homeros

• tüm şairlerin babasıdır homeros!
  kimine göre kimliği belirlidir. izmirli’dir. gözleri görmez. eserlerindeki üslup farklılıklarına bakan kimilerine göre ise tek bir kişi değildir. o anonim bir karakterdir. şöyle de düşünülebilir:
  homeros (i.ö.viii), ionia bölgesindeki smyrna (izmir) sehrinde doğmuş, şehirden şehre dolaşarak şarkılar söyleyen kör bir rhapsados’tur. masalın gerçekle , hurafelerin haberle , tarihin mitolojiyle içiçe olduğu ilk çağ dünyasında ilyada(ilias) ve odysseia epik şiirlerini (destan) doğdukları topraklarda kendinden bir üslup ve renk katarak. onları tanrısal niteliklere harmanlayarak. kah var olan tanrıları taçlandırıp kah kendinden tanrılar katarak gittiği yerlerde önce köy kahvelerinde sonra ün kazandıkça zengin sofralarında daha da giderek kralların huzurunda anlatan bir gezgin öykü anlatandır, meddahtır, vaka nüvistir, masalcıdır, halk ozanıdır.
  
  başında elbette duydukları vardır. gerçeklere dayalı söylentilerdir bunlar. çünkü savaş homeros’tan da yüzyıllar önce olmuş bitmiştir. homeros belki anne babasından , büyük ihtimalle de yaşadığı yere gelen kendisi giibi gezgin şairlerden dinlediği dastan parçalarını derleyerek bir manzum esere dönüştürmüş. ona üslupsal zenginlik ve mitolojik ve hatta felsefi derinlik katmış ve eksik kalan yerlerine dehasının ve hayal gücünün ortak eseri olan katkılar yaparak ilk çağ ion uygarlığına birden fazla şeyi aynı anda kazandırmıştır:
  - tanrıları için bir soy ağacı ve belki de değişik köken ve uluslardan gelen o zaman anadolu halkı için uzlaştırıcı nitelikteki birden çok kökenli tanrının bir uzlaşma potası. böylece mezopotamyalı hepa , anadolulu apollon ve artemis, kuzeyli zeus ve atina’ya anadolu’dan zeytin dalını getiren atena aynı çatı altında olimpos’taki ebedi ikametgahlarına yerleşirler. kimi zaman bu çok menşeliliğin getirdiği zorunlulukla her yerden biraz biraz alarak birden fazla karakter kazanırlar. örneğin anadolu’nun ana tanrıçası artemis masum ve iyi niyetli bir genç bakire oluverir.
  - iki manzum eser, eserler yaratıldığı dönemden daha sonra yazıya dökülmüştür. ilyada, 15.537 mısradan oluşan 24 kitaba ayrılmış bir kahramanlık destanıdır. destan 10 yıl süren troia savaşı'nın 49-50 günlük bir dönemini işlemiştir.
  - her ne kadar homeros kendi görüşünü hiç yazmasa da ve eserler galip akha’nın zaferini taçlandırır görünse de tüm eser boyunca saldırıya uğrayan mağdurun yanındadır sanki. elinden geldiğince över truva’nın yiğitliğini , cesaretini , ahlakını ve kötü yazgısının kurbanı olmasına sebep olan yenilgi bile bir hilenin sonucudur. iyonyalı homeros sanki içine sindirememiştir yunan yarımadasından gelen saldırganın kendi toparığndaki yüksek ve zengin uygarlığın tüm zenginliğini bir kadını bahane ederek yağma edişini.
  
  - öte yandan yeryüzünde şan ve şerefin en büyük erdem kabul edildiği çağlara en uygun düşen edebi tarzdır şiir. olaylar, karakterler, hurafeler, örf ve adetler de şairlerin zihinlerindeki imgeleri ateşleyici kaynaklardır elbette. destanlara hakim olan gerçeküstü, fantastik ve metafizik öğeler, yalnızca yazarların tahayyül gücüne mal edilemez; insanlarla tanrıların yanyana getirildiği bu manzum hikayeleri yaratan toplulukların dünyayı yorumlayışının kendisi fantastiktir aslında. homeros'un metinlerindeki; erkekler arasındaki dostluk, tanrıların hazırladığı bir kader olarak aşk, kendini hep hissettiren cinsellik, kadınların ihaneti, toplumun her çeşit beceriye hayranlık duyma eğilimi, yarışmaların yaygınlığı, eğlence tutkusu ve coşkunluk gibi motifler, eski yunan toplumunun yaşam biçimlerinin ve ruh halinin yansıması olarak, gerçeküstü bir anlatımın ardındaki somut gerçeklerdir.
  
  - dikkat edilecek olursa, olayların felsefi yorumları yoktur "ilyada" ve "odysseia"da, ama bu olayların, çevrenin, giysilerin, karakterlerin inceden inceye tasvir edilişi hemen farkedilir. "şair hissetmiştir , size de hissettirir. hissettikleri ona tesir etmiştir, o da bu tesirleri size nakleder... homeros'u okuyun, o her şeyi, herkesin her gün karşılaştıklarını bile tasvir eder; bu gözleri görmeyen bir adamın görsellik karşısındaki heyecanı mıdır, yoksa onun çağında destanlarını dinleyenleri her detay ilgilendirdiğinden mi böyledir bilinmez ama o adanın su ile çevrildiğini, öğleyin güneşin tam tepemizde olduğunu yazmaktan bile imtina etmez.her şeyi tasvir etmek zorundadır, tekrarlar yapar, ama bıktırıcı değildir. çünkü yaptığı tekrarlar, farklı anlarda yeniden ortaya çıkan duygulardan kaynaklanmıştır ve bu tekrarlar, sözel kültürün etki yaratma araçlarıdır aynı zamanda.
  
  ilk bakışta çok eskimiş ve çocuksu gelebilir homeros'un destanları. mitolojiden, fantastik anlatımdan hoşlanmayanlar ise onları saçma bulacaklardır. oysa bu metinlerde, insanoğlunun yüzyıllardan beri değişmeyen pek çok temel dürtüsü, duygusu vardır. onları tüm zamanlarla çağdaşlaştıran yani "klasik" yapan işte bu özellikleridir. üstelik, "ilìada" ve "odysseia" , bir yandan yunan tragedyalarının habercisidir, diğer yandan, yalın bir dille kaleme alınan daha doğrusu söze dökülen destanlardaki anlatım tarzı; geçmiş ve şimdi arasında gidip gelerek -zaman akışını kırarak- aktarılan hikayeler, modern edebiyatın bilinç akışı tekniğinin öncüsüdür. usluptaki sadeliğin asıl nedenini ise, o çağlarda sözlü anlatımın müzik eşliğinde yapılmasında bulabiliriz. ancak bu sadelik, bir cansızlık anlamına gelmez; tersine, çok canlı ve eğlenceli bir havası vardır homeros hikayelerinin. yukarıda da belirttiğimiz gibi, gördüğü, bildiği insanlar, mekanlar ve eşyalardır onun anlattıkları. "homeros, sürülmüş bir tarlayı, buğday-yürekli ekmeği, kuşların uçuşunu, yontulmuş bir iskemleyi, limanda bir gece-göğüne karşı duran gemileri, derede çamaşır yıkayan kadınları anlatır. yalındır, canlıdır, klasiktir... çeşitli deneylerden sonra bir çocuğun sevinciyle, keyfiyle yürüyen bir adam... homeros da o adam gibidir işte!
  
  öte yandan bugün tolkien’i öve öve bitiremeyenlere aslı buradadır demek gerekir. mitoloji ve fantastik edebiyat buradan doğmuştur.
  (bkz: homeros vs tolkien)
  http://www.akademyayadogru.org/makselilahdogus.htm
  http://www.kitapgazetesi.com/konu.asp-id=101.htm
  http://cigdemsiir.sitemynet.com/grek/homeros.htm
  
  edit:
  joachim latacs'a göre:
  1) homeros bir rapsados değildir. saraylı bir ozandır. soyluların koruması altındaki bu sanatçıların örneklerini bizzat iliada da kendisi vermektedir.
  2) iliada'nın vezni ve kalıpları şiir tekniği açısından bütünlük sergilediğinnden tek bir kişinin kaleminden çıktığı konusunda görüş birliği oluşmuştur
  3) eser günümüzden 2700 yıl önce yazılmış olup batı uygarlılında tekstulalite nin başlangıcı kabul edilir. bu en önemli niteliğidir. yunan uygarlığı yazıyı ondan önce de kullanmaktadır ancak arşivleme homerosla başlar.