aeneis

• bu muazzam epik eser, virgil'in milattan once 19 yilinda olumu sebebiyle tamamlanamami$tir.. roman, me$hur troya sava$i akabinde burdan kacan troyali aeneas ve yanindaki arkada$larinin yillarca suren (sanirim 7 yildi) deniz maceralarinin akabinde yeni bir $ehir kurma amaclarini anlatir.. aeneas ve arkada$lari kuzey afrika'da bir $ehir yakinlarinda deniz kazasi gecirirler ve gemileri agir hasar alir.. i$te efsanevi "aeneid" romani da bu esnada ba$lar..
  
  troyalilari ta$iyan filo, tanrilar kralicesi juno'nun gonderdigi sert bir firtina sebebiyle kuzey afrika'daki carthage limanina savrulur.. juno'nun bunu yapmasinin sebebi, aenead'dan nefret etmesidir, cunku aenead ilerde roma'yi kuracaktir ve romalilar da juno'nun cok sevdigi carthage $ehrini yerle bir edeceklerdir.. aenead'in yoldan ciktigini goren annesi, ve tabiki ayni zamanda a$k tanricasi venus tedirgin olur ve jupiter'den, ki ayni zamanda tanrilarin kralidir, yardim ister.. jupiter de ona, hic tasalanmamasini, roma'nin bir gun tum dunyaya hukmedecegi garantisini verir.. venus, aeneas'i filosuna yardim getirebilmesi icin carthage $ehrine gonderir.. carthage'e varan aeneas, bu $ehrin varlik icinde ve cok mutlu ya$adigini gorunce, harap olmu$, yagmalanmi$ sevgili troyasini aklina getirir ve ona ozlem duyar.. $ehrin guzel kralicesi dido bizim troyalilari sicak bir $ekilde kar$ilar, ziyafet falan verir.. bu arada venus, a$k tanrisi olan oglu cupid'i dido'ya gonderir ki aeneas'a sirilsiklam a$ik olsun..
  
  dido'nun verdigi ziyarette aeneas ba$lar troya sava$i'nda $ehrinin ve kendisinin ba$ina gelenleri anlatmaya.. malum atin icinde firlayan yunanlilarla $ehir icinde cesurca sava$irken, annesi venus'un kendisine sava$i birakmasini ve ailesini kurtarmasi gerektigini soyledigini anlatir.. bu esnada iki alametin bu fikri benimsemesinde ikna edici oldugunu soyleyen aeneas, bu alametlerden birinin oglu iulus'un sacinin parlamasi ve digerinin de gokyuzunde kayan bir yildizi gormesidir.. bunlari yeni bir umut ve gelecekte ya$anacak bir zafere yorar aeneas'imiz.. oglunu ve babasi anchises'i kurtarir ama e$inin olumunu engelleyemez.. ertesi gun, evsiz kalan fakat ya$amayi ba$armi$ troyalilari toplayarak yeni bir yurt bulma amaciyla engin denizlere acilirlar.. yillar suren yolculuklari sirasinda aeneas'in kahinligi tutar ve hep ilerde yeni ve olaganustu guzellikte bir $ehir kuracagini dile getirir, fakat buna ula$madan once ba$larina binbir turlu zorluk gelecegini de eklemeden duramaz.. babasi, gemi carthage'den onceki duraklari olan sicilya'da hayatini kaybeder.. tum bunlari dido'nun onurlarina verdigi ziyafette dido'ya anlatir i$te.. dido aeneas'a iyice abayi yakmi$tir ve bir gun beraberce ava ciktiklarinda, juno tarafindan gonderilen $iddetli bir firtina ile kendilerini bir magaraya savrulmu$ vaziyette bulurlar.. firsat bu firsattir diyerekten bir guzel sevi$irler oracikta.. aeneas ve beraberindeki troyalilar dido'nun memleketinde aylarca ya$arlar fakat sonunda jupiter aeneas'a ordan ayrilmalari soyler.. aeneas yolculuk icin gerekli cali$malara ve hazirliklara ba$lar, fakat artik a$kindan gozu kor olmu$ ve hafiften de kafayi u$utmu$ olan dido aeneas'i kendisini aldatmala suclar ve lanetler.. bir sabah uyanan dido, aeneas'in ve tabiki tum gemilerin coktan gittigini gorunce daha fazla dayanamaz ve eline gecirdigi kilici ile ya$amina son verir.. troyalilar yeniden aeneas'in babasinin oldugu sicilya'ya giderler ve burada onun onuruna bazi spor musabakalari duzenlerler (gunumuz olimpiyatlari gibi).. bu sirada juno yine bo$ durmaz ve troyali kadinlari ki$kirtarak aeneas'in tum gemilerini yaktirmaya cali$ir, fakat cikan ruzgar gemilerin sadece bir kacinin yanmasina neden olur.. o gece aeneas'in ruyalarina babasi girer ve ogluna yeraltini ziyaret etmesini, akabinde de italya'ya gitmesini soyler..
  
  di$i bir peygamber olan sibyl, aeneas'a cumae yakinlarinda yardim ederek yeraltina giden karanlik bir magaraya sokar.. bu yeraltindan cikabilmesi icin aeneas'in altin bir agac dalina ihtiyaci vardir.. dali alacagi agac ilk ba$ta zorluk cikarsa da sonra aeneas bu dali agactan koparir ve alir.. styx irmagina kadar kar$ilarina korkutucu fakat zararsiz envai ce$it yaratik cikar.. en sonunda irmaga varirlar ve irmak kenarinda bir cok yeni olmu$ ki$inin cesedi ile kar$ila$irlar.. orada kar$ila$tiklari ve nehrin uzerinde bir nevi feribotculuk yapan charon, aeneas ve sibyl'i hades'e gotutur.. burada a$ki yuzunden olmu$lerin ruhlari ile kar$ila$irlar, ki aralarinda dido da vardir.. fakat dido'nun ruhu aeneas'a yuz vermez ve geri donup gider.. daha sonra sirasiyle olu sava$cilarin ve de cehennemin oldugu yerleri gorurler.. en son ise icinde aeneas'in babasinin ruhunun da bulundugu cennete (elysia) varirlar.. burada aeneas'in babasi ogluna, gelecekte var olacak roma halkinin dogacak olan ruhlarini gosterir.. bundan sonra tanrilar aeneas'a yuru ya kulum derler ve aeneas, italya'nin bati sahillerindeki latium'a dogru yola cikar..
  
  latium'da latinler yillardir bari$ icinde ya$amaktadirlar.. buraya varan troya'lilar bir kamp kurarlar ve latium halkina arkada$ca yakla$iklar.. buranin krali olan ya$li latinus, kizi lavinia'yi yine bir cok kehanet akabinde aeneas ile evlendirmeye razi olur.. fakat juno yine rahat durmaz ve bu sefer de intikan tanrisi allecto'yu bu evliligi sonlandirmak icin gonderir.. allecto, uzun zamandir lavinia'yi seven onu elde etmek isteyen turnus'u ve troyalilardan nefret eden annesi amata'yi devreye sokar.. amata, ne yapar eder ve aeneas'in oglu iunus'un bir latin kizin evcil geyigini vurdurtur, fakat bu o kadar da basit bir olay ile kalmaz ve icinde bazi latinlerin de hayatini kaybettigi orta capli bir arbedeye neden olur.. bu cikan kavganin sonunda galip gelen iunus olur, fakat tabi dogal olarak bu olay latinlerle troyalilarin arasini acar.. latinler, biraz isteksiz gorunen kral latinus'a baski yaparak troyalilara kar$i sava$ acmasini saglarlar.. latinus bunun uzerine tum kuvverlerini toplar; bu kuvvetler icinde etruria'nin zalim krali mezentius, oglu lausus, ve genc ve guzel kadin sava$ci camilla da vardir..
  
  o gece nehirler tanrisi tiber aeneas'in ruyasina girer ve sava$tan kacmamasini, ona bir domuz yardiminda bulunarak yardim edecegini soyler.. tum bu problemlerin arkasinda juno'nun bulundugunun farkina olan aeneas, bu domuzu juno'ya kurban vererek onu kendi tarafina cekmeye cali$ir.. sonra, aeneas yunanlilarin olu$turdugu bir koloni bulunan arcadia'ya hareket eder ve burada kral evander, herkul'un adina -ki onlari sigirlari calan bir canavardan kurtarmi$tir- bir festival yapmaktadir.. kral evander, aeneas'a yardim etmeyi kabul eder ve oglu pallas'i aeneas'la birlikte etruria'da muttefik kuvvet bulmak icin gonderir.. yolda, annesi venus aeneas'a kocasi vulcan'dan vucudundan yapilmi$ -ki vulcan bir nevi madenciler, meralcilar tanrisidir- bir zirh hediye eder.. bu zirhin uzerinde, romanin gelecekteki tarihi ile ilgili bir cok i$leme de bulunmaktadir..
  
  tum bunlar olurken, oglu iulus latium'da burayi korumakla gorevli oldugu icin birakilmi$ti.. fakat i$ler pek de iyi gitmiyordu, zira turnus ataga gecmi$ ve troyalilarin burdaki gemilerini yakmaya kalki$mi$ti.. ne var ki, jupiter yine devreye girerek, tum gemileri birer deniz tanricasina donu$turup acilip bu saldiridan kacmalarini saglami$ti.. cati$malar araliklarla devam eder ve bir gece, iulus, iki katil olan nisus ve euryalus'u gorevlendirip bir cok latini oldurtur.. latinler de bunun uzerine tekrar saldirir..
  
  ertesi gun venus ile juno, bu sava$lar uzerine hararetli tarti$malara girerler ve araya mudahele etmek zorunda kalan jupiter artik hic bir tanrinin bu sava$a mudahale etmeyecegini ve sonucu sadece kaderin belirleyecegi kararini verir.. bu sirada latinlerin geri saldirisi ile kistirilmi$ vaziyette olan troyalilarin yardimina aeneas yeti$ir.. aeneas ile evander'in oglu pallas cok iyi dost olmu$lardir, hatta o kadar sikifiki olmu$lardir ki aeneas ile oglu iunus arasindaki yakinliktan bile ileridir.. yapilan sava$ta pallas son derece kahramanca sava$ir fakat turnus onu oldurur ve kilicini sava$ odulu olarak alir.. bunun uzerine iyice dellenen ve intikam yeminleri eden aeneas, once lausus'u, sonra da mezentius'u oldurur.. turnus'u da oldurmek ister fakat jupiter'den izin alan juno turnus'u kurtarir..
  
  aeneas, pallas icin yas tutar ve her iki tarafin da olulerini gommeleri icin 12 gunluk bir ata$kes ilan eder.. arcadia'da kral evander oglu icin yas tutmaktadir.. bu sirada latium'da ortaya cikan diomedes - ki kendisi troya sava$inda yunanlilarin safinda aeneas'a kar$i sava$mi$tir- latinlere aeneas ile bari$ andla$masi yapmalari ogudunde bulunur.. kral latinus bunu kabul eder, fakat bu sirada senatoda turnus ile diger bir konsey uyesi arasinda anla$mazlik olur ve buna ilaveten bir de aeneas'in tekrar ataga gececegi mesaji da gelince bu tavsiye suya du$er.. latinler de hazirliklara ba$lar ve ataga gecerler.. yapilan kanli sava$ta cengaver kadin sava$ci camilla hayatini kaybeder.. latinler geri cekilir..
  
  latium'da turnus bir bari$ andla$masini reddeder ve aeneas ile duello yapmayi onerir.. yapilan duelloda aeneas yaralanir ve bunun uzerine turnus troyalilari geri puskurtur.. fakat venus aeneas'in yaralarini iyile$tirir ve sava$in kaderi bir kez daha degi$ir.. aeneas latium'u ba$tan a$agi yakmaya karar verir ve turnus ile tekrar kar$i kar$iya kalir.. tam bu esnada juno devreye girer ve jupiter'in de istegi uzerine artik aeneas'tan nefret etmeyecegini fakat bunun icin tek bir $arti oldugunu, bunun da troyalilarin kulturlerini bir kenara atmalari ve latin dilini, gelenek ve goreneklerini benimsemeleri isteginde bulunur.. jupiter buna razi olur ve turnus'u sava$tan alikoymak icin ona bir $eytan gonderir.. bu $eytan turnus'u yaralar.. bunun uzerine turnus aeneas'a sava$i bitirmeleri teklifini goturur, fakat turnus'un pallas'in kilicini ve kemerini kullandigini goren aeneas'in yine gozu doner ve kinine hakim olamayarak turnus'u oldurur..
  
  i$te virgil'in vefati nedeniyle tam olarak bitirilemeyen bu eserin son bolumunde turnus'un ruhunun havalandigi gorulur..
  
  roma'yi kural kral augustus'un istegi uzerine virgil'in, homeros'un me$hur ilyadasina benzer bir $ekilde yazdigi bu eser buyuk roma imparatorlugu'nun $anina yaki$ir bir destan olarak edebi tarihte yerini almi$tir..