pyr rhomaikon

• tarih kitaplarımızda geçen ismiyle grejuva; ecnebîlerin tabiriyle greek fire.
  
  doğu roma imparatorluğu donanmasının m.s. sekizinci asırda konstantinopolis'i karadan ve denizden kuşatmaya çalışan emeviler'e marmara denizi üzerinde cehennemi yaşatmasına sebep olan pyr rhomaikon yani "roma ateşi" ahşapta, demirde, karada, denizde, kısacası her yer ve zeminde yanabilme özelliğine sahip döneminin süper silahıdır demek yanlış olmayacaktır.
  
  670'lerde emeviler'den kaçan suriyeli hıristiyan bir demir ustası olan kallinikos, kendi geliştirdiğini iddia ettiği bir formülü konstantinopolis sarayındaki üst düzey yetkililerle paylaşmış ve emeviler'in ilk konstantinopolis kuşatması olduğu rivayet edilen m.s. 674'te başlayan kuşatmada bu silah arap donanmasının marmara denizi üzerinde devasa bir kandile dönüşmesini sağlamıştır. bu kuşatmanın tarihî kaynaklarda geçen ayrıntıları ciddi derecede hayal ürünü gibi görünmekte olduğundan bazı tarihçiler 674 ilâ 678 arasında sürdüğü iddia edilen bu kuşatmanın esasen gerçekleşmemiş olduğuna inanmaktadırlar.
  
  zaten, pyr rhomaikon'un esas şov yaptığı, çılgın attığı, istanbul semalarını ışıl ışıl aydınlattığı^* dönem m.s. 717 ilâ 718 senelerindeki kuşatmaya tekabül etmektedir. yirmi yılık anarşi'den iii. leon sayesinde taze çıkmış ama başkent dışında hiçbir yerini savunacak hâli ve ekonomisi olmayan doğu roma, elinde ne var ne yoksa konstantinopolis'i fethetmeye vakfetmiş emeviler karşısında theodosius surları'na olduğu kadar, sırrı hâlen tam olarak çözülememiş bu acayip kimyasala güvenmiştir. kuvvetle muhtemel kükürt, sönmemiş kireç, kızgın yağ ve eser miktarda petrolün bir şekilde mezcedilmesiyle elde edilen bu afrazesi bol, ateşi sönmez ve karşısında durmanın imkân dahilinde olmadığı bombavâri hede, dromonların pruvalarına yerleştirilen aletlerden püskürtülerek ya da doğrudan el bombası şeklinde fırlatılmak suretiyle düşman gemilerine gönderilmiş ve araplar'ın kuşatmalarını denizden destekleme şansını yana yakıla^* ellerinden almıştır. ardından, kara kuşatması da 717'yi 718'e bağlayan kışın aşırı soğuk geçmesi hasebiyle araplar için tabiri caizse hacete rahkolmuş, üzerinde 718 ilkbaharında çar tervel komutasındaki bulgar ordusu da "o bizim bizansımız, ona sadece biz saldırabiliriz"^* dercesine arap ordusuna balkanlar üzerinden girişmiş ve söz konusu kuşatma kelimenin tam manasıyla çarşafa dolanmıştır.
  
  bir asır kadar sonra slav thomas'ın muhtemelen etnik kökenli büyük nümayişinde de imparatorluğun donanmasının büyük ölçüde yok olmasına sebep olduğu bilinen pyr rhomaikon, en azından komnenos hanedanı'nın ilk zamanlarına dek kullanıldığı bilinen bir silah olmuştur. bunu anna komnena'nın kaleme aldığı alexiad'da sicilyalılar ve pisalılar karşısında bu ateşin kullanıldığına dair ifadelerinden biliyoruz. daha sonraları ise ya formülün bir şekilde yitirilmiş olmasından ya da bilemediğimiz başka bir sebepten pyr rhomaikon'un kullanıldığına dair güvenilir bir kaynak bulunmamaktadır.
  
  bu ateşin meşhur olduğu konstantinopolis kuşatması 717-718 hadisesine giden döneme dair bilgi sahibi olmak isterseniz, buyursunlar efendim.
  
  (bkz: yirmi yıllık anarşi/@ncpzbsn)
  (bkz: justinianos ii/@ncpzbsn)
  (bkz: artemius anastasius/@ncpzbsn)
  (bkz: tervel/@silivrili)
  (bkz: iii. leon/@ncpzbsn)