zaibatsu

• 1945'e kadar japonya'nin gelismesinde büyük rol oynamis, genellikle köklü ailelerin kontrolü altinda bulunan endüstriyel gruplara verilen ad.
  lakin ikinci dünya savasinin bitisinden itibaren, amerikalilarin baslarina bela olmuslar ve genel bir "yenilen ülkelerin ekonomilerini elimizde tutalim, hehehe.." tavriyla, aynen alman konzernleri gibi ortadan kaldirilmislardir.
  yerine tarim reformu yapmis amerikalilar^*..
• 2. dunya savasi oncesine kadar japonyanin nerdeyse butun endustriyel finansal ve askeri uretim gucunu elinde bulunduran devlet destekli, aile holdigleri. yapi olarak bizim bildigimiz holdinglere benzer, butun sirketlerin ve bankanin basinda bir aile vardir. 2. dunya savasi sonunda amerikalilar tarafindan dagitilmistir, fakat dagitilan sirketler birbirlerinden hisse almak suretiyle daha yatay bir organizasyonla zaibatsularin modern versiyonu olan keiretsulari olusturmuslardir. nitekim zaibatsular ayni isimle hala yasamlarini surdurmektedir. en buyuk 4 zaibatsu mitsubishi,mitsui,sumitomo ve yasudadir. tanidik gelebilecek ve daha ufak olanlari ise kawasaki, nissan ve suzukidir.
• japonya, 1868-1885 yılları arasında meiji restorasyonu ile modern bir ekonomik sistemin yapıtaşlarını oluşturmuş, imparatorluğun güçlendirilmesi amacıyla bir taraftan ulusal vergi reformu ve parasal bütünleşme yoluyla bütçe finansmanını modernleştirirken, bir taraftan da kalkınma için gerekli sanayilerin kurulması için çalışmıştır. bu sanayilerin kurulması için daha önce amerika ve almanya'nın yaptığı gibi önce korumacılık ve devletin aktif olarak üretim sektörlerine girmesi düşünülmüş, meiji hükümeti belirtli malları ve hizmetleri (tekstil, demiryolu, gemicilik ve kömür madenciliği gibi) kendi üretmek istemiştir. fakat yeterli mali kaynak bulunamadığından dolayı, bu iş özel girişimcilere bırakılmıştır. zaibatsu adlı dev aile şirketleri bu ortamda gelişmişlerdir. zaibatsular hükümetin ekonomik programlarına destek verdikçe büyümüş ve hükümetle aralarında uzun süre devam eden bir politik-ekonomik işbirliği oluşmuştur.
  
  zaibatsular büyümek için hükümete bağımlı oldukları gibi, hükümetin de sınai üretim için onlara her zaman ihtiyacı olmuştur. bu sayede önemli altyapı yatırımlarına girişilmiş ve modern sanayiler kurulmuştur. zamanın gelişmiş ekonomilerine benzer şekilde, modern ekonomi ve altyapı kurumları (merkez bankası olarak kurulan nippon ginko [bank of japan], özel bankalar, anonim şirketler, modern bir posta sistemi ve posta bankacılığı gibi) kurulmuştur. bu dönemin ardından önce çin (1894-1895), ardından ise rusya (1904-1905) ile yapılan savaşlar kazanılmış ve japonya, batılı güçler tarafından güçlü bir devlet olarak kabul edilmeye başlamıştır. bu dönemde altyapı gelişimi sürdürülmüş, japonya özellikle pamuklu tekstil alanında dünyada söz sahibi bir üretici ve ihracatçı ülke konumuna gelmiştir. edindiği yeni kolonileri tayvan ve kore'den tarımsal ürün ihtiyacını giderebilen japonya, zaibatsu-hükümet işbirliği ile ağır sanayileri kurmayı ve bu sanayileri geliştirmeyi başarmıştır.
  
  1931'de mançurya'yı işgal eden japonya'nın 1937'de çin ile savaşa girmesi hükümetin silah talebini arttırmış ve ekonomik faaliyetlerin kontrolünü daha da zorunlu kılmıştır. hükümet hayati derecede öneme sahip olan demir-çelik, kömür ve çimento gibi sanayilerde kartelleşme yoluyla az sayıda zaibatsunun üretimine ve piyasaları paylaşmalarına izin vermiş ve onları ekonomi politikalarının en önemli unsuru yapmıştır. rekabet (kyousou) yerine işbirliğini (kyoudou) savunan bu politikalar savaş sonrasında 1960'ların sonuna dek uygulanacak olan hükümet kılavuzluğu politikası (gyousei shidou) olarak karşımıza çıkacaktır. bu politikalar özellikle en büyük kaynak tedarikçisi konumundaki mançukuo kolonisinde denenmiştir.
  
  1945'te japonya abd'ye karşı girdiği savaşta mağlup olup teslim olunca tokyo'da kurulan müttefik kuvvetler yüksek komutanlığı (supreme commander for the allied powers - scap) savaştan yıkıntı halinde çıkan ve soğuk savaşın daha hemen başlarında komünizm tehlikesine karşı kaybetmek istemediği japonya'da ekonominin devlet kontrolünde idaresine izin verdi. scap önce militarist hükümete destek vermekle sorumlu tuttuğu zaibatsuları tasfiye etti, ardından özel sektör kartellerini ortadan kaldırdı. zaibatsular kaldırılsa da, sonraları holding olarak değil bankalar etrafında birleşen şirketler şeklinde yeniden canlandı. keiretsu ismi verilen bu şirket gruplaşmaları aslında zaibatsuların devamı olarak görülebilir.
• japonya daki büyük aile şirketlerine verilen isim. bizdeki koç, sabancı gibi aileler içinde yerli zaibatsular denebilir.
• grand theft auto 2 oyununda katılabilinen çetelerden biri. üstünde z yazan güzel arabaları, siyah giyinen fedaileri vardır.
• ikinci dünya savaşı öncesi dönemde japonya'daki köklü ailelerin finansal anlamda birleşip, belirli alanlarda tekelleştiği oluşumlara verilen ad.
• (bkz: japon kapitalizmi)
• https://www.youtube.com/watch?v=5_-ac68fkg4
• mitsubishi ilk zaibatsulardan birisidir.
• (bkz: keiretsu)