türk siyasi tarihi
-
türkiyenin politik açıdan gelmişi geçmişi. padişahlar, sultanlar, sadrazamlar, şeyhülislamlar, enver paşalar, jön türkler, atatürk, inönü, menderes, demirel, çiller, erbakan, tayyip hepsi bunun bir parçasını yazmışlardır.
-
ora da kimse yok mu? diye sorup
haaaayır yokkkk cevabını alıp
tamm orada kimse yokmuştan ibarettir.
tabiki tarih bundan ibaret değildir ama benim aklıma gelen siyasi düşünce budur.
kimseyi yok görmüştür. -
oldukça kafamı karıştıran ve gerçekten sağ-sol karşılaştırmalı olarak inceleyip anlamak istediğim tarih. kitap tavsiyesi olanlar mesaj kutumu yeşillendirebilir.
-
atıp tutanlara karşı mehmet ali birand’ın 32.gün arşivinde bulunan belgeseller izlenebilir.demirkırat, 27 mayıs 1960 darbesi, 12 mart 1971 muhtırası, 12 eylül 1980 darbesi, özallı yıllar ve 28 şubat son darbe belgeselleri.
-
prof dr kemal karpat’ın bazı ingilizce makalelerinin derlenmesi ile oluşturulmuş kitap. sistematik bir içeriği olmamakla birlikte makaleler tatmin edici. çevirisi fena değil. daha detaylı, kronolojik ve sistematik inceleme isteyen öncelikle fahir armaoğlu ve oral sander’in kitaplarına başvurabilir.
-
prof. dr. fahir armaoğlu'nun çeşitli yerlerde yayınlanan yazılarından bazılarının bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş bir kitap.
kitap;
imparatorluk mirası
millî mücadele yılları
laiklik
kıbrıs meselesi bölümlerinden oluşuyor.
kitabın ismi çok geniş bir alanı kapsamakla birlikte içerik sınırlandırılmış. misak-ı millî'den verilmek zorunda kalınan ödünler, on iki ada meselesi, yabancı okullar ile ilgili sorunlar, kıbrıs ve yunan-türk gerilimi... siyasete ve yukarıdaki konulara ilgi duyan kişiler okuyabilir.
kitapta çok fazla yazım yanlışı olduğunu belirtmeliyim. -
türk siyasi tarihine damga vuran kadın ne tansu çiller ne de başkasıdır. okuyup izlediklerim, yaşananlardan çıkarımım, bu ülkenin birçok şeyi semra özal’a borçlu olduğudur. tek başına koca bir ülkeyi dengede tutmuş, takunyacı olarak tasvir edilen turgut özal’ı birey yapmış, adama resmen kalkan olmuş, tarikatların hegemonyasına girmesine engel olmuş. turgut özal açısından bakınca, ne büyük bir şans olduğu ortada. ikinci sırada da berna yılmaz var. birileri demirkırat tadında bir belgesel yapsa da oturup izlesek.
-
1-
cumhurbaşkanı: mustafa kemal atatürk
parti: halk fıkrası
başbakan: ismet inönü
görev yaptığı tarihler: 1 kasım 1923-6 mart 1924
görev süresi: 126 gün
güven oyu: 165 (oy birliği)
2-
cumhurbaşkanı: mustafa kemal atatürk
parti: halk fıkrası
başbakan: ismet inönü
görev yaptığı tarihler: 6 mart 1924-22 kasım 1924
görev süresi: 261 gün
güven oyu: 145 (oy birliği)
3-
cumhurbaşkanı: mustafa kemal atatürk
parti: cumhuriyet halk fıkrası
başbakan: ali fethi okyar
görev yaptığı tarihler: 22 kasım 1924-3 mart 1925
görev süresi: 101 gün
güven oyu: 188 (oy birliği)
4-
cumhurbaşkanı: mustafa kemal atatürk
parti: cumhuriyet halk fıkrası
başbakan: ismet inönü
görev yaptığı tarihler: 4 mart 1925-1 kasım 1927
görev süresi: 2 yıl 242 gün
güven oyu: 153/179
5-
cumhurbaşkanı: mustafa kemal atatürk
parti: cumhuriyet halk fıkrası
başbakan: ismet inönü
görev yaptığı tarihler: 1 kasım 1927-27 eylül 1930
görev süresi: 2 yıl 330 gün
güven oyu: 269/271
6-
cumhurbaşkanı: mustafa kemal atatürk
parti: cumhuriyet halk fıkrası
başbakan: ismet inönü
görev yaptığı tarihler: 27 eylül 1930-4 mayıs 1931
görev süresi: 219 gün
güven oyu: 249/261
7-
cumhurbaşkanı: mustafa kemal atatürk
parti: cumhuriyet halk fıkrası
başbakan: ismet inönü
görev yaptığı tarihler: 4 mayıs 1931-1 mart 1935
görev süresi: 3 yıl 301 gün
güven oyu: 287 (oy birliği)
8-
cumhurbaşkanı: mustafa kemal atatürk
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: ismet inönü
görev yaptığı tarihler: 1 mart 1935-25 ekim 1937
görev süresi: 2 yıl 238 gün
güven oyu: 343 (oy birliği)
9-
cumhurbaşkanı: mustafa kemal atatürk
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: celal bayar
görev yaptığı tarihler: 25 ekim 1937-11 kasım 1938
görev süresi: 1 yıl 17 gün
güven oyu: 364 (oy birliği)
10-
cumhurbaşkanı: ismet inönü
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: celal bayar
görev yaptığı tarihler: 11 kasım 1938-25 ocak 1939
görev süresi: 75 gün
güven oyu: 342 (oy birliği)
11-
cumhurbaşkanı: ismet inönü
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: refik saydam
görev yaptığı tarihler: 25 ocak 1939-3 nisan 1939
görev süresi: 68 gün
güven oyu: 341 (oy birliği)
12-
cumhurbaşkanı: ismet inönü
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: refik saydam
görev yaptığı tarihler: 3 nisan 1939-8 temmuz 1942
görev süresi: 3 yıl 96 gün
güven oyu: 389 (oy birliği)
13-
cumhurbaşkanı: ismet inönü
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: şükrü saracoğlu
görev yaptığı tarihler: 9 temmuz 1942-9 mart 1943
görev süresi: 243 gün
güven oyu: 381 (oy birliği)
14-
cumhurbaşkanı: ismet inönü
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: şükrü saracoğlu
görev yaptığı tarihler: 9 mart 1943-7 ağustos 1946
görev süresi: 3 yıl 151 gün
güven oyu: 425 (oy birliği)
15-
cumhurbaşkanı: ismet inönü
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: recep peker
görev yaptığı tarihler: 7 ağustos 1946-10 eylül 1947
görev süresi: 1 yıl 34 gün
güven oyu: 378/431
16-
cumhurbaşkanı: ismet inönü
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: hasan saka
görev yaptığı tarihler: 10 eylül 1947-8 haziran 1948
görev süresi: 272 gün
güven oyu: 362/411
17-
cumhurbaşkanı: ismet inönü
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: hadan saka
görev yaptığı tarihler: 9 haziran 1948-16 ocak 1949
görev süresi: 221 gün
güven oyu: 308/291
18-
cumhurbaşkanı: ismet inönü
parti: cumhuriyet halk partisi
başbakan: şemsettin günaltay
görev yaptığı tarihler: 16 ocak 1949-22 mayıs 1950
görev süresi: 1 yıl 126 gün
güven oyu: 349/391
çok partili dönem
19-
cumhurbaşkanı: celal bayar
parti: demokratik parti
başbakan: adnan menderes
görev yaptığı tarihler: 22 mayıs 1950-9 mart 1951
görev süresi: 291 gün
güven oyu: 282 (oy birliği)
20-
cumhurbaşkanı: celal bayar
parti: demokratik parti
başbakan: adnan menderes
görev yaptığı tarihler: 9 mart 1951-17 mayıs 1954
görev süresi: 3 yıl 69 gün
güven oyu: 346/396
21-
cumhurbaşkanı: celal bayar
parti: demokratik parti
başbakan: adnan menderes
görev yaptığı tarihler: 17 mayıs 1954-9 aralık 1955
görev süresi: 1 yıl 206 gün
güven oyu: 491/520
22-
cumhurbaşkanı: celal bayar
parti: demokratik parti
başbakan: adnan menderes
görev yaptığı tarihler: 9 aralık 1955-25 kasım 1957
görev süresi: 1 yıl 351 gün
güven oyu: 389/441
23-
cumhurbaşkanı: celal bayar
parti: demokratik parti
başbakan: adnan menderes
görev yaptığı tarihler: 25 kasım 1957-27 mayıs 1960
görev süresi: 2 yıl 184 gün
güven oyu: 403/536
24-
cumhurbaşkanı: cemal gürsel
parti(ler): partilerüstü-askeri hükümet
başbakan: cemal gürsel
görev yaptığı tarihler: 27 mayıs 1960-5 ocak 1961
görev süresi: 223 gün
güven oyu: güven oylaması yapılmadı
25-
cumhurbaşkanı: cemal gürsel
parti(ler): partilerüstü-askeri hükümet
başbakan: cemal gürsel
görev yaptığı tarihler: 5 ocak 1961-27 ekim 1961
görev süresi: 295 gün
güven oyu: güven oylaması yapılmadı
26-
cumhurbaşkanı: cemal gürsel
parti(ler): cumhuriyet halk partisi-adalet partisi
başbakan: ismet inönü
görev yaptığı tarihler: 20 kasım 1961-25 haziran 1962
görev süresi: 217 gün
güven oyu: 269/351
27-
cumhurbaşkanı: cemal gürsel
parti(ler): cumhuriyet halk partisi-yeni türkiye partisi-cumhuriyetçi köylü millet partisi
başbakan: ismet inönü
görev yaptığı tarihler: 25 haziran 1962-26 aralık 1963
görev süresi: 1 yıl 183 gün
güven oyu: 259/397
28-
cumhurbaşkanı: cemal gürsel
parti(ler): cumhuriyet halk partisi-bağımsızlar
başbakan: ismet inönü
görev yaptığı tarihler: 25 aralık 1963-20 şubat 1965
görev süresi: 1 yıl 57 gün
güven oyu: 225/401
29-
cumhurbaşkanı: cemal gürsel
parti(ler): adalet partisi-yeni türkiye partisi-cumhuriyetçi köylü millet partisi-millet partisi
başbakan: suat hayri ürgüplü
görev yaptığı tarihler: 20 şubat 1965-27 ekim 1965
görev süresi: 249 gün
güven oyu: 231/432
30-
cumhurbaşkanı: cemal gürsel 28 mart 1966 tarihine kadar)-cevdet sunay (28 mart 1966 tarihinden itibaren)
parti(ler): adalet partisi
başbakan: süleyman demirel
görev yaptığı tarihler: 27 ekim 1965-3 kasım 1969
görev süresi: 4 yıl 7 gün
güven oyu: 252/434
31-
cumhurbaşkanı: cevdet sunay
parti(ler): adalet partisi
başbakan: süleyman demirel
görev yaptığı tarihler: 3 kasım 1969-6 mart 1970
görev süresi: 123 gün
güven oyu: 263/428
32-
cumhurbaşkanı: cevdet sunay
parti(ler): adalet partisi
başbakan: süleyman demirel
görev yaptığı tarihler: 6 mart 1970-26 mart 1971
görev süresi: 1 yıl 20 gün
güven oyu: 232/404
33-
cumhurbaşkanı: cevdet sunay
parti(ler): adalet partisi-cumhuriyet halk partisi-milli güven partisi-bağımsızlar
başbakan: nihat erim
görev yaptığı tarihler: 26 mart 1971-11 aralık 1971
görev süresi: 260 gün
güven oyu: 321/370
34-
cumhurbaşkanı: cevdet sunay
parti(ler): adalet partisi-cumhuriyet halk partisi-milli güven partisi-bağımsızlar
başbakan: nihat erim
görev yaptığı tarihler: 11 aralık 1971-22 mayıs 1972
görev süresi: 163 gün
güven oyu: 301/349
35-
cumhurbaşkanı: cevdet sunay (28 mart 1973 tarihine kadar)-fahri korutürk (6 nisan 197 tarihinden itibaren)
parti(ler): adalet partisi-cumhuriyet halk partisi-milli güven partisi-bağımsızlar
başbakan: ferit melen
görev yaptığı tarihler: 22 mayıs 1972-15 nisan 1973
görev süresi: 328 gün
güven oyu: 262/290
36-
cumhurbaşkanı: fahri korutürk
parti(ler): adalet partisi-cumhuriyetçi güven partisi-bağımsızlar
başbakan: naim talu
görev yaptığı tarihler: 15 nisan 1973-26 ocak 1974
görev süresi: 286 gün
güven oyu: 261/357
37-
cumhurbaşkanı: fahri korutürk
parti(ler): cumhuriyet halk partisi-milli selamet partisi
başbakan: bülent ecevit
görev yaptığı tarihler: 26 ocak 1974-17 kasım 1974
görev süresi: 295 gün
güven oyu: 235/373
38-
cumhurbaşkanı: fahri korutürk
parti(ler): geçici hükümet
başbakan: sadi ırmak
görev yaptığı tarihler: 17 kasım 1974-31 mart 1975
görev süresi: 134 gün
güven oyu: 17/378 (güvensizlik oyu)
39-
cumhurbaşkanı: fahri korutürk parti(ler):adalet partisi-milli selamet partisi-milliyetçi hareket partisi-cumhuriyetçi güven partisi
başbakan: süleyman demirel
görev yaptığı tarihler: 31 mart 1975-21 haziran 1977
görev süresi: 2 yıl 82 gün
güven oyu: 222/442
40-
cumhurbaşkanı: fahri korutürk
parti(ler): cumhuriyet halk partisi
başbakan: bülent ecevit
görev yaptığı tarihler: 21 haziran 1977-21 temmuz 1977
görev süresi: 30 gün
güven oyu: 217/448 (güvensizlik oyu)
41-
cumhurbaşkanı: fahri korutürk
parti(ler): adalet partisi-milli selamet partisi-milliyetçi hareket partisi
başbakan: süleyman demirel
görev yaptığı tarihler: 21 temmuz 1977-5 ocak 1978
görev süresi: 168 gün
güven oyu: 229/448
42-
cumhurbaşkanı: fahri korutürk
parti(ler): cumhuriyet halk partisi-cumhuriyetçi güven partisi (5 ocak 1978-18 eylül 1978)
başbakan: bülent ecevit
görev yaptığı tarihler: 5 ocak 1978-12 kasım 1979
görev süresi: 1 yıl 311 gün
güven oyu: 229/447
43-
cumhurbaşkanı: fahri korutürk (6 nisan 1980 tarihine kadar)
parti(ler): adalet partisi
başbakan: süleyman demirel
görev yaptığı tarihler: 12 kasım 1979-12 eylül 1980
görev süresi: 305 gün
güven oyu: 229/438
44-
cumhurbaşkanı: kenan evren (9 kasım 1982 tarihinden itibaren)
parti(ler): partilerüstü-askeri hükümet
başbakan: bülend ulusu
görev yaptığı tarihler: 21 eylül 1980-13 aralık 1983
görev süresi: 3 yıl 83 gün
güven oyu: güven oylaması yapılmadı
45-
cumhurbaşkanı: kenan evren
parti(ler): anavatan partisi
başbakan: turgut özal
görev yaptığı tarihler: 13 aralık 1983-21 aralık 1987
görev süresi: 4 yıl 8 gün
güven oyu: 213/393
46-
cumhurbaşkanı: kenan evren
parti(ler): anavatan partisi
başbakan: turgut özal
görev yaptığı tarihler: 21 aralık 1987-31 ekim 1989
görev süresi: 1 yıl 314 gün
güven oyu: 290/443
47-
cumhurbaşkanı: kenan evren (9 kasım 1989 tarihine kadar) turgut özal (9 kasım 1993 tarihinden itibaren)
parti(ler): anavatan partisi
başbakan: yıldırım akbulut
görev yaptığı tarihler: 9 kasım 1989-23 haziran 1991
görev süresi: 1 yıl 226 gün
güven oyu: 278/373
48-
cumhurbaşkanı: turgut özal
parti(ler): anavatan partisi
başbakan: mesut yılmaz
görev yaptığı tarihler: 23 haziran 1991-20 kasım 1991
görev süresi: 150 gün
güven oyu: 265/418
49-
cumhurbaşkanı: turgut özal (17 nisan 1993 tarihine kadar)-süleyman demirel (16 mayıs 2000 tarihinden itibaren)
parti(ler): doğru yol partisi-sosyaldemokrat halkçı parti
başbakan: süleyman demirel
görev yaptığı tarihler: 20 kasım 1991-16 mayıs 1993
görev süresi: 1 yıl 177 gün
güven oyu: 280/444
50-
cumhurbaşkanı: süleyman demirel
parti(ler): doğru yol partisi-sosyaldemokrat halkçı parti (25 haziran 1993-8 şubat 1995)-cumhuriyet halk partisi (8 şubat 1995-5 ekim 1995)
başbakan: tansu çiller
görev yaptığı tarihler: 25 haziran 1993-5 ekim 1995
görev süresi: 2 yıl 102 gün
güven oyu: 247/432
51-
cumhurbaşkanı: süleyman demirel
parti(ler): doğru yol partisi
başbakan: tansu çiller
görev yaptığı tarihler: 5 ekim 1995-30 ekim 1995
görev süresi: 25 gün
güven oyu: 191/421 (güvensizlik oyu)
52-
cumhurbaşkanı: süleyman demirel parti(ler): doğru yol partisi-cumhuriyet halk partisi
başbakan: tansu çiller
görev yaptığı tarihler: 30 ekim 1995-6 mart 1996
görev süresi: 128 gün
güven oyu: 243/415
53-
cumhurbaşkanı: süleyman demirel parti(ler): anavatan partisi-doğru yol partisi
başbakan: mesut yılmaz
görev yaptığı tarihler: 6 mart 1996-28 haziran 1996
görev süresi: 114 gün
güven oyu: 257/544
54-
cumhurbaşkanı: süleyman demirel parti(ler): refah partisi-doğru yol partisi
başbakan: necmettin erbakan
görev yaptığı tarihler: 28 haziran 1996-30 haziran 1997
görev süresi: 1 yıl 2 gün
güven oyu: 278/544
55-
cumhurbaşkanı: süleyman demirel parti(ler): anavatan partisi-demokratik sol parti-demokratik türkiye partisi
başbakan: mesut yılmaz
görev yaptığı tarihler: 30 haziran 1997-11 ocak 1999
görev süresi: 1 yıl 195 gün
güven oyu: 278/544
56-
cumhurbaşkanı: süleyman demirel parti(ler): demokratik sol parti
başbakan: bülent ecevit
görev yaptığı tarihler: 11 ocak 1999-28 mayıs 1999
görev süresi: 137 gün
güven oyu: 306/495
57-
cumhurbaşkanı: süleyman demirel (16 mayıs 2000 tarihine kadar)-ahmet necdet sezer (16 mayıs 2000 tarihinden itibaren)
parti(ler): demokratik sol parti-milliyetçi hareket partisi-anavatan partisi
başbakan: bülent ecevit
görev yaptığı tarihler: 28 mayıs 1999-18 kasım 2002
görev süresi: 3 yıl 174 gün
güven oyu: 354/536
58-
cumhurbaşkanı: ahmet necdet sezer
parti(ler): adalet ve kalkınma partisi
başbakan: abdullah gül
görev yaptığı tarihler: 18 kasım 2002-14 mart 2003
görev süresi: 116 gün
güven oyu: 346/516
59-
cumhurbaşkanı: ahmet necdet sezer (28 ağustos 2007 tarihine kadar)-abdullah gül (28 ağustos 2007 tarihinden itibaren)
parti(ler): adalet ve kalkınma partisi
başbakan: recep tayyip erdoğan
görev yaptığı tarihler: 14 mart 2003-29 ağustos 2007
görev süresi: 4 yıl 168 gün
güven oyu: 350/512
60-
cumhurbaşkanı: abdullah gül
parti(ler): adalet ve kalkınma partisi
başbakan: recep tayyip erdoğan
görev yaptığı tarihler: 29 ağustos 2007-6 temmuz 2011
görev süresi: 3 yıl 311 gün
güven oyu: 337/535
61-
cumhurbaşkanı: abdullah gül (28 ağustos 2014 tarihine kadar)-recep tayyip erdoğan (28 ağustos 2014 tarihinden itibaren)
parti(ler): adalet ve kalkınma partisi
başbakan: recep tayyip erdoğan
görev yaptığı tarihler: 6 temmuz 2011-29 ağustos 2014
görev süresi: 3 yıl 54 gün
güven oyu: 322/495
62-
cumhurbaşkanı: recep tayyip erdoğan
parti(ler): adalet ve kalkınma partisi
başbakan: ahmet davutoğlu
görev yaptığı tarihler: 29 ağustos 2014-28 ağustos 2015
görev süresi: 364 gün
güven oyu: 306/439
63-
cumhurbaşkanı: recep tayyip erdoğan
parti(ler): adalet ve kalkınma partisi-bağımsızlar-milliyetçi hareket partisi (28 ağustos 2015-5 eylül 2015)-halkların demokratik partisi (28 ağustos 2015-22 eylül 2015)
başbakan: ahmet davutoğlu
görev yaptığı tarihler: 28 ağustos 2015-24 kasım 2015
görev süresi: 88 gün
güven oyu: güven oyu gerekmiyor (geçici seçim hükümeti)
64-
cumhurbaşkanı: recep tayyip erdoğan parti(ler): adalet ve kalkınma partisi
başbakan: ahmet davutoğlu
görev yaptığı tarihler: 24 kasım 2015-24 mayıs 2016
görev süresi: 182 gün
güven oyu: 315/509
65-
cumhurbaşkanı: recep tayyip erdoğan parti(ler): adalet ve kalkınma partisi
başbakan: binali yıldırım
görev yaptığı tarihler: 24 mayıs 2016-9 temmuz 2018
görev süresi: 2 yıl 46 gün
güven oyu: 315/550
kaynak: wikipedi -
şu an bunları hangi psikoloji ile yazdığımı bilseniz muhtemelen zihninizde kendinizi asma isteği hasıl olurdu. ama ne yapalım, benim de kendimi koruma yöntemim bu. öncelikle söyleyeyim uzun bir entry olacak. vay efendim ben o kadar uzun girdi okuyamam diyenler şimdiden uzasın. belli bir döneme kadar olanları hafızamın yettiği kadarıyla yazacağım. tekrar ediyorum hepsi değil sadece belli bir dönemini yazacağım ve sadece aklımda kalanları yazacağım. eksiği olur gediği olur affola. kıt tarih bilgim neyse onu aktaracağım. o halde başlayalım;
türkiye'de çok partili dönem 23 yıllık bir arayışın ürünüdür arkadaşlar. cumhuriyetin kuruluşundan 1946 yılına kadar çok partili demokrasiye geçiş için tam tamına üç (3) deneme yapılmıştır.
birincisi: 1924 yılında chp'nin karşısına (bkz: terakkiperver cumhuriyet fırkası) adıyla bir parti çıkarılmıştır. lakin 6 ay sonra kapatılmıştır. yanılmıyorsam parti yöneticilerinin bir bölümü hapsedilmiş ve bir bölümü de atatürk'e suikast davasına asılmıştı.
ikincisi: 1930 yılında (bkz: serbest fırka) kuruldu ama ömrü sadece 97 gün oldu.
üçüncüsü: 1946 demokrat parti halk dilinde (bkz: demir kırat)
şimdi aynı dark dizisinde ki gibi tarihi 1930 yılına alırsak karşımıza şöyle bir şey çıktığını söylemek mümkün; atatürk hem ekonomik atılım hem de batı medeniyetlerinin seviyesine yaklaşma açısından kurtuluşu “ çok partili demokrasi” kavramında aramıştır. bu arayışın sonucunda fetih bey'den (bkz: fethi okyar) parti kurmasını istemiştir. işte yukarıda bahsettiğimiz serbest cumhuriyet fırkası bu şekilde meydana gelmiştir. partinin amacı çoğulcu demokrasi ve yanlış bilmiyorsam liberal ekonomidir. bu partinin kuruluşu stratejisiyle ele alındığında ata'nın hem iktidarı elinde tutması hem de iktidarı denetleyecek mekanizmayı yani muhalefeti de elinde tutmayı planlaması hem de batıya verdiği mesaj bağlamında takdire şayan bir hamledir. bir taşta iki değil üç kuş. muazzam.
neyse efendim atatürk bu partinin hem kurulmasını sağlamış hem de çok destek vermiştir. öyle ki kız kardeşini bile chp'ye değil bu partiye üye yapmıştır. lakin işin rengi sonradan değişmeye başlamıştır. nerde ne kadar cumhuriyet düşmanı müptezel varsa bu serbest fırkaya akmaya başlamıştır. hafızam beni yanıltmıyorsa partinin genel başkanı fethi okyar izmir rıhtımında 50 bin kişi tarafından “ kurtar bizi” sloganıyla karşılanınca atatürk iyiden iyiye tehlikeyi sezip partinin kontrolden çıktığını anlayıp bu saçmalığa hemen son vermiştir. ayrıca bu fethi bey'i karşılayan 50 bin kişi arasında adnan menderes'in de olduğunu dipnot olarak düşelim. serbest fırka kapatılınca muhalefetin sesi kesilip çoğu (adnan menderes'te dahil) chp saflarına katılmıştır. hatta bay menderes aydın il başkanı seçilmiştir.
tarih sanırım 3 şubat 1931 olduğunda atatürk'ün bir aydın gezisi vardır. aydın gezisinde rivayete göre chp binasına kapatılan serbest fırkadaki partilileri görmemek için uğramak istemezken ısrarlar sonucu bir beş dakika gireyim deyip chp il binasına da girmiştir. işte bu beş dakika çok önemli arkadaşlar. beş dakika deyip geçmeyin. dünümüzü bugünümüzü ve hatta yarınımızı şekillendiren bir beş dakika bu. şu an elinizden alınan hangi kültürel değeriniz varsa bu beş dakika ile başladı. sevgili ata 5 dakika diye girdiği binadan söylenene göre 4 saat sonra çıkmış. orada çiftçiler ile ilgili sorduğu bir soruya adnan menderes'in açıklayıcı cevaplarını çok tatmin edici bulmuş ve menderes'i o gün aklına yazmıştır. tabi bu durum menderes'in de hayat akışını akıl almaz bir biçimde değiştirmiştir. sonraki seçimlerde menderes'in haberi yokken atanın isteği ile milletvekili seçilmiş ve 1932 baharında milletvekili olarak ankara'ya gelmiştir.
menderes demişken; birçok röportajda adnan menderes'in tanıdıkları ve yakınları kendisinin çok mazlum ve silik bir yapıda olduğundan bahsedilir. en azından benim izlediklerimden aklımda en çok kalan bu oldu ve dikkatimi çekti. meclise ilk geldiğinde dilekçe komisyonunda çalışırmış ve hep arka sıralarda bulunurmuş. bir başka ilginç detayda menderes'in 33 yaşında milletvekili iken hukuk fakültesine yazılmasıdır. ve o yıllarda dış dünyaya bir bakacak olursak italya'da mussolini ispanya'da franco almanya'da hitler ekonomik krizin de etkisiyle çok katı bir faşizm uygulayıp sert bir diktatörlük eylemi içindeydiler. sanırım menderes'in düşünceleri bunlardan etkilenecek ki 10 yıl boyunca anasını ağlattığı ülkeye bir de asılmasıyla 60-70 yıllık bir demogoji malzemesi bırakmayı başarabildi.ya da benim çıkarımım doğru değil bunların kendisi üzerinde hiçbir etkisi yok. o da olabilir bilemiyorum lakin düşüncem bu şekilde.
neyse arkadaşlar ana temaya dönecek olursa sevgili atamızın ölümünden sonra bildiğiniz üzere ismet paşa cumhurbaşkanı oldu. ata öldüğünde inönü ile araları açıktı. inönü paralardan atatürk'ün resimlerini kaldır….
şaka şaka bu goy goyu yapmayacağım merak etmeyin. ismet paşa cumhurbaşkanı olduğunda usulen de olsa celal bayar'ı başbakanlığa atadı. fakat celal bayar kısa sürede istifaya mecbur kaldı. celal bayar ile inönü iki zıt kutuptur arkadaşlar. ikisi de atanın çok yakınında bulunmuşlardır lakin gerek atatürk yaşarken gerek öldüğünde her zaman birisi ön plana çıkarken diğeri geri planda kalmıştır. 1938 yılında chp birinci olağanüstü kurultayında parti programında değişikliğe gidildi ve çok ilginçtir ki ismet inönü partinin “değişmez genel başkanı” olarak seçildi. nasıl yani demeyin hiç, acı ama gerçek. böylece inönü atatürk'ün demokrasi arayışını yerine “tek adam” olma yolunu seçmiştir diyebiliriz sanırım. daha da ilginçtir ki bu olağanüstü kurultayın değişmez genel başkana bağlılık metnini okuyan adam ise sonradan en azılı inönü ve chp düşmanı olacak olan adnan menderes'ten başkası değildir.
inönü milli şefliği eline aldıktan 6 ay sonra savaş patladı arkadaşlar. burada numan menemencioğlu aklı ile birleşip bizi bu savaşa sokmayarak büyük iş yaptıklarını kabul etmek gerekir. bu savaş korkusu ve yoksulluk bir müddet milletin gözünü korkuttuğu için inönü'nün otoritesini güçlendirse de ülkede yetişen yeni kuşak tek parti rejimini sorgulamaya başladı. savaş devam ederken konulan ünlü varlık vergisi (bkz: varlık vergisi) şikayetleri doruğa çıkardı. gazeteler ise inönü şakşakçılığı yapmaya devam ediyordu. gazetelerin bu tutumu inönü'nün imajını cilalasa da bir süre sonra halka antipatik gelmeye başladı. öyle ki oğlu erdal inönü'nün bilmem nereden aldığı bir sertifika ya da inönü'nün eşinin bir ziyareti bile baş sayfalarda verilir vaziyetteydi. tabi bu duruma tepkiler gelmeye başladı, ilk muhalefet borusu ötenler hatam varsa düzeltin lakin tan gazetesinde zekeriya ve sabiha sertel, vatan gazetesinde ise ahmet emin yalman'dan gelmişti. inönü'ye asıl muhalefet parti içinden geldi. celal bayar liderliği inönü'ye verdikten sonra boş durmayıp evini bir muhalefet merkezi haline getirmiştir. bu muhalefet merkezinin müdavimleri ise
(bkz: adnan menderes)
(bkz: fuat köprülü)
(bkz: refik koraltan)
bayar ile beraber bu üç arkadaşa sanırım küskünler takımı diyebiliriz. bayar 1944 ekonomik bütçesi görüşmelerinde muhalefet bayrağını ilk kez çok açık bir biçimde çekerek inönü ekonomik politikalarını eleştirmiştir. böylece ilk kez bir milletvekili milli şefin bir politikasına karşı çıkmış oldu. zaten bayar ile chp yolları da o gün sonsuza dek ayrılmış oldu.
8 mayıs 1945 günü savaş sona erdi. bu hem dünya hem de türkiye için yeni bir dönem anlamına gelmektedir. aynı zamanlarda 59 ülke temsilcileri birleşmiş milletlerin kuruluşuna imza atmıştır. bu imzalar ile dünyaya artık demokrasinin egemen olması kararlaştırılmıştır. yani milli şefler, dükler, führerler dönemleri tarihe karışmıştır. ve fakat aynı yıl stalin türk-sovyet saldırmazlık antlaşmasını feshetmiştir. böylelikle sovyetler ile ilişkilerimiz gerilirken doğal olarak batı ile bütünleşmemiz hız kazanmıştır. girilmek istenen batı dünyasının anahtarı da çok partili demokrasi olduğuna göre ismet paşa milli şefliğin tarihe gömüleceğini görüp kolları sıvamıştır. 19 mayıs 1945 günü çok partili demokrasiye geçiş sözü vermiştir. parti içinden yapma etme paşam hazır değiliz daha deseler de dinlememiştir. aynı günlerde yine ünlü (bkz: toprak reformu) mecliste gündeme gelmiştir. bu yasa şöyle ki; daha adil bir toprak paylaşımı için büyük toprak sahiplerinin bir kısım arazilerinin kamulaştırılması önerilmiştir. tabi chp içinde bulunan toprak ağaları bundan çok rahatsız olmuştur. o güne dek çok ön planda olmayan menderes bu rahatsızlıkta başı çekenlerdendir. hatta bu kanunun faşist olduğunu ve nazileri andırdığını söylemiştir. sonuç olarak oylamada 7 kırmızı oy çıkmıştır. bu 7 kırmızı oy aynı zamanda muhalefetin de yeni kadrosudur.
bu muhalefetin beklenen çıkışı 7 haziran 1945 günü chp'ye sunulan 3 sayfalık önerge ile gelmiştir. meşhur (bkz: dörtlü takrir) adıyla tarihe geçen bu önerge inönü'nün 19 mayıs 1945 yılında verdiği sözü hatırlatıp parti içinde de birtakım düzenlemeleri isteyen bir önergedir. bu dörtlü takrir mevzusu parti içine bomba gibi düşmüştür. inönü bu reste rest çekerek “parti içinde muhalefet yapmayın gidin kendi partinizi kurun, teşkilatlanın karşımıza geçin” demiştir. aslında mantık çerçevesinde bakıldığında kurulacak yeni partinin başında celal bayar'ın olması inönü'nün de işine gelir. sebebi ise bayar'ın liderlik ettiği muhalefet laikliğe karşı bir direnç göstermez ya da başka boyutlarda bir istismara yol açmaz. zaten inönü'nün isteği de bu şekilde olmuştur. bu dörtlü takrir olayından sonra menderes ve köprülü partiden atılmıştır ve alınan bu iki kelle ile bayar'a gözdağı verilmiştir.
arkadaşlar burada kesiyorum. bakarsınız başka bir zaman ya da başka bir evrende kaldığım yerden devam ederim. eğer kanalıma abone olmak isterseniz aşağıya linki bırakı…..
şaka şaka, daha önce bilgi içerikli bir entryde bu hafta için iyi dileklerinizi bekliyorum demiştim ama o haberi alamadık. demek ki yeterli sayıda iyi dilek gelmemiş, o yüzden hepinize küstüm hiçbir şey istemiyorum.
edit: imlâ -
diplomasi ve dış politika tarihi okumadan türk siyasi hayatı üzerine lakırdı etmek, deney labirentini yukarıdan hiç görmemiş bir farenin labirent hakkında fikir yürütmesine benzer.
dolayısıyla ortalıkta şöyle oldu, böyle oldu diyen insanların veya uzmanların %90-95'i sadece zırvalıyorlar.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap