.