noel

• bu dünyanın gördüğü en büyük doğum günü partisi.^*
  
  kutlu olsun.
  
  (not: sırp, rus, ermeni gibi bazı ortodokslar için henüz bugün değil. olsun, onları da sonra kutlarız.)
• aile kavramının bizde avrupalılara göre daha önemli bir yere sahip olduğunu düşünüyordum taa ki bugüne kadar. o çocukluğumda yaşadığım aile birlikteliğini uzun yıllar sonra iki gündür noel vasıtasıyla tadıyorum fransa'da. tüm aileler böyle değildir belki burada da fakat sevgilimin ailesinin beni böyle kabullenmesi ve misafir etmesi ruhuma çok dokundu. güzel aile birlikteliği özlemimi giderdi bir nevi. sadece yiyip içip eğlendiğim, peynir ve şarap tattığım ve nice fransız kültürüne şahit olduğum bir akşam geçirdim. 95 yaşındaki babaannenin ''ama santa türkiye'de doğdu, sizde nasıl noel kutlanmaz'' dediği an keşke bizim de olsaydı diye bir burukluk hissetmedim değil. babaanne haricinde kalan herkesin ateist olduğu bir ortam ve geleneklerine bağlılıkları çok güzel hissetmemi sağladı.
  bize de mutlu noeller olsun.
• kutlu olsun hepimize…
• süslü ışıklarla karanlık gecelerimize güneş açtıran bayram.
  
  türkiye'den göçmeden önce yılbaşında noel ağacı süsleyenler gülünç gelirdi. son birkaç yıldır ben de noelden önce evimi ışıklarla ve küçük bir ağaçla süsleyip bütün o bayram coşkusuna komşularımla beraber katılıyorum. ocak ortasına kadar da hiçbirini kaldırmıyorum. zaten bu ışıklar da olmasa erken kararan günlerimiz iyice eziyete dönüşecek.
  
  bir de çok güzel indirimler oluyor noel ve yeni yıl arası günlerde, bunun için de ayrı seviyorum :)
• bugün hristiyan bir arkadaşımıza toplanıp sürpriz yaptığımız ve birbirimizi sadece arkadaş olarak değil aynı zamanda bir aile olmuşuz gibi hissettiğimiz, umarım ki ona da bu şekilde hissettirdiğimiz bayram. mesaide beraber çalıştık. kaç aydır beraber her türlü zorluğa göğüs gerdik, birbirimizin dinine diline ırkına en ufak saygısızlığımız olmadı. hatta o da bizim bayramlarımızı tebrik etti. bu konu beni biraz etkiledi açıkçası. o kadar mutlu oldu ki. o kadar mutlu olduk ki onun mutluluğuna.
  
  edit: imla
• her sene yılbaşı yaklaşırken ortamlara düşen bir soru noel?
  
  tanım olarak kendisinden şöyle bahsetsek hiçte ayıp etmiş olmayız kanımca; ilk başlarda dini bir bayram olarak başlayan günümüzde ise kültürel ve ticari fenomene dönüşen kutlamalar bütünüdür.
  
  aslında kültürlerdeki bir çok şey gibi noel de bu günkü konumuna evrilmiştir. bunun nedeni insanların geçmişten gelen bir kültüre ekleme yapması veya başka bir şeye döndürmesi sonucu oluşmuştur.
  
  şimdi en başa dönecek olursak kelime kökenleriyle başlamak daha doğru olacak; christmas denildiğini duymuşsunuzdur. orijinal hali cristes(mesih) mæsse(kütle) tam bir çeviri yapacak olursak mesih'in kütlesi diye bir şey karşımıza çıkıyor. tabi ki kütle olamayacağından mæsse kelimesi ibranice maşiah (mesih-meshedilmiş ya da kutsal mesh yağıyla meshedilmiş) olması daha mantıklı birde kelimenin başındaki khristos terimi yunanca kökenli bir kelimedir ve buda mesih/isa(mesih, yahudilik metinlerinde yahudi milletinin kurtarıcısıdır.) anlamındadır. bu bilgiler ışından mesih ve mesih ikilemesi gibi bir şey karşımıza çıkıyor. yine kelimenin eş anlamına baktığımızda kış ortası gibi manası bulunmaktadır.
  
  şimdi de noel'e bakacak olursak anglo -saksonlar bu güne yine yukarıda ki gibi kış ortası demektedir veya nadiren de olsa latince nativitas da olarak söz etmişlerdir, bu da doğum/ doğuş manasına gelmektedir . yine eski ingilizcede geola ( yule ) olarak da karşımıza çıkmaktadır, bu da aralık ve ocak aylarına karşılık gelen dönemi ifade etmektedir.
  
  bu bilgileri cebe attıktan sonra yazı kaynaklarda da noel'in hristiyanlık öncesinde de kutlandığını görmekteyiz. çünkü insanlar takvimler ve benzeri şeyler olmadan önce hayatlarını yıldızlara bağlamışlardı yani gökyüzünün konumu onlara hem mevsimlerin ne zaman başlayıp biteceği hemde günlerin ne zaman uzayacağı bilgisini vermekteydi.
  
  kışın ortası yani 21 aralıkta bu keşfettiğimiz günlerden biriydi. 21 aralık ekinoksunu artık kış gündönümü olarak adlandırmaktayız ve kabaca bu günden sonra artık dünyaya gelen ışık miktarı artmakta, günler uzamakta ve havaların ısındığını bilmekteyiz(tabii ki kuzey yarım küre için konuşmaktayız). hz. isa figürünün de o zamanlar hayatımıza girmediğini düşündüğümüzde yüzyıllar önce , ilk avrupalılar ve diğer insanlar kışın en karanlık günlerinde ışığı ve baharın doğumu canlılığın uyanışını kutladılar. pek çok insan, kışın en kötüsü geride kaldığı ve daha uzun günleri ve daha uzun güneş ışığı saatlerini dört gözle bekleyebilecekleri kış gündönümünde sevindi.
  
  örneklendirecek olursak iskandinavlar, kış gündönümü olan 21 aralık'tan ocak ayına kadar olan yule'yi kutladılar. babalar ve oğullar, güneşin dönüşünü, büyümesini veya doğumunu kutlamak için büyük kütükler yaktılar. yapılan bu ateşli şenlikler , 12 gün kadar sürebilmekteydi ve bu kütükler yanıp bitene kadar ziyafet çekilirdi. iskandinavlar, ateşten çıkan her kıvılcımın, gelecek yıl doğacak yeni bir domuz veya buzağıyı yani bereketi temsil ettiğine inanırdı.
  
  yine romalılar tarım tanrısı olan satürn'ün onurlandırmak adına saturnalia adı verdikleri kış gündönümünü kutlarlardı. kış gündönümüne girmeden önce başlayan saturnalia toplamda bir ay boyunca sürerdi, tam anlamıyla bir festival havası olan bu günlerde yiyecek ve içecekler havada uçuşur ve sınırlar ortadan kalkar. bir ay boyunca köleleştirilmiş insanlara geçici özgürlük verilirdi.
  
  peki hz. isa bu işin içine ne zaman girdi de bu gün dini bir kült haline dönüştü.
  hristiyanlık o dönemin süper gücü olan romanın içine girmişti. artık her şey eskisi gibi değildi ve insanlar kolay bir şekilde benimsesinler diye eski kültürleri revize etmemeye yani eklentiler yapmaya başlamışlardı.
  
  normalde isa'nın doğum tarihi incil'de veya herhangi bir tarihi kaynakta belirtilmez, fakat dördüncü yüzyılda, kilise yetkilileri isa'nın doğumunu bir bayram olarak kabul etmeye karar verdiler ve papa ı. julius okuduğu incil tasvirlerine göre bu gün 25 aralık olmalıydı dedi ve meşhur günü seçti. seçilen gün size de tanıdık geldi kanımca.
  
  sonuç olarak ilk kaydedilen noel kavramı 336 tarihinde ilk hıristiyan roma imparatoru konstantin döneminde gerçekleşti diyebiliriz çünkü o zamanlar kutlamadan daha ziyade tahminimce bir ayin niteliği taşımaktaydı. daha sonrada reform hareketleri ve kültür eklentileriyle beraber noel tekrardan değişti ve günümüzdeki gibi hediye alışverişi yapmak, noel ağaçlarını süslemek, kiliseye gitmek, aile ve arkadaşlarla eğlenmek, yemek yemek ve tabii ki de en önemlisi olan noel baba'nın gelmesini beklemek işin içine girdi.
  
  ah sen yok musun popüler kültür.
  *******son ********
  ha bir de bunu söylemeden bitirmeyeyim noel(kabaca hz. isa'nın doğum günüdür diyebiliriz) ile yıl başı(ise yeni bir yılın başlangıcı için kutlama yaptığımız gündür) farklı şeylerdir.
  
  kaynak:1,2,3,4,5
• internet çok kötü bir şey! eskiden bu noel'i sadece televizyonda, filmlerde filan görürdük; ne bileyim bir sofra kurulurdu, ağaç süslenirdi, tepesine yıldız oturtulurdu, cingıl bels çalardı, loş ışıklı sıkıcı kilise ayini filan olurdu, biz de ecnebinin tüm bu hazırlıklara ne kadar özendiğini ya da bu bayramı nasıl bir mutlulukla, nasıl bir neşeyle karşıladığını tahayyül edemezdik. eskiden zaten bu kadar çok noel filmi de yoktu. henüz nejat işler, kaan tangöze ve teoman'la birlikte eve çıkmadığı yıllarda tüm noel'i macaulay culkin sırtlanmıştı.
  
  internet çıktıktan sonra ben cidden özenmeye başladım bu noel'e, hele instagram, çok fena bir şey! bu bayram tamamen mutluluk üzerine bir bayram: tatlı tatlı kurabiyeden evler yapıyorlar, şirin baston şekerler, efendime söyleyeyim üstü süslü püslü kırmalı çikolatalar(geçen sene ben de yeğenlerime yapmıştım), renkli renkli kalemsi şekerle süslenmiş kar tanesi, noel baba, geyik vs. şeklinde kurabiyeler... üstüne bir de bilmemkaç gün tatil: ananla babanla, çoluğunla çocuğunla doya doya vakit geçir diye... hediyeler, ışıl ışıl ışıklar, desenli kazaklar...
  
  facebook'ta, instagram'da, twitter'da vs. noel'le ilgili tüm bu cicili bicili şeyleri gördükçe kendi kurban bayramımızla karşılaştırmadan edemiyorum. bizim bayramımız da kafa kesmek üzerine: çocukluğumuza dair mutlu anılar bırakmak yerine türlü çeşit travmalar bırakıyor.
  
  https://www.haberturk.com/…788394-kan-kirmizi-bogaz
  
  https://www.haber61.net/…raminda-istenmeyen-goruntu
  
  https://www.yenicaggazetesi.com.tr/…ndu-560044h.htm
• batılı hristiyanlar(katolik) 25 aralıkta, doğulu hristiyanlar(ortodoks) 6 ocak'ta kutlar. bizim türk özentileri de yılbaşında kutlar. ayrıca noel, yılbaşı ve hindi arasında herhangi bir bağ yoktur. hindi şükran gününde kesilir, ve sadece amerika'ya özgür bir kültürdür. kızıldereliler amerika'ya gelen ilk avrupalılara hindi keserek ziyafet vermiştir. o yüzden özenirken bari biraz araştırma yapıp özenin.
• ortodoks hristiyanlarin yedi ocak cumartesi gunu kutlayacagi bayram, bunun sebebi de ortodokslarin, katolikler gibi gregoryan takvimini degil de julyen takvimini benimsemesidir.
  
  katolikler, isa'nin tanrinin oglu olduguna inandigi isa mesih'in dogumgununu 25 aralik'ta kutlar. ortodokslar icin ise bu tarih 7 ocaktir, bugune ayni zamanda eski noel gunu de denir. 1752'de ingiltere ve iskocya gregoryan (miladi) takvimine gecmis, aradaki 11 gunluk fark tarihe eklenmis boylece tarihler uc eylul'den sonra on dort eylul'e gecmistir.
  
  6 ocak'tan itibaren, dogu avrupali ortodokslar, gokyuzunde ilk yildizin gorunecegi gune kadar oruc tutarlar.
  
  noel arefesi yemegi, gelenek olarak et ve alkol icermez. toplamda on iki havariyi temsilen on iki degisik yemek olur.
  
  noel yemeginin olmazsa olmazi, "hedik" olarak adlandirdigimiz dis bugdayidir, ve yine de facto bir gelenek olarak pancar corbasi yapilir.
  
  yedi ocak gunu kilise ziyareti ile baslar, ancak bazi ortodokslar yine katoliklerdeki gibi arefe gece ayinlerine de gider (genelde gece ayinler saat 10:00'da olur).
  
  noel gunu yemeginde domuz veya kaz eti yenir.
  
  katolik noellerinin aksine ortodoks noellerinde hediye verilmez. ortodokslar 19 aralik aziz nikola gununde veya 1 ocak yilbasinda hediye verir.
  
  ortodoks ulkeler sadece dini gunlerde julyen takvimini kullanir, diger zamanlarda gregoryan (miladi) takvime geri doner.
  
  bulgaristan-yunanistan gibi ulkelerde, rahipler nehirlere veya gollere hac atarlar. haci bulan ilk kisi o yil icin kutsanmis sayilir.
  
  misir, yunanistan, rusya ve ukrayna gibi ulkelerde resmi tatildir.
• ermeni bir arkadaşınızın noel yortusunu tebrik etmek isterseniz şnorhavor surp dznunt diyebilirsiniz.