ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap
yerli dizilerde süreyi uzatma taktikleri
-
kardeş payı'nda yapılanın tersini yapmaktır.
adamlar o kadar fazla içerik üretiyorlar ki aradaki yürüme sahneleri bile batıyor da fıtı fıtıyla geçiştiriyorlar.
kara veba
-
günümüzde hayatımızı derinden etkileyen bir pandemi ile karşı karşıya olduğumuz şu günlerde belki de tarihin en meşhur salgını olan "kara veba" hakkında ana hatlarıyla genel bir bilgi vermek istedim. "kara veba" konusu tarihçilerin hala tartıştığı konulardan birisi olması nedeniyle en yaygın ve kabul edilen görüşler ışığında açıklayacağım bu salgını.
öncelikle veba bakteri kaynaklı bir hastalıktır. tarihin neredeyse her döneminde çeşitli coğrafyalarda sıklıkla yayılım göstermiştir.
kaynaklardan öğrendiğimiz kadarıyla çeşitli dönemlerde avrupa, asya kıtalarının birçok bölümünde etkili olan veba özellikle batı ve güney avrupa, avrasya ve arap yarımadasını öldürücü şekilde vurmuştur. bunun nedeni ise ortaçağda yerleşimin yoğun olduğu, ticaret ve ekonominin kalbinin attığı bölgeler olmasıydı.
veba'nın yol açtığı salgılanlardan en ünlüsü ise hiç şüphesiz 1347-1351 yılları arasında süren avrupalıların "black death" dedikleri "kara veba" salgınıydı.
öncelikle veba hastalığı hakkında bir bilgi vermemiz gerekir. veba dediğimiz gibi bakteri kaynaklı bir hastalık olup 3 tipe ayrılır:
1) hıyarcıklı
2) septisemik
3) pönomik
hıyarcıklı veba 1347-51'de kıta avrupasında yayılım gösteren veba tipidir. burada kemirgen faktörü oldukça önemlidir. insanlara kemirgenlerin üzerindeki pireler aracılığıyla geçmektedir. kemirgen-pire-insan şeklinde bir rota ile insanlara bulaşan hıyarcıklı veba'da yüksek ateş, titreme ve sarsıntı oluşur. ayrıca vücutta meydana gelen koyu renkli şişlikler hastalığın en önemli belirtilerindendir. bu şişlikler patlarsa, vücuttaki bakteriler dışarı atılıp hasta kurtulmaktadır. aksi takdirde 3 gün içinde ölüm gerçekleşmektedir.
septisemik vebada hasta saatler içerisinde hayatını kaybederken, pönomik veba'da da etkilenen akciğerlerden dolayı kan kusmaya başlayan hasta kısa sürede ölmektedir.
avrupa'yı vuran veba dediğimiz gibi "hıyarcıklı veba"dır. "black death" yakıştırmasının sebebinin de vebanın yol açtığı koyu şişlikler olduğu öne sürülen görüşlerdendir.
peki kara veba ortaya nasıl ve nereden çıktı?
bu salgının ortaya çıkışı yeri tam olarak bilinmemekle beraber en yaygın görüş asya hatta çin olduğu yönündedir. çin'den çıkan bu hastalık moğollar aracılığıyla ön asya'ya getirilmiş.
1345'te moğolların kuşatığı ceneviz kolonisinde kefe şehrine mancınıkla vebalı hasta fırlatılması üzerine veba şehre yayılmıştır. kefe şehri zengin bir ticaret merkezi olması nedeniyle bölgeye gelen tüccarlar aracılığıyla hastalık sicilya bölgesinden avrupa'ya giriş yapmıştır.
aynı zamanda moğolların kuşatılan şehre mancınıkla vebalı hasta fırlatması kimyasal savaşın başlangıç örneklerindendir. ortaçağda kuşatılan şehre veya kaleye mancınıklar aracılığıyla hastalıklı insan veya hayvan fırlatmak oldukça yaygındı.
kıta avrupasına gelen "kara veba" 4 yıl etkisini göstermiş ve özellikle 1348 yılında tepe noktasını görmüştür.
1347-51 yılları arasında avrupa nüfusunun 3'te 1'ni veya %60'nı yok ettiği düşünülmektedir. 1340'taki 76 milyonluk avrupa nüfusunun 1450'de 50 milyon olarak ölçülmesi önemli bir göstergedir.
salgın avrupa'da özellikle italya, fransa, ispanya ve ingiltere'de oldukça şiddetli geçmiştir.
1348'de fransa kralı iv. philippe paris üniversitesi tıp fakültesi'den detaylı bir rapor istemiştir. krala sunulan rapordaki ifadeler ise çaresizliği net bir şekilde özetler nitelikteydi: "hastalığa neden olan gerçek neden asla öğrenilemeyecek. bu hastalık insanın anlama kapasitesinin çok üzerinde"
kara veba'nın tek kelimelik özeti: çaresizlik.
insanlar oldukça çaresiz olduklarından dolayı depresif ve karamsardılar. "black death" ismindeki "black" kelimesinin bu yoğun karamsarlıktan geldiği bir diğer iddiadır.
dönemin hekimleri hastalığa karşı çaresiz kalmışlar. kiliseye din adamlarına koşan halk orada da aynı çaresizlikle karşılaşınca tarifi imkansız şekilde savunmasız hissetmişlerdir. bozulan psikolojilerine en büyük örnek ise: ölüm dansıdır.
hastalığın neden olduğu ateş, yoğun titreme ve sarsıntı insanlardaki çaresizlikle birleşince ölüm dansı adı verilen ritüel ortaya çıkmıştır.
hastalığa sebep olduğu düşünülen sebeplerden biri yaygın ortaçağ görüşü olan "tanrı bizi cezalandırıyor" iken en kabul gören sebep ise "kötü hava" olarak gösterilmiştir.
hatta o dönemde buna yönelik önlemler alınmış, çiçek ve hoş kokulu bitkiye olan talep artmıştır.
diğer önlemlerde ise uzmanlar 2 farklı yöntem önermiş:
1) ülke dışına çıkın. çünkü ülke dışında salgın yok. (bu dönemde ülkeler arasındaki iletişimin sınırlı olması bu görüşün ortaya çıkmasına neden olmuştur)
2) şehirde kalın ama festivallere gitmeyin ve kalabalık ortamlarda bulunmayın.
salgın döneminde hastalığın görüldüğü şehirlerin kiliselerine siyah bayrak asılması son derece yaygındı. bu şekilde salgın olan kentler şehire girecekleri uyarıyorlardı.
diğer önlem ise vebalı cesetlerin kapıların önüne konması ve mahalleleri gezen yük arabası aracılığıyla defnedilmesidir.
pek tabii sosyal hayata etkileri inanılmaz olmuştur.
öncelikle neredeyse aile üyeleri birbirleriyle görüşemeyecek duruma gelmiştir.
insanlar cenazelere gidemez olmuş, akrabalar, arkadaşlar bu dönemde birbirleriyle görüşememişlerdir.
kiliselerde birisi vefat edince çan çalınma uygulaması kaldırılmıştır. çünkü sürekli bir insan ölmektedir.
benzer bir tablo islam coğrafyasında da yaşanmıştır. ipek yolu aracılığıyla gelen veba hastalığında 1348'de dımaşk şehrinde 1 günde 300'ün üzerinde insan öldüğü bilinmektedir. hatta emeviyye camii'nde 1 vakitte 15 cenaze namazı kılındığı söylenmektedir.
avrupa'da ise vasiyetnamelerde büyük bir artış olmuş. insanlar öleceklerini düşünüp vasiyetnameler hazırlamıştır.
bu salgın avrupa'da sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda önemli ölçüde etkilemiştir. ancak kara veba'nın en büyük etkisi "psikolojik" anlamda olmuştur. insanoğlu'nun en büyük tramvalarından birisidir bu salgın.
o tramvayı da "çaresizlik" ile ifade ederiz.
yararlandığım kaynaklar:
kara ölüm: 1348 veba salgını ve ortaçağ avrupa'sına etkileri, özlem genç
dia, tâun maddesi
tabutu pkk bayrağına sarılı masum köylüler
-
çok açıktır ki ortada apo posteri de yoktur bu köylülerin cenazesinde. ibrahim tatlıses o.
attila ilhan
-
suleyman demirel hayatta,
necmettin erbakan hayatta,
deniz baykal hayatta,
mesut yilmaz hayatta,
tansu ciller hayatta,
aydin dogan hayatta,
mehmet ali agca hayatta,
alaattin cakici hayatta,
bir suru,ne yaptigi belli olmayan adam hayatta
attila ilhan hayatta degil...
(bkz: yolun bundan sonrasina katirlarla devam edecegiz)
deprem yardım uygulamaları
-
--- spoiler ---
ihtiyacı olmayan kişiler, acil durumda olan insanların erişimini kısıtlamamak adına lütfen denemek için siteye giriş yapmasın
--- spoiler ---
itü enkaz dinleme uygulaması
enkaz altındanki sesleri dinlemeye yarın itü kaynaklı uygulama.
kalacakyer.org
depremzedeler için kalacak yerleri gösteren uygulama.
misafirimol.trair.com.tr
depremzedelere evlerinde geçici konaklama imkanı sağlayanları sunan bir servis.
adresdeprem.com
twitter'da gönderilen "yardım edin" içerikli tweetler.
afetharita.com
harita üzerinden enkazları gösteren servis.
depremyardim.com
enkaz altında olan kişilerin listelendiği web sitesi.
depremyardim.org
deprem ile ilgili yardım taleplerinin listelendiği bir site
magdur.com
yardım kanallarına ulaşım adresleri ve yardım hesaplarının tweetlerini servis olarak sunuluyor.
deprem yardım veritabanı
bağış ve yardımlar için çeşitli bağlantı ve bilgilere ulaşabileceğiniz bir çalışma.
twitter stream epctex.com
enkaz altındaki insanlar için açılmış bir twitter stream uygulaması.
deprem.io
enkaz altında olanlar, gıda ve ısınma ihtiyaçlarının listelendiği bir site.
beniyiyim.com
deprem bolgesindeki insanlarin durumlarini diger insanlara bildirmelerini sağlar trello
afetbilgi.com
geçici barınma aranları, güvenli toplanma alanları, eşya bağış imkanları, kan bağış noktaları, önemli erişim numaraları.
otelz
otelz.com yaşanan deprem felaketi sebebi ile depremzedelere ücretsiz konaklama desteği sağlayan otel ve konaklama tesislerini listelemiş.
hepsiemlak dostluk çatısı
barınma ihtiyacı olan ve müsait evi olanları bir araya getirmek için hepsiemlak uygulaması
depremzede hasta servisi
ad soyadına göre tanıdıklarınızın hangi hastanede olduklarını sorgulatacağınız bir web site yayınladı. kayıtları varsa tanıdıklarınızın hastane kaydını bulabiliyorsunuz.
deprem yardım takip sistemi
küçük öğrenciyi tekme tokat döven öğretmen
-
daha vahimi diğer sınıfın kapısından bakıp sınıfına geri dönen öğretmen. allah herkese sarılı öğretmen vicdanı ve adaleti nasip etsin.
senin pis etini görmek zorunda mıyım
-
aynısını çarşaflı bir kadına söylerseniz yer yerinden oynar, hatta tutuklanırsınız.
en seküler görünen insan bile iş türbanlılara gelince inanılmaz duyarlı oluyor. bu ikiyüzlülük olduğu sürece böyle sokakta gençlere laf söyleyecekler.
sokaktaki türbanlı tacizini birçok kadın görmezden geliyor, bu da çok enteresan.
johann wolfgang von goethe
-
“insan bir şeyi sevmedikçe onu anlamayı öğrenemez.” goethe
hala koronavirüs kapmayanların meslek sırları
-
is makinesi operatoruyum santiyede. yanima yaklasani 9 metre derine gomerim dedim. o gunden beri yaklasan yok... yemegimi cayimi termosta evden getiriyorum. ama tabiiki yusuf yusuf halindeyim.
18 kasım 2021 baltimore berber cinayetleri
-
polisi polis, kanunu kanun olan memlekette gerçekleşmiş olay. böyle manyakların defterinin dürülmesi toplum acisindan sevindirici.