plutarkhos

• istanbul evrenkent 'inde şöyle bir çalışmama gark olmuş biyografi yazarı.
  
  f. w. nietzsche 'nin "on the uses and disadvantages of history for life" / "tarihin yaşam için yararı ve zararı üzerine" adlı eserinde plutarkhos manzarası
  
  nietzsche 'nin "tarihin üç saf türü vardır: anıtsal, antik ve eleştirel. her biri insanoğlunun farklı ihtiyaç ve özlemlerine hizmet eder; her biri kendine özgü bir şekilde kötüye kullanılabilir." (1) [sf: 64, berkowitz] bildirisinden hareketle; plutarkhos, herodotos'un güvenirliliğini soru konusu yaparken (2) (sf: 89, grek edb.) biz de, mevzu bahis ettiğimiz biyografi yazarımızın, aslında insanoğlunun hangi ihtiyaç ve özlemlerine hizmet ettiğini sorgulayabiliriz. öyle ki; plutarkhos, thukydides ve polybios türünden bir tarihçi olarak da düşünülmemelidir. paralel hayatlar da daha çok ahlakçıdır ve onun tarihi tanıklıklarının değeri, tüm olarak, yararlandığı kaynaklara dayanmaktadır.(3) [sf: 152, g.e.] yani nietzsche 'nin anıtsal tarih sunumunun, tarihin insanlara geçmişin yüceliğinden imgeler sunmasının, anıtsallığının arkasındaki ahlaki itki veya emir, bayağı ve önemsiz olanı hor görüp, örnek değeri taşıyan ve ender rastlananı koruma karakterinin (4) (sf: 65, berkowitz) plutarkhos 'un paralel yaşamlar 'ına damgasını vurduğunu söyleyebiliriz. ayrıca bu hayat öykülerinde, tam bir kurgu yoktur. güvenilir kaynaklardan, olaylarla ve hayat öykülerini anlattığı kişilerle doğrudan bağlantılı eserlerden yararlanmıştır.bu da demektir ki; yaşadığı toplumun ihtiyaçlarını ve moral ihtiyaçlarını da karşılamıştır bir tarih yazımı sanatçısı olarak.
  
  hem de tarihçi olarak kabul edilebilir olan plutarkhos 'un edebiyatta bağımsız bir edebi kişiliğiyle var olduğunu hatırladığımızda, tarih yazımının, deneyimli ve enine boyuna düşünebilen bir kimse tarafından yapılabileceğini, herkesten daha büyük, daha yüce bir olayı yaşamamış, yüksek yaşantıları olmayan/yaşantı deneyimi bulunmayan bir kimsenin geçmişteki büyük ve yüksek olan hiçbir şeyi yorumlamasını da bilemeyeceğini de anımsamalıyız. (5) (sf: 128, tarih üzerine, nietzsche) anıtsal tarihin kesin amacı, insan mükemmeliyeti hakkındaki değişmez hakikati sergilemekse (6) (yunanların trajik çağında felsefe, önsözü) (nietzsche antik felsefeyi araştırmasının nedenini vurgular: "neyi sevmemiz ve onurlandırmamız gerektiğine ve müteakip hiçbir aydınlanmanın neyi yok edemeyeceğine ışık tutmak: büyük bireyler) ki nietzsche 'nin kendisi, anıtsal tarihin ince ve titiz çözümlemelerden kaçındığı için "serbest şiirsel kurguya" dönüşme riski taşıdığını kabul eden ilk kişidir, (7) (sf: 65, berkowitz) y kenan yonarsoy hocamızın, plutarkhos üzerine söylediği; "onu (plutarkhos'u) ilgilendiren şeyler, hayatın pratik sonuçlarıdır." sözünden de (8) (sf:153, g.e.) anlayabileceğimiz gibi, plutarkhos felsefi yönden tam bir eklektiktir.(9) epikurosçuluk dışında tüm felsefi öğretilerden yararlanan tarihçi, özgünlüğünü bu seçmece inanışları iyi bir şekilde yazıya dökmesine değil, pratik ahlak anlayışında bulunmasına borçludur.
  
  oysa ki; gerçek tarihçi, hem bir bilen hem de bir yaratıcıdır, yaptığı geniş çaplı şeyler veya sanatı, sahip olduğu evrensel bilgiye dayanır. bu yüzden gerçek veya büyük tarihçi üstün eğitmendir. peki ya üstün eğitmen en yüce insan tipi midir? (10)(sf:72, berkowitz)
  
  ve işte nietzsche bu bahsi şöyle kapatmaktadır; "..geleceğe uygun düşecek olan bir tablo biçimlendirin içinizde ve son gelenler olduğunuz boş inancını unutun. gelmekte olan o yaşamı düşünmekle, yeterince düşünecek ve yaratacak şeyiniz olacak; ama tarihten size "nasılı" ve "niçin," göstermesini istemeyin. buna karşın büyük adamların tarihinin içine girip yaşamak istiyorsanız, bu tarihten, olgun olmayı ve zamanın o insanı kötürüm eden eğitim zincirinden kaçmayı buyuran en yüksek bir buyruğu öğreneceksiniz; o modern eğitim, sizlere, olgun olmayanlara, egemen olmak ve sizleri sömürmek için, çıkarını sizi olgunlaştırmada görür. ve yaşam öyküleri istiyorsanız, seçeceğiniz "bay filan ve zamanı" nakaratı ile yazılanlar olmasın, ama tam tersine başlığında "zamanına karşı bir savaşçı" adını taşıyan biyografiler sizi çeksin. ruhlarınızı plutarkhos 'la doyurun ve onun kahramanlarına inanarak, kendi kendinize inanmaya cesaret edin. bu gibi modern düşüncelere aykırı yetiştirilmiş yüz kadar insanla, yani olgunlaşan ve kahramanca olana alışan insanlarla, şimdi artık bu çağın tüm kötürüm olup gerilemiş kültürü sonsuz bir susmaya, sessizliğe geri götürülecektir."
  (11)(sf:129, nietz. t.ü.)
  
  1- bir ahlak karşıtının etiği^*, peter berkowitz,çev: ertürk demirel, sf:64, ayrıntı yayınları
  2- grek edebiyatı tarihi, y. kenan yonarsoy, sf: 89, ist. univ, edb. fak. yay., 1991
  3- (2)'deki eser, sf: 152
  4- (1)'deki eser, sf: 65
  5- on the uses and disadvantages of history for life" / "tarihin yaşam için yararı ve zararı üzerine", f. w. nietzsche, çev: nejat bozkurt, sf: 128, say yayınları
  6- yunanların trajik çağında felsefe, f. w. nietzsche, önsöz
  7- (1)' deki eser, sf: 65
  8- (2)'deki eser, sf: 153
  9- eklektik: seçmecilik, seçmecilik yanlısı
  10- (1)'deki eser, sf: 72
  11- (5)'deki eser, sf: 129
  
  not: bu entiri, neti sadece dönem ödevi için kullanan tüm emekçi, sümüklü, düdüklü ortaokul ve lise talebelerine adanmıştır,
  
  araştırmacı notu: lan chat yapın biraz.