petrol

• uğruna savaşlar çıkarılan, dünya politikalarına yön veren doğal kaynak. nedir bu petrol ve nerelerde kullanılır?
  
  ismi, latince petro (taş) ve oleum (yağ) kelimelerinden oluşan petroleum(taş yağı) kelimesinden gelmektedir. mezopotamya dillerinde naptu kelimesi taşyağı anlamında kullanılmıştır. daha sonra bu kelime nafta olarak evrimleşmiş ve bugün pek çok dilin kelime haznesine ham petrol veya petrolden elde edilen gazyağı ve benzin türü hidrokarbon sıvıları belirtmek üzere girmiştir. doğal olarak ham petrol, yeşilden kehribara kahverengiden siyaha değişik renklerde bulunur ve muhteviyatına bağlı olarak yeryüzünde su kadar akışkan olabildiği gibi, bal kadar da akmaz olabilir.
  organik hammaddenin hidrojen, karbondan, nitrojen, oksijen ve kükürt bulunan bir bileşimdir, yalın bir formülü yoktur. sıvı haldeki petrol ham petrol, gaz halindeki petrol doğalgaz olarak isimlendirilir. petrolün kalitesi gravite olarak adlandırılan , american petroleum institute(api) tarafından, uluslararası anlaşmalarla belirlenen değerlerle ölçülür.
  yoğunluğu 1 gr/cc olan suyun api değeri 10 olarak kabul edilip, api=(141,5/sg)-131,5 şeklinde formüle edilmiştir. sg (spesifik gravite) “petrol yoğunluğu/su yoğunluğu”dur. eğer petrol hafif ise apı gravite değeri yüksektir. petrol yoğunluğu arttıkça apı gravite değeri düşmektedir. gravite değeri ne kadar büyükse petrolün değeri de o kadar yüksek olmaktadır.
  
  hafif > 31
  orta 20 – 31
  ağır 10 – 20
  tabii bitümen < 10
  kolay üretilebilir olması, taşınabilmesi ve işlenebilmesi sebebiyle günümüzde dünya petrol talebinin %90’ı hafif ve orta petrol ile karşılanmaktadır. dünya petrol kaynaklarının ancak % 25’ini hafif ve orta petrol teşkil etmektedir. dünyada ağır petrol rezervleri, brezilya, kanada, amerika, rusya ve venezuela’da bulunmaktadır. ancak ağır petrolün taşınması ve mevcut rafinerilerde ham madde olarak kullanılması için iyileştirilmesi gerekmekte, bu da ek maliyet getirmektedir.
  dünya rezerv haritası görsel
  
  150 den fazla petrol çeşidi olmasına rağmen, rafine maliyeti en düşük olan üç çeşit petrol kullanılır:
  
  umman petrolü
  orta doğu ülkelerinde çıkartılan petrollere verilen isimdir. yoğun kıvamlıdır.
  
  ham petrol (wtı)
  teksas petrolü olarak da bilinen western texas ıntermediate (wtı) petrolü, batı teksas’ta çıkarılan ham petrolün genel adıdır. diğer petrollere göre daha hafif ve tatlıdır. bu yüzden oldukça ilgi görür. benzin ve dizel yakıt üreticileri için ideal ham petroldür.
  
  brent petrolü
  en ilgi gören petrollerden biri olan brent petrol, kuzey denizi’nden çıkarılır. brent petrolünün nakliyesi daha kolay olduğu için wti petrolüne göre fiyatı daha düşüktür. benzin ve dizel yakıt üretimi için idealdir.
  
  ham petrolün işlenmesiyle elde edilen ürünler:
  ham petrolün rafinerilerde arıtılması ve işlenmesi sonucunda, ortalama olarak %43 benzin, %18 fuel oil
  ve motorin, %11 lpg (sıvılaştırılmış petrol gazı, propan veya propan-bütan karışımı), %9 jet yakıtı, %5 asfalt ve %14 diğer ürünler elde edilmektedir. ham petrolün dünyada ticaretini kolayca sağlamak için, uluslararası antlaşmaya göre, hacim ölçüsü
  olarak american standard oil company blue barrel (mavi varil) birimi kullanılır. blue barrel (1 bbl) hacim olarak 159 litreye (42 gallona) eşittir. i varil ham petrolden 19,5 galon benzin, 9,2 galon fuel oil, 4,1 galon jet yakıtı, 2,3 galon asfalt, 0,2 galon kerosen, 0,5 galon yağ ve 6,2 galon diğer ürünler elde edilir.
  
  *yakıt olan ürünler
  1. sıvılaştırılmış petrol gazları (lpg)
  2. benzin
  3. jet yakıtları
  4. gazyağı
  5. dizel yakıtları ve fuel oiller
  6. rafineri gazları
  
  *yakıt olmayan ürünler
  1. yağlama yağları
  2. petrol koku
  3. bitüm (asfalt, yol yağı)
  4. parafin vakslar
  5. solventler
  
  rafineri proses şeması görsel
  
  peki ülkemizde üretim ne durumda?
  2019 aralık ayına göre ülkemizin üretim, ithalat ve ihracat raporları:
  
  toplam ham petrol ithalatı: 2.576.637,839 ton
  rusya federasyonu 924.699,387
  ırak 1.036.105,393
  suudi arabistan 162.092,518
  kazakistan 159.091,973
  libya 153.369,587
  türkmenistan 130.000,000
  nijerya 11.278,981
  
  yapılan üretim:
  kurşunsuz benzin 95 oktan: tüpraş 451.793,620 ton
  kurşunsuz benzin 98 oktan: tüpraş 1.779,472 ton
  motorin: star rafineri 409.944,092 ton, tüpraş 845.121,062 ton, toplam 1.255.065,154 ton
  fuel oil: tüpraş 27.441,565 ton
  kalorifer yakıtı: tüpraş 27.084,332 ton
  yüksek kükürtlü fuel oil: tüpraş 11.205,529 ton
  jet yakıtı: star rafineri 126.934,278 ton, tüpraş 359.567,486 ton, toplam 486.501,764 ton
  denizcilik yakıtı (artık): tüpraş 45.945,465 ton
  denizcilik yakıtı (damıtık): tüpraş 16.749,398 ton
  gazyağı: tüpraş 1.249,877 ton
  atmosferik straight run fuel oil: tüpraş 54.521,491 ton
  baz yağ: tüpraş 11.056,346 ton
  beyaz ispirto: tüpraş 0,833 ton
  bitümen: tüpraş 112.005,062 ton
  diğer ara ürünler: star rafineri 5.303,781 ton, tüpraş 99.695,353 ton, toplam 104.999,134 ton
  diğer ürünler: star rafineri 111.703,253 ton, tüpraş 24.573,607 ton, toplam 136.276,860 ton
  heavy vacuum gas oil: tüpraş 65.028,073 ton
  lpg: star rafineri 14.000,256 ton, tüpraş 68.190,831 ton, toplam 82.191,087 ton
  nafta: star rafineri 77.376,422 ton, tüpraş 2.527,099 ton, toplam 74.849,323 ton
  petrol koku: star rafineri 51.466,051 ton, tüpraş 91.062,588 ton, toplam 142.528,639 ton
  rafineri gazı: star rafineri 21.406,541 ton, tüpraş 65.154,436 ton, toplam 86.560,977 ton
  yüksek kükürtlü motorin: tüpraş 23.026,231 ton
  
  rafine edilmiş ürün ithalatı:
  * motorin:
  rusya federasyonu 289.864,361
  hindistan 224.849,114
  israil 105.221,019
  bulgaristan 74.040,177
  yunanistan 63.604,130
  italya 32.793,401
  malta 14.870,940
  malezya 7.993,000
  
  * fuel oil
  belçika 25.108,679
  ingiltere 7.057,944
  ispanya 4.990,200
  portekiz 4.550,263
  abd 2.246,746
  
  *denizcilik yakıtları:
  rusya 3.385,000
  israil 3.400,000
  fransa 7.370,000
  
  *diğer ürünler:
  rusya 133.918,965
  mısır 54.102,054
  almanya 2.925,830
  hollanda 2.000,000
  brezilya 1.444,211
  
  kaynak: enerji piyasası düzenleme kurumu aylık sektör raporu.