ince cumali

• kopyalarinin devlet arsivlerinde curudugu film. eldeki kopyalardan olusturulan "kurtarilmis" versiyonunda ise final kismi yok gibidir. sonlara dogru elde ne varsa montajlanmis; bu kisimda ne iz surme sahnesini, ne catismayi ne de jandarma ile cumali arasinda gecen sahneyi gorebiliyoruz.
  
  eskiya filminde verilen mesaji esasen bu film sayesinde gormekteyiz. anadolu'ya ait eskiya, kabadayi gibi olgularin bati dunyasinda karsiligi olarak algilanan "bandit" ve "mafia" gibi seylerle karistirilmamasi ve bu tur tarihsel-kulturel olusumlarin kendi sosyal gerceklikleri icinde incelenmesi -filmin o zamanki amaci olmasa da- eskiya filmi ile birlikte dusunulunce anlasilmasi gereken derslerden biri olarak karsimiza cikiyor. filmin orijinal mekanlarda cekilmesi ve diyaloglarin yasar kemal romanlari havasinda olmasi filme hem gercekci hem de masalsi bir ozellik kazandirmis. muzikleri konusunda da bircok yorum yapmak mumkun. hikayenin toroslarda gectigi bilinmesine ragmen western muzikleri gayet hos olmus, hatta yer yer hitchcock-vari gerilim sahneleri ve bunlara eslik eden tanidik muzikler de mevcut. "turkusuz destan mi olur" diyenleri de filmde daha once belki hic duymadiklari iki sahane turkuyu dinlemeye davet ediyorum.
  
  cok iyi bilindigi sanilan anadolu destanlarinin aslinda cok daha derin oldugunu, ayrintilarla guzellestigini ve sozlu edebiyattan gelme koskocaman bir halk oldugumuzu hatirlatarak bu tur filmlere en az ucube amerikan kulturunun western'e verdigi kadar onem vermemiz ve yenilerinin cekilmesi icin yonetmenlere baski yapmamiz gerektigini bu entryi noktalarken belirtmek isterim. tipik bir cetin altan okuyucusu olarak soyle bir arastirma yapilmasinin da hic fena olmayacagi kanaatindeyim: anadolu isyanlarinin -bireysel veya kitlesel- tarihini anlatan kac hikaye anlatildi, roman-siir yazildi, turku soylendi, kac film cekildi ve en onemlisi kac kisi bunlari okudu, dinledi...?!