tervel

• bulgaristan'ın "terval" ya da "tarvel" diye de telaffuzu olan şehri.
• bulgaristan'ın dobriç iline bağlı ilçesi. henüz şehir olmamıştır.
• tuna bulgarlarının hükümdarı, asparuh hanın oğlu, kubrat(kurt) hanının ise torunuydu. araplar 717'de bizans hakimiyeti altındaki istanbulu kuşatmış, tervel han ise araplara saldırarak onların kuşatmayı kaldırmaya zorlamıştır. bunlardan sonra kendisine bizans tarafından caesar ünvanı verilmiştir.
• yukarıdaki bilgiye ek olarak doğu roma imparatoru justinionos tervel hanın yardımıyla tahta çıkmıştır.
• tuna bulgar devleti hükümdarıdır.
  
  701 senesinde babası asparuh'un ölümü üzerine tahta çıkmıştır. saltanatı boyunca da bizans'la uğraştı desek yanlış olmaz.
  
  tervel'in tahta çıktığı esnada bizans imparatorluğu çalkantılı bir dönemin içindeydi. kah tervel'in babası asparuh karşısında alınan yenilgiler kah araplar karşısında alınan yenilgiler bizans yönetimini fazlasıyla sarsmıştı. diğer yandan imparator ii. justinianos'un^* iç siyasetteki tutarsız tavırları da huzursuzluğu arttırmıştı. bunların neticesinde 695 senesinde tahttan indirilip, sürgüne gönderildi. fakat sürgündeyken kaçıp, hazarlar'a sığındı ve hazar hükümdarının kızıyla evlendi. bir zaman sonra bizans imparatoruyla hazar hükümdarının temasa geçtiğini öğrenince buradan da kaçıp, bulgar topraklarına gelerek tervel'e sığındı.
  
  tervel, bizans'ın gösterdiği bu zaaftan sonuna kadar istifade etmek istediğinden justinianos'a destek verdi. nitekim 705 yılında justinianos bulgar ordusuyla konstantinopolis'e yürüyerek tahtı ele geçirmeyi başardı.
  
  justinianos ii, ikinci saltanatının ilk yıllarını sürgününde rol oynayan kişileri ortadan kaldırmakla geçirdi. tahtını sağlamlaştırdıktan sonra da bulgarların baskısını kırmak maksadıyla 708 senesinde ordusuyla harekete geçti fakat tervel'in karşısında büyük bir hezimet yaşadı. bu hezimetten sonra tekrar tervel'e boyun eğmek zorunda kaldı. savaşın detayları için (bkz: ankhialos savaşı/@ncpzbsn)
  
  711 senesinde bizans'ın içinde patlak veren, justinianos'un da katledildiği kargaşa esnasında tervel komutasındaki bulgar orduları konstantinopolis önlerine kadar gelerek şehrin etrafını yağmaladı.
  
  sık sık taht değişikliklerinin yaşandığı dönemde, 716 senesinde tahta çıkan iii. teodosius, artan emevi tehdidi karşısında tervel ile antlaşma yapma kararı aldı. bu anlaşmayla bizans-bulgar sınırı burgaz körfezi^* olarak netleşti, bizans yönetimi tervel'e haraç vermeyi kabul etti. bu antlaşmadan kısa bir süre sonra emeviler'in tertiplediği konstantinopolis kuşatması'nda tervel bizans'a destek verdi. emevi orduları püskürtüldü.
  
  tervel, bu kargaşa döneminin devrik imparatorlarından artemius anastasius'un tahtı ele geçirmeye yönelik faaliyetlerinde destek oldu. fakat bu girişim başarısızlıkla sonuçlandı. bu olaydan sonra tervel'in faaliyetlerine dair bilgi yoktur. ölümü 718-721 civarıdır.
  
  tervel dönemini de kapsayan bir harita: görsel
  
  bizans imparatorluğu'ndaki bu kaos dönemine dair daha detaylı bilgi için (bkz: yirmi yıllık anarşi)
  
  kaynaklar:
  + ibrahim kafesoğlu - türk milli kültürü - ötüken neşriyat.
  + georg ostrogorsky - bizans devleti tarihi - çeviren: fikret ışıltan - türk tarih kurumu yayınları.
  + osman karatay - tuna bulgar devleti'nin ilk asrı: balkanlarda tutunma ve pekişme (681-803) - türk dünyası inceleme dergisi - cilt: 10, sayı: 2, yıl: 2010.
• justinianos ii'nin tahta yeniden çıkma mücadelesinde ettiği yardımlardan ötürü bizans tarihinde caesar unvanı alan ilk yabancı hükümdar olmuştur kendisi.