barbey d'aurevilly

• bir kitabı orijinal dilinde okuyamamak bir dramdır. aşağıya bunun küçük bir örneğini yazacağım.
  
  --- spoiler ---
  
  can yayınları'nın aysel bora çevirisi ile yayınladığı perde arkası isimli öyküsünü okudum. şu cümleye gelince ne demek istediğini anlamadım: "dediklerine göre, daha da beteri, şelem tanrısı'nın bütün aileyi şelemlemiş olmasıymış." şelem tanrısı derken ilk harfler büyük yazılmış. ben de başladım google'da aramaya. şelem, şelemlemek, şelem tanrısı... tabii ki bir şey bulamadım. öykünün fransızcasında geçen kelimeye baktım: chelem. ingilizceye çeviriyorum, slam. ne alaka diyorum, tenis falan, slam tanrısı mı olur? yahudilerin wise men of chelem diye hikayeleri varmış. kendilerini çok akıllı sanan aptal adamların olduğu bir yermiş chelem ya da chelm. burada yaşayan insanlar her şeye kendilerince uyanık çözümler bulurmuş. şehirde kaymak bitecek gibi olursa bundan sonra kaymakla suyun isimlerini değiştiririz, bol bol kaymağımız olur diye olayı çözmüşler. bunun gibi hikayeler okudum. şimdi kaynak veremeyeceğim. konuyla ilgisi yokmuş zaten.
  
  öykümüze dönecek olursak, biraz ne olup bittiğinden bahsetmekte fayda var. whist (vist) oyununu seven insanların yaşadığı küçük bir kente oyunda usta olan bir misafir geliyor. fransızca bilmiyorum ama fransızca orijinalinden kontrol ederek anladım ki adama küçük harflerle le dieu du chelem diyorlar, yani god of slam/ slam tanrısı. (oyun hakkında türkçe açıklama bulmakta zorlandım.) orijinalinde üç kere bu şekilde bahsedilirken türkçeye üç farklı şekilde çevrilmiş:
  1. "şu karkoel de slam'in ta kendisi."
  2. "... kumarbaz olan bu slam tanrısına yakınlık duyan..."
  3. "... şelem tanrısı'nın bütün aileyi şelemlemiş olmasıymış."
  işte burada insan sormadan edemiyor, şelem nedir yahu? sanırım kafası karışık tek kişi ben değilim.
  
  tüm bunlardan sonra vist oyunundaki chelem/ slam nedir diye merak ettim tabii. şuradan kitapta geçen dört kişilik oyunun nasıl oynandığını izledim. oyuncular ortaya birer kart koyuyor ve en yüksek puanlı kartı koyan bu dört kartı alıyor. bu aldığı dörtlüye trick deniyor. kitapta hile diye çevrilmiş. aslında olması gereken çeviriyi ben de bilmiyorum, kart oyunlarından çok anlamam ama el olabilir. bu eli ben kazandım, gibi. (şimdi tureng'den baktım. oyunda yerde toplanan kağıtlar diye bir anlamı var.) wikipedia'dan öğrendiğime göre 12 trick kazanan takım küçük slam, 13 trick kazanan takım büyük slam yapmış oluyor. (small slam, grand slam)
  
  bu durumda, kitapta demek istenen şey bana göre şöyle: karkoel, oyun kazanmada gösterdiği mahareti anne ve kızın sevgisini kazanmada da göstermiş, anne ile sevgiliyken kızı da kendine hayran bırakmış.
  --- spoiler ---