nart

• sabah sabah yazdığım makaleye ara verdiğimde görüp de, "aha güzel başlık, bilen birileri döktürmüştür" diye girdiğim ancak yazılan son giriyi hatalı bulup haklarında konuşmak istediğim mitolojik topluluktur.
  
  nart türkçe bir sözcük değildir ve alp kavramını da karşılamaz. nartlar, açıkça görüldüğü üzere, kafkasya halklarının belleğinde yer etmiş, sonradan yerleşenlerce de benimsenmiş, doğa üstü güçleri olan bir halkın adıdır. alp ise, türkler tarafından kullanılan bir kahramanlık ünvanı olup, herhangi bir kabileye özgülenmemiştir. manas destanı'nda antagonistlerden konur alp de bir alptır, kalmuk kökenli kahraman almambet de bir alptır, pek tabi ki manas'ın kendisi ve çunakları da alp karakterlerdir. özellikle kırgız örnekler veriyorum ki, anadolu türk coğrafyasına özgü bir kavram olmadığı anlaşılsın. nart ise bir ünvan değildir, açıkça bu eposları okuyan herkesin göreceği üzere homojen ve antik bir topluluğun adıdır.
  
  çerkeslerden çok çeçenlerde geçmez. çeçenlerde geçen hali de çerkeslerden, osetlerden veya türkik dil konuşan kafkasyalılardan farklıdır. çeçenlerde geçen haliyle nartlar, tekinsizdir, yabancıdır ve çeçen kahramanlar olan abreklerle sıklıkla çatışma halindedir. batı kafkasya ile doğu kafkasya çatışmasının bir tezahürüdür bu durum. en kapsamlı nart öyküleri de çeçenistan'da, dağıstan'da değil, osetya'da, abhazya'da, kabardey-balkar/adigey/karaçay-çerkes topraklarında derlenmiştir. bunlar arasında da otokton halklar olan adige-abhaz varyantlarıyla, oset varyantları farklılık gösterir.
  
  dağıstan'da yaşayan kafkasya avarlarının konuştuğu dille türkçe'nin yapısal olarak hiçbir bağlantısı yoktur. evet nurmagomedov da bir türk değildir. bu halkın neden avar olarak isimlendirildiğiyle ilgili pek çok teori var, kafkasya yeterli olarak çalışılan bir bölge değil, elliden fazla dile ev sahipliği yapan bir yer. ancak orijinal halinde türklerin, türkik asıllı bir dil konuştuğunu düşündüğüm ve macaristan'a yerleşen avarlara, avar değil de apar dediğini ve uar/war gibi bazı ne olduğunu hala tam anlayamadığımız hazar denizi çevresi halklarının da zamanında var olduğunu atlamayalım. belki de bu açıkça türkik bir dil konuşmayan ancak başka bir grupta da konuşulmayan, yani kendilerine ait bir dili konuşan kafkasya avarları, bu halkların bakiyesi olabilir.
  
  çerkes halk danslarıyla çeçen/dağıstan halk dansları da birbirinden farklıdır. çeçen/dağıstan dansları, daha savaşçı motifler bulundururken, çerkes dansları elbette benzemekle birlikte daha sosyal motifler içerir. benzer enstrümanlarla icra edilen benzer danslar, tüm kafkasya ve trans-kafkasya coğrafyasında bulunmaktadır. gürcü, çeçen, azerbaycan türkü, çerkes, oset, lezgi, lak, tat ve hatta ukrayna ve bazı türkmenistan danslarıyla benzerlik gösterir. muhtemeldir ki bu dansın çıkış noktası hazar denizi çevresidir ve bir halka mal edilemez.
  
  şeyh şamil de türk değildir, bir dağıstan avarıdır. bu durum, onun istanbul'daki sultanın otoritesini tanımasına, halife için savaşmasına engel değildir. şeyh şamil'in rusya'daki esaret yıllarında 40 adamıyla dövüşmesi hikayesini ilk defa duymakla birlikte, bu hikaye nart destanlarına ait değildir ve doğru da değildir. şamil, gerçekten rusya tarafından saygıyla karşılanmış büyük ve inanmış bir savaşçıdır. bu saygı neticesinde kılıcı kendisine iade edilmiş, yaşlılığında hacc'a gitmesine izin verilmiş, istanbul'da sultana kısa bir sitem edip sonra vefatına kadar kalacağı medine'ye yerleşmiştir. oğullarından birisi de rus ordusunda subay olmuştur.
  
  viking alt kültüründe (artık ne demekse bu) alf/elf olarak karşılaştığımız varlıkları, türk kültüründe en eski çor kelimesiyle veya iran etkisiyle peri kelimesiyle veya arap etkisiyle cin kelimesiyle karşılayabiliriz. çünkü bu alfler, alfheim'de yaşayan yani midgard'a yani insanların dünyasına ait olmayan doğa üstü varlıklardır, insan değillerdir.
  
  türkik dil konuşan toplulukların, kafkasya üzerindeki etkisi tartışılmaz olmakla birlikte, nart söylenceleri gibi bölgenin tamamına mal olmuş ve çok eski motifler sergileyen (nasren'in devlerden ateşi çalması, sosriquo'ya bir tek demirci tlepş tarafından maşayla tutulduğu dizlerinden silah işlemesi vs.) folklorik metinleri türklere ait görebilmek için çok ciddi kaynak gerekir. aksi takdirde birisi de çıkar, basat'ın tepegöz'ü tepelediği boyu alır, "bu ne lan böyle, odysseus ve kiklops hikayesinden çalmışsınız işte, bırakın bu kültür hırsızlığını, bok bedava, bok yiyin" der. oysa tepegöz hikayesindeki canavara türk'ün yaklaşımı, bu canavarı kahramanın üvey kardeşi yapan dramatik kurgu gibi unsurları böylece atlamış olur. aynı şekilde nart söylencelerinde de, halktan halka ciddi farklılıklar bulunur. benim fikrime göre bu söylenceler arasında en arkaik, en eski özellikler gösterenler de evet çerkes varyantlarıdır. oset versiyonunu da özgürlüklerinden vazgeçmemek için sonunda tanrı'ya karşı savaşarak yok oldukları için severim ayrıca.
  
  ayrıca, çerkes'e türk kültürü hırsızı diyerek sataşıp, yine bir başka türk olmayan çeçen'i ön plana çıkarmanın, türk kültürüne katkısını anlamak biraz zor olmakla birlikte halen daha nüfusunun önemli bir kısmının kızılderililerin türk olduğuna inandığı (hangi kızılderililer tabi, o da var) bir ülkede nartların da üzerine çöreklenilmesi ve bir de bu söylenceleri yüzyıllardır evlerinde anlatan bir halkın hırsızlıkla suçlanması elbette şaşırtmamıştır.
  
  nartlar, tüm kafkasya halklarınındır. bugün anadolu'da gezip de "nart nedir" diye sorulsa, halkın yüzde 95'i ne olduğunu bilmez. "alp nedir" diye sorulsa cevabı alınır. türkler hiç öyle folklorik hafızası zayıf bir millet de değildir. hala kurşun döker, hala çor kelimesini kullanır, hala türbeye, ağaca çaput bağlar, hala ölünün üzerine bıçak koyar vs. nartlar gibi koca bir sistemik söylence çemberine sahip olacak da, türkler bunu bilmeyecek, öyle mi?
  
  bir de güzel türkçemizde, kafkas "kavkaz" diye yazılmaz. biraz rus etkileşimli gördüm sizi, olmuyor böyle. zaten bogatyr söylenceleri de var rusların, bir ajanlık sezdim ben.
  
  şimdilik işe kaçıyorum, sonrasında bir ihtimal nartlar ile ilgili bu sefer bilgi veren bir yazı yazarım.
• aynı zamanda bir çerkes ismidir.
  
  kuzenim var nart diye oradan biliyorum.
• bir de nart tour vardı. rusya ve ukrayna vizelerini burdan alırdık ama şimdi adı nat tour oldu. acaba bunun sebebi ruslarla çok sık çalışmaları olabilir mi diyede düşünmedim değil. neticede ruslar çeçenlere karşı çok tepkili.
• bir jeans markasi. türkiye'de ürettigi mükemmel modelleri ukrayna ve rusya'ya satarak dünyanin parasini kazanmistir bu adamlar. mallari gece saat 2'de geldiginde kapisinda kuyruk olusturan, 3'de bir paket mal biraktirmayan deli adamlarin kotcusu. bir digeri wally's
• cerkes olduğunu düşündüğüm yazar.
• (bkz: kafkas halkları mitolojisi)
• nalçik' in (kabardey- balkar cumhuriyeti' nin başkenti) nartkale diye bir ilçesi vardır.
  ve genelde başkent yerlisi sosyetik- elit- burnundan kıl aldırmayan godoşlar, periferiyi beğenmezler, kıro, köylü ya da odun vs. anlamında istihzalı bir şekilde hitap edecekleri erkeklere "nart" , bayanlara "nartuşka" derler.
• arada çerkezler çok konuşmuş, çok konuşunca göbbels'in dediğine dönmüş, herkes inanmaya başlamış.. bu inanmak ta unutkanlıktan kaynaklanıyor.. anımsatacağım.. önce şu çerkesleri yanıtlayayım.. nart, çerkezten çok çeçenlerde geçer, çerkez efsanesi değil çeçen kahramanlıklarını kendilerine zimmetleme çabasıdır yaptığınız..
  nart, türkçe bir sözcüktür.. kavkaz türk coğrafyasında, anadolu türk coğrafyasında alp'ın karşılığı eş anlamlısıdır.. şu viking alt kültüründe alf olanlar.. nart; avar türk imparatorluğunuın savaşçılarının sanıdır.. kavkaz halk dansları diye belletilen, ezberletilen de işte o avar nartlarının savaş eğitimleridir.. yine bize iletişim çağından önce çeçen diye belletilen türk şeyh şamil de çar'ın sarayında, size kavkaz dansı diye belleten ruslar, tutsak ettikleri şeyh şamil ve 40 nart'ına "hele bize şu kavkaz dansını oynayın eğlenelim" dediğinde yaşamlarının yanlışını yaptılar.. kamalı olanından oynadılar(!) bir kaç saniyede şeyh şamil yerde dizleri üzerinde fırıldak gibi dönerek ağzı ile kamaları dağıttı, silahlanan 40 nart, bir kaç dakikada eğlenceye dalmış askerlerini devre dışı bırakıp çar, ailesi ve sarayı tutsak almıştı..
  bu da kavkaz türk mitolojisinin gerçek bir bölümü.. şeyh şamil adıyla olan bölümü..
  siz türk kültürüne çökmeye çalışan çerkezlere bir sözüm var, uysa da uymasa da.. geçen bazarda bir emminin ağzından duyduydum, müşterisine çıkıştığında söylediği; bedava poh var yin mi?
• ben de çerkes ve nart soyadlı kişi tanıyorum. kendisi çerkesçe bilmiyor ama nart'ın başkumandan anlamına geldiğini söyledi. belki bir yandal yorumudur. bu durumda nartlar diye bakar ve eldeki bilgilerle harmanlarsak nartlar'ın titanlar'la yakın/benzer olduğunu çıkarsayabiliriz. gerçi efsane daha çok insan-tanrı arası bir basamağa işaret ediyor.
• çerkezlerle iligli çeşitli haber ve makaleler de içeren kafder tarafından aylık olarak çıkarıldığını tahmin ettiğim dergi.
  http://www.kafder.org.tr/nart.php adresinden bazı makalelere ulaşılabilir.