ülgen

• türk dünyasını detaylı taharrileriyle gün yüzüne çıkaran türkolog, doğa bilimci vasili vasilyeviç radlof'un sibirya'da yaptığı derlemelerde, sudur yoluyla kayra kan'dan meydana gelmiş, gökteki üç önemli ilahtan ilkidir. keza radlof'un ifadelerine göre, semanın on altıncı katında altın bir dağ üzerinde yaşar ve orada gene altın bir taht üzerinde oturur.
  
  ''ülken sözcüğü'' kazak ve kırgız lehçelerinde ''büyük'' ve ''ulu'' anlamlarına gelmektedir. geç dönemlerde ise ''bay ülgen'' (ulu zengin) olarak da adlandırılmıştır; lakin kendisine kurban sunulmasına rağmen ''gök tanrı'' olup olmadığı bariz değildir.
  
  ülgen, bir iyilik ilahıdır ve ay, güneş ve yıldızılardan dahi yukarıda yaşar. ülgen'in bulunduğu yere uzanan yoldaki engelleri yalnızca erkek şaman aşabilir. bazı tasavvurlarda göğün yedinci, dokuzuncu ya da on altıncı katında oturduğu belirtilmektedir.
  
  umumiyetle ''insan'' şeklinde tasavvur edilir. ancak ülgen'i ifade eden bazı etnografik nesneler de mevcuttur.
  
  insanın ve dünyanın yaradılışında önemli bir yere sahiptir, atmosfer olaylarını düzenler, yıldızları çekip çevirir. yeryüzünü dahi yoktan var eden ülgen'dir. insanlara hayat vermesi ve onları kötülükten koruması için emir eri yayık'ı görevlendirmiştir. ülgen'in yedi oğlu vardır ve bunlardan biri karakuş'tur. karakuş yani kartal aynı zamanda gök tanrı'nın da simgesidir.