commodus

• pek de iyi anılmayan imparator.
  
  [i.s. 180-193] 180 yılı mart ayında babasının ölümü üzerine tek başına imparatorluğun başına geçtiğinde 19 yaşındaydı. kendisi küçük yaşta caesar ünvanını aldı. 14 yaşında princeps iuventusis ilan edilmiş i.s. 175 yılında toga virilis giymişti. grek edebiyatında, latin dilinde ve rhetorikte zamanının ünlü eğitimcileri tarafından yetiştirilmiş. ancak aldığı bu iyi eğitim onun karakterini değiştirmeye yardımcı olmadı. commodus, kötü yaradılışlı, saygısız ve zalimdi. i.s. 176'da babasına ortak imparator ilan edilen, commodus i.s. 177 'de yaşı küçük oludgu halde konsül (konsül seçilebilmek için en az 33 yaşında olmak gerekliydi.) i.s. 178'de marcomanlarla savaşmak üzere germania'ya gitti. i.s. 180'de babası marcus aurelius'un ölümü üzerine tek başına kalan commodus, germanlarla barış yaparak savaşa son verdi. barış şartlarına göre; marcomanlardan, roma hizmetine; çalıştırılmak üzere esir alınıyordu. ayrıca yıllık olarak haraca bağlanıyorlardı. marcomanlar her ay olmak üzere belirli bir yerde toplantı yapabilecekler başlarında da romalı bir kumandan hazır bulunacaktı.
  
  commodus, roma'nın idaresine eyaletlere yakın dostlarını göndermekle başladı. babasının adamlarının çoğunu işlerinden uzaklaştırdı. sadece iki praetor praefectus 'u görevlerinde bıraktı. tarrutenius paternus ve tigidius perennis. bu iki kişi bir süre; idarenin düzgün işlemesine yardımcı oldular. ancak imparatorun senato üyeleri arasında ayrım yapması ve senatoyu dikkate almaması; bu iki praetor praefectus'un aralarının açılmasına sebep oldu. i.s. 182 yılında imparatora yönelik iki suikast girişimi, birçok kişinin öldürülmesiyle ve pek çoğunun da sürgüne göndeirlmesiyle sonuçlandı. bunlar arasında praetor praefectus'lardan tarrutenius paternus da vardı. tarrutenius, suikast düzenleme eylemine karıştığı gerekçesiyle; diğer kumandan tigidius tarafından görevinden uzaklaştırıldı. ve imparatorun emriyle öldürtüldü. suikast girişimi olaylarından sonra; commodus, bir daha halka açık yerlerde görünmedi. devletin idaresini de, terennius üzerine aldı. böylece bundan büyük bir rahatlama duyan commodus; kendisini sefahat alemine vermişti. bu durumdan yararlanan terennius ise; bütün kudreti üstüne topladı. istediği kişileri öldürtüyordu. servetini de durmadan arttırıyordu. sarmatia'da kumandanların kazandığı zaferler; terennius tarafından kendi oğluna mal edildi.
  
  i.s. 134 yılında, britania'da britanlar sınırı aşarak roma kuvvetlerini başlarındaki kumandanla birlikte yokettiler. commodus, telaşa kapılarak buraya ulpius marcellus'u gönderdi. marcellus, britanları yenilgiye uğrattı. ancak britanlarla savaş bundan sonra da sürdü. i.s. 185 yılında. terennius'un britanya'ya gönderdiği komutanları senatodan değil atlı sınıfından seçmesi. iyi karşılanmadı. britanya'daki komutanlar, roma'ya 1500 kişilik bir birlik göndererek, commodus 'a terennius'un gizli emellerini açıkladılar. terennius, imparatoru öldürerek kendi oğlunu imparator yapmak istiyordu. bu söylenenlere inanan commodus'un emriyle terennius kızkardeşi, karısı ve iki oğluyle birlikte öldürüldü. britannia'da ayaklanmış kuvvetlere karşı pertinax gönderildi. pertinax isyanı bastırdı. i.s. 185'de pannonia'da yapılan savaş barışla sonuçlandı. öldürülen terennius'un yerini, phrygia'lı oda hizmetkarı cleandros aldı. commodus kendisini yine zevk alemine ve araba yarışlarına kaptırdı. cleandros, para için, herşeyi satmaya başladı. köleler, eyalet memuriyetleri, procuratorluklar, kumandanlıklar, valilikler hep satıldı. cleandros, hoşlanmadığı kimseleri de öldürtüyordu. i.s. 186'da galia'da çıkan isyan buraya gönderilen pescennius niger tarafından bastırıldı. i.s. 187 - 188 'de germania'da karışıklıklar çıktı. commodus buraya bir sefer düzenlemek istiyordu. ancak senato ve halk buna izin vermedi. i.s. 189 yılında roma'da hububat kıtlığı baş gösterdi, halk bu durumdan cleandros'u sorumlu tuttu. ve ayaklanma çıktı. durumu tehlikeli gören commodus, hiç düşünmeden cleandros'u halkın cezalandırmasına bıraktı. cleandros ile birlikte karısı ve iki oğlu öldürüldü. bu sırada korkunç bir veba salgını ortaya çıkmıştı. sadece roma'da günde, 2000 kişinin öldüğü zamanlar oluyordu. bu sırada commodus'un öldürme olayları da artmıştı. cleandros'un ardından tanınmış bir çok kişiyi de öldürttü. bundan başka imparator, kendini herşeyin üstünde görmeye başladı. commodus, gerek senatorler, gerekse yakın çevresi için; bir korku ve dehşet sembolü olmuştu. senatörleri gücendirmişti. sonunda bir suikast girişimiyle öldürüldü. commodus sarayında uyuyamadığını bahane ederek; caelium tepesindeki gladyatör okulu vectiliana villa'ya taşındı. amacı; i.s. 192 yılının 31 aralık gecesini burada geçirerek; ertesi gün 1 ocakta yeni yıl şerefine halkın huzuruna gladyatyör olarak çıkmaktı. bu son hareketi üzerine, kumandanı quintus amelius laetus, hizmetkarı eclectus ve metresi marcia bir komplo kurarak; banyoda imparatora yardım eden atlet narcissus aracılığı ile imparatoru boğarak öldürttüler. commodus, 13 yıla yakın süren saltanatından sonra yaşama veda etmişti. onunla birlikte; roma imparatorluk tarihinde; antoninus'lar soyu da son buldu. senato ve halk cesedinin tiber ırmağına atılmasını istedi. ama sonradan; hadrianus'un mausoleum'una gömülmesi kararlaştırıldı. ismi yazıtlardan silinerek lanetlendi. sonradan imparator severus; kendi soyunu ona bağlamak istediğinden commodus'un doğumgününün kutlanmasını istemiş. ve bazı yazıtlara yeniden adı yazılmıştı.
  
  server tanilli hocamız; commodus sonrasını şöyle değerlendiriyor:
  
  "antoninus'lar hanedanı ve roma imparatorluğu'nun "altın devri" sona eriyordu. uğursuz bir geleceğin işaretleri daha şimdiden ortadaydı. ilerde git gide korkunçlaşacak bir bunalımın belirtileri imparatorluğun içinde kendini göstermeye başlamıştı; çöküşü belirleyecek olanlar da onlar olacaktı."
  
  roma imparatorluğu ve imparatorları üzerine ayrıntılı bilgiler; yapmış olduğum; http://www.roma-imparatorlugu.com/ adresinde bulunmaktadır.