amcazade hüseyin paşa

• karlofça antlaşmasında önemli rol oynamış olan köprülü ailesinin ferdi ve osmanlı sadrazamı.
• karlofça antlaşması imzalandığı sırada, görev yapan osmanlı sadrazamıdır. 1697'deki zenta bozgunu sırasında, sadrazam elmas mehmet paşa'nın şehit düşmesi üzerine, göreve getirilmiştir. kendi adıyla anılan medresesi, saraçhane semtinde bulunup, bu medresenin çevresinde birçok kafe bulunmaktadır. sadrazamın mezarı ise, çemberlitaş'taki köprülü aile mezarlığındadır.
• amcazade zenta bozgunu sırasında belgrad muhafızı görevindeydi.zenta bozgunundan önce 12 ağustos 1697 tarihinde toplanan savaş meclisinde,bugün askeri tarihçilerin daha doğru bulduğu bir savaş planı önerisinde bulunmuştur.ama padişah ıı.mustafa'nın topladığı meclis,temeşvar muhafızı koca cafer paşa'nın teklif ettiği planı uygulamayı uygun görmüştü.bunun üzerine amcazade “bu plana uyulursa veyl âl-i osman’ın haline!” demişti.bugün, hem bozgunun hem de sonrasında imzalanan karlofça anlaşmasının en önemli nedeni olarak bu savaş planı görülmektedir.
  12 ağustos 1697 tarihli savaş meclisinde yaşanan tartişma osmanlı ordusunun petervarâdin’e mi yoksa orta macaristan ve erdel yönüne mi yürüyeceği konusuna netlik kazandırmak içindi.cafer paşa’nın teklifi ordunun temeşvar yönüne yürüyerek orta macaristan ve erdel istikametine gidilmesidir.önce tuna’yı aşıp pançova istikametine gidilecek,tisa nehri hizasından geçilerek titel ve segedin gibi bazı kaleler ele geçirilerek orta macaristan itaat altına alınacak ve burası osmanlı dostu tökeli imre'ye bırakılacaktı.böylelikle budin’e kadar olan tuna boyu osmanlıların eline geçince geride tecrit edilmiş vaziyette bulunan petervaradin kalesi daha kolay zapt edilebilecekti.
  ancak belgrad muhafızı köprülü amcazâde hüseyin paşa bu plana şiddetle karşı çıktı. çünkü bu görüş uygulanırsa osmanlı ordusu sadece tuna ırmağının karşı sahiline geçmek zorunda kalmayacak,yol üzerindeki birçok nehir ile bataklık bir araziden de geçmek zorunda kalacaktı.bu da her aşılacak nehir için ayrı köprü inşası ve buna bağlı olarak zaman kaybı demekti.osmanlı ordusu savaşın başında edirne’den hareket edip niş’e geldiğinde hem sava hem de tuna nehri üzerine köprü kurup düşmanın kafasını karıştırmıştı.habsburg komutanı osmanlı ordusunun hangi yönden geleceğini tespit edememiş ve prens eugen stratejik körlüğe sürüklemişti.işte planın uygulanması osmanlı ordusunun kazandığı bu avantajı yok edebilirdi.çünkü hem sava hem de tuna nehri üzerine inşa edilen köprüler yüzünden osmanlı ordusunun net hedefini saptayamayan eugen,kendi ordusunu petervaradin, orta macaristan ve erdel olamak üzere üçe bölmek zorunda kalmıştı. amcazade hüseyin paşa’ya göre bu plan uygulanırsa habsburg kuvvetlerini dağınık tutarak birleşmelerini engellemeye ve ana kuvveti (eugen’in birliği) yok edip üstünlüğü ele geçirme üzerine kurulu osmanlı askeri stratejisi çökmüş olacaktı.
  işte bu nedenle paşamız lojistik açıdan orduyu zorlayabilecek olan orta macaristan’a ilerlemek yerine,habsburgların asıl savunmayı kurduğu petervaradin’e saldırmayı teklif etti.gerçi habsburglar petervaradin’i osmanlı saldırısının en olası hedefi olarak görüp en iyi şekilde tahkim etmiş ve en sağlam kuvvetlerini buraya konuşlandırmışlardı.ama yine de burası belgrad’a yakın olduğundan ordunun lojistik ihtiyaçlarını yetiştirmek daha kolaydı.ayrıca habsburgların tuna ve sava’dan nehir donanması desteklerinin yetersiz olması da bu zor ama cazip hedefi isabetli kılıyordu.fakat bu görüş kabul edilir ve uygulanırsa ,kazanılacak başarı sadrazam elmas mehmet paşa’nın hanesine yazılan bir zafer olacağı için paşa’nın düşmanları ıı.mustafa’nın üzerindeki etkilerini kullanıp bu plana karşı çıktılar.gerekçe olarak da petervaradin’deki mevcut savunma hattının güçlülüğünü gösterdiler. dolayısıyla koca cafer paşa’nın planına uyuldu. fakat buna rağmen cafer paşa’nın planının büyük bir felaket olacağı konusunda görüşünde ısrar eden hüseyin paşa, st. gothard yenilgisinden bile daha ağır sonuçların ortaya çıkabileceğini öngörebilmiştir. zaten bu isabetli görüşü unutulmayacak ve ilerde sadrazam olmasına yol açan etkenlerden birisi olacaktır.
  paşaların seferin hangi yöne olacağı konusunda anlaşmazlığa düşmeleri sadece zenta bozgununa değil karlofça anlaşmasının imzalanmasına da yol açmıştır.savaşta ölen elmas mehmet paşanın sadrazamlık mühürü düşman eline geçen tek sadrazam mührüdür ve prens eugene tarafından alman imparatoruna hediye edilmiştir.
  (viyana harp tarihi müzesinde bulunan elmas mehmet paşa mühürügörsel)
  
  (yuşa@muverihzade'nin paylaşımından özet)