teşkilat-ı esasiye kanunu

• 20 ocak 1921 tarihli, turkiye devleti'nin ilk anayasasi . cok kisa bir kanun olup 23 maddesi ve bir de ozel maddesi vardir . kisa olu$unun nedeni tahmin edilebilecegi uzere zamanin uzun bir ay hazirlamaya elveri$li olmayi$idir . kisa olmasinin bir ba$ka nedeni ise cabuk karar alinabiliteyi saglamasidir .
  
  bir de bunlara ek olarak, bu tarihte osmanli ulkesinde bir ba$ka anayasa vardi (bkz: kanuni esasi) . bu yuzden 1921 tarihinde iki anayasali devir ya$anmi$tir . bu ay'nin eksik bolumleri yok mudur ? vardir tabii : siyasi bolumu yoktur (1879 ve 1909 yururluktedir) . temel haklar bolumu yoktur (burada da onceki anayasa yururluktedir) .
  
  icerigine bakacak olursak, bu ay, oncelikli olarak "hakimiyet kayitsiz $artsiz milletindir" hukmunu icermektedir . bu ay'nin en devrimci ozelligi budur . kanuni esasi egemenligi padi$aha birakirken, 1921 ay'si bunu halka veriyor .
  
  te$kilat-i esasiye icin celi$kilerle dolu bir anayasadir diyebiliriz . nisab-i muzakere kanununda saltanat ve hilafetin korunmasindan bahsediliyor . bu bir celi$ki olu$turuyor . bir ba$ka celi$ki de, tek'in 3. maddesindedir : burada "turkiye" terimi gecmektedir . bu terim ilk defa 1919'un ba$inda kars'ta kurulan bir cumhuriyette gecmektedir . alti ay ya$ami$tir . bu cumhuriyet bir kararinda, ileride turkiye devleti ile birle$ecegiz, demi$tir . ayrica "turkiye devleti tbmm tarafindan idare edilir" deniyor . ama bu sirada osmanli devleti de vardir . onu da yok sayamiyor .
  
  tek, yari dogrudan demokrasi'yi (bkz: yari dogrudan hukumet) cagri$tiriyor ancak aslinda temsili demokrasiyi benimsemi$tir . yurutme ve yasama yetkisi milletin yegane temsilcisi olan bmm tarafindan kullanilir . yargi konusu bu ay'de yoktur ama meclis icinden olu$an istiklal mahkemeleri vardir . yani efendim yargi erkini de meclis kullaniyordu . turkiye devleti bmm tarafindan yonetilir ve hukumeti de bmm adini alir . devlet ba$kanligi yoktur, meclis ba$kanligi vardir .
  
  sonucta, te$kilat-i esasiye, osmanli-turk anayasaciliginin yapmi$ oldugu en demokratik anayasadir . bu anayasa, hakimiyeti gokten yere indirmi$ ve laikle$mi$ hakimiyeti getirmi$ir . te$ekkur ederim .
  
  (bkz: kanuni esasi)
  (bkz: sened i ittifak)
  (bkz: anayasa)
  (bkz: hukuk)