stevin'in zinciri

• düşünce deneylerinden hoşlanmayanların aksine modern bilim adamlarının çok beğendiği bir deneydir stevin'in zincir deneyi.
  genel kanaatin aksine sürtünmenin varlığından bağımsız olarak zincirin bir süre sonra dengeye geleceği gerçeklenebilir zira eğer zincir durgun halden dönmeye başlarsa hızı - ve dolayısıyla kinetik enerjisi de sürekli olarak artar ki bu termodinamiğin ikinci yasası tarafından yasaklanmıştır.
• diger dusunce deneyleri icin
  (bkz: #92649934)
• deneyin sahibi simon stevin denen abi 1548–1620 yılları arasında yaşamış, brugde'de(?) doğmuş bir flaman. kendisi fizik, matematik, mühendislik ... gibi konularda epeyce kafa yormuş.
  
  biz kendisinin düşünce deneyine dönelim. elimizde, üçgen bir yüzey ve bu yüzeyde bir şekilde birbirine bağlı, küre şeklinde cisimlerin olduğunu düşünelim. daha kolay anlaşılması için :görsel. üçgen yüzeyin sürtünmesiz olduğunu varsayarsak, küreler hangi yöne doğru hareket edecektir
  
  stevin abi deneyi bir adım ileri taşır. bu sefer; yukarıdaki düzenekteki kürelerin (tespih gibi) alttan da birbirine bağlı olacak şekilde devam ettiğini düşünelim (görsel)bu durumda zincir dengeye geldiğinde (yüzeyimiz yine sürtünmesiz) herhangi bir hareket olacak mıdır? düzenekteki hareketin, daha fazla küre olan tarafa olduğunu düşünelim . enerjinin sonsuz olmadığını da bildiğimize göre bu hareket nereye kadar devam edecektir?
  
  görsel kaynak: bilim ve teknik dergisi, haziran 1999.
• bu tip paradokslar 2 sebepten dolayi ortaya atilirlar.
  1- yarim yamalak fizik bilgisine sahip kisiler ortaya boyle dusunceler atarlar ve ortamlarda "paradoks buldum abi" diye gezerler.
  2- cok iyi fizik bilgisine sahip kisiler 1. maddedeki yarim yamalak bilgi sahibi olan kisilerin aklini karistiracak onermelerle ortaya cikarlar. kendileri ise gercek cevabi gayet iyi biliyordur.
  gelelim soruya.
  yukaridaki suserin paylastigi görsel uzerine toplara etkiyen kuvvetleri isaretledim. asagiya dogru sarkan baska top yoksa, hareket yonunu 4y ve 2n nin buyuklugu belirler. 4y buyukse sistem sola, 2n buyukse saga dogru hareket eder. esitlik durumunda denge olur ama bu denge kararsizdir. dengeyi bozacak en kucuk bir dokunus sistemin o yonde dengeyi kaybetmesine sebep olur.
  toplari biribirine baglayarak kapali bir sistem olusturdugunuzda ise sistem her durumda dengede olmak zorundadir.
  ayni suserin paylastigi kapali sistem
  yukaridaki gorselin teknik anlamda stres carki ndan bir farki yoktur. halka olusturan toplarin bir donus ekseni (merkezi) vardir ve bu donus ekseni eger sistemin agirlik merkezinden geciyorsa sistem tamamen stres carki ile ayni davranir ve her durumda dengededir. bir cisim simetrik olmasa bile agirlik merkezi etrafinda hangi acida durursa dursun dengededir. kendi kendine donmeye baslayamaz. bu sisteme bir ilk hareket verirseniz, surtunmesiz bir ortamda sistem sonsuza kadar doner. burada donme eyleminin sizin ilk hareketinize bagli oldugunu rahatca gorebilirsiniz.
  ikinci durum olan donus ekseninin merkezde olmamasi (herhangi bir konumda donme merkezinden gecen dusey eksenin sagindaki ve solundaki toplam agirligin esit olmamasi) durumunda ise sistem sarkac gibi davranarak salinim hareketi yapmaya zorlanir. sistemin ilk konumu (ki onu siz verdiginiz icin gerekli baslama enerjisini zaten yuklemis oluyorsunuz) ne olursa olsun tam bir donme hareketi (siz ilave bir ilk hiz vermedikce) asla gerceklesemez. surtunme olmadigi icin bu sistem sonsuz bir salinim hareketi yapar.
  toparlarsak sekildeki kapali (ve surtunmesiz) sistemi serbest biraktiginizda ya sabit duracak ya da salinim hareketi yapacaktir. ona yeterli bir ilk hiz verdiginizde ise sonsuza kadar donecektir.
  goruldugu uzere ortada paradox yoktur. az fizik bilgisi vardir.