havyar

• omleti olmaz, rafadani lopu olmaz, cilbiri olmaz, zkmisim oole yumurtayi
• hazar kıyısında doğup büyümüş bir arkadaşımın çocuklukta yemekten kusma noktasına geldiğini anlattığı siyah altın. üst seri beluga havyarının buradan çıktığını. bugün bazı özel serilerinin sadece 30 gramına 400 euro sayıldığını düşünürseniz gerçekten akıl almaz bir lüks. sabahları kelle başı birer somun sıcak ekmeğe zeytin ezmesi gibi süre süre yerdik yine de bitmezdi derdi.
  
  sscb'nin dağıldığı ilk seneler havyar üretimi yapan devlet şirketi işçilere maaş ödeyemediği vakitlerde kilo kilo havyar dağıtırmış. işte o vakitler bizim arkadaş havyardan tiksinmiş. marketteki dandik margarini almaya paramız yetmezdi ama evde kaşıkla havyar yerdik demişti. tam bir halimiz itten beter keyfimiz paşada yok durumu.
  
  o değil de sovyetler birliğinin ilk dağıldığı yıllara dair kaliteli bir belgesel yapılsa tadından yenmez. dinlediğim hikayeleri birden çok ve farklı kişilerden duymamış olsam hayatta inanmayacağım mevzular var. ilk kez türkiye'ye gelip ticaret yapan insanları düşünüyorum da, onlar bile beni hayrete düşüren nice garip hikayeler anlatmışlardı. sıradan markaların kalın poşetlerini dahi, bunlar çok kaliteli diyerek toplayıp götürürlerdi. meğersem taşradaki eş dost akrabaya çanta hediye eder gibi verirlermiş bu poşetleri.
  
  --- rica ---
  
  sevgili sözlükçüler, sabah kalkmamla birlikte bir mesaj yığını ile karşılaştım. sscb yıkıldığında özellikle trakya tarafta yaşayan yazarlar yukarıda değindiğim poşet biriktiren ruslara benzer çok enteresan anılarını yazmışlar. sizin de böyle anılarınız varsa mesaj atın lütfen. hepsini toparlayıp uygun bir başlığa ekleyeyim. enteresan ve üzerine pek düşülmemiş bir dönem olduğu için bu anıların çok değerli olduğunu düşünüyorum.
  
  --- rica ---
• havyar yani ingilizcesi ile caviar sadece hazar denizinde yaşayan mersin baligi yani sturgeon lardan elde edilen yumurtaların tuzlanması ile hazırlanır. en iri taneli ve rengi açık gri olanları en az bulunan ve pahali belugalardır. ossetralar orta irilikte ve sarı ila kahverengi tonlarındadır. sevrugalar ise siyah ve küçük tanelidir.
  nazim hikmet bakude yasadığı sıralar her sabah kahvaltısında verilen havyardan urtiker olup kaşıntılara boğulunca durumdan şikayet edince, ya siz ne yersiniz kahvaltıda sorusuna muhatap olmuş ve verdiği, zeytin süt yumurta cevabı üzerine oha o kadar zengin misiniz? sorusuyla karşılaşmıştır.
• bugüne kadar zengin semtlerde bulunan şarküterilerde dahi canlısını görmediğim, bana zenginlerin, fakirleri kandırmak için uydurduğu birşey gibi gelen yiyecek. yani aslında havyar diye birşey yok galiba. zeytin ezmesi o.
• bağcılar merkez pazarında kilosu 3 liraya satılan müthiş yiyecek. normal tavuk yumurtası boyunda boyutu ama pazarcı dostumdan öğrendiğime göre fransız havyarı olduğu için bu kadar ucuz ve büyükmüş bu havyar. ayrıca tadı tamamen tavuk yumurtasıyla aynı. tek fark tavuk yumurtasının dış yüzeyi beyazken, bu yumurtanın dış yüzeyi sanki yeni boyanmışçasına siyah.
• kimi zaman uskumrunun çeşitli hilelerle dönüşüm geçirerek büründüğü yeni hal. fake.
  
  ''geçen gün bir marketin balık reyonunda gördüm.
  bilenler bilir, havyar (siyah) kutusu tipiktir.
  baktım, rusça ve kiril harflerinin taklidi ingilizce 'chaviar' yazıyor kapakta.
  bir de mersin balığı resmi. altında da, "original product of russia" yazmışlar.
  karadeniz’de mersin balıklarını bitirdik şükürler olsun.
  ruslar, azeriler ve iranlılar uyanıklık yaptılar, hazar denizi'nde balığı yakalayıp ameliyatla yumurtasını alıp, balığı geri bıraktılar.
  biz türk usulu çalıştık, balığı da, yumurtayı da yedik. (hatta yumurtlama erginliğine gelmemiş balıkları da yedik).
  
  kavanozdan gördüğüm kadarıyla siyah inci taneleri parlıyor, tıpkı havyar.
  satıcıya sordum, "bu mersin balığı havyarı mı?", "evet abi"dedi.
  "neden ucuz?""rusya'dan geliyor abi, hazar havyarı".
  
  kavanozun altındaki etiketi de okumalı. derin bilgiler var orada.
  içindekiler: okyanus balık bulyonu (uskumru), tuz, zeytinyağı, pektin e211, sodyum benzoat. e202, potasyum sorbat, doğal renk e153.
  
  muhteşem, değil mi?
  sen uskumruyu al, parçala, minik toplar yap, siyaha boya, koruyucu kimyasallarla harmanla ve elaleme "doğala özdeş havyar" diye kakala.
  satan adamın haberi yok^*.''
• tuzla hazırlanmış yarı ezme durumunda balık yumurtası. tıfıl zamanlarımızda amerikan filmlerinde bolca duyduğumuz havyar, son on yılda ülkemizde de bolca tüketilmeye başlanmış, ortadirein evine girmiştir. siyah ve kırmızı olmak üzere iki türü wardır, en iyisi siyah havyardır ve tatlı sularda, ırmak ağızlarında yumurtlayan mersin balığı yumurtasından yapılır. iyi havyar kışın elde dilir, hazırlanması ve taşınmasındaki zorluklar nedeniyle pahalı bir yiyecektir, dünyanın en iyi havyarları rusya ve iran'da yapılır. reçel gibidir [hahı], kişi ilk başta tiksinecek, daha sonra utana sıkıla yemeye devam etmek isteyecektir.
• sampanya ile bareber tuketilmesi gerektigi soylensenede henuz birakin tatmayi daha gorme sansina erisemedigim balik yumurtasi ki siyah olani makbulmus.
• kökeni tartışmalı olan havyar sözcüğünün, farsça xaye kökünden geldiği kabul edilmektedir; xaye, yumurta yani hayadır; balığın taşakları olsa amcam olurdu misali..
  batı dillerine türkçe'den rumca veya italyanca yoluyla inmiştir havyar zembili^*; orta dönem farsça'daki haline bak bir de: xayak..
• bir ay boyunca sadece havyar yerseniz ne olur, diye araştırıp cevaplamışlar.
  (bkz: what if)
  
  havyar önceden halkın çok fazla tükettiği bir şey değilmiş. ve fakat 19. yüzyılda havyar barları açılmaya başlamış, böylece bu tat, halkla buluşabilmiş. ama bunların açılmasının asıl sebebi, havyar yiyenler susasın ve daha fazla içsin diyeymiş. işte görüyorsunuz, her şeyin bir şeyi var.
  
  günümüzdeki havyar arzının en büyük alıcısı kimler dersiniz? hava yolları. elbette ki ekonomi sınıfını beslemek için değil, birinci sınıf^* yolcular için alınıyor ve hava yolları dünyada üretilen havyarın %50'sinin alıcısı konumundaymış.
  
  peki bir ay boyunca sadece havyar ve su tükettiğinizde ne oluyor?
  ilk günler havyarın olumlu etkilerini görmeye başlıyorsunuz tabii: asetilkolin içerdiği için havvar, yeni anıların oluşumunda ve hafızanın korunmasında rol oynuyor. ayrıca mide yüzeyini kapladığı için vücudunuzun alkolü daha iyi tolere edebilmesini sağlıyor.
  16 gr havyar, 1.086 mg (1 gramdan fazla) omega-3 yağ asidi içerdiğinden pıhtı oluşumunu engellemeye ve kolesterolün düşürülmesinde yardımcı oluyor.
  
  ayrıca ilk birkaç haftada cildinizin güzelleştiğini ve eklemlerinizin daha iyi hale geldiğini fark edebiliyorsunuz. havyar arjinin de içerdiği için kan akışını hızlandırıyor, bu da cinsel yaşamda fayda sağlıyor. afrodizyak olarak kabul edilmesi boşuna değilmiş, eskilerin bir bildiği varmış yani.
  
  ancak sadece havyar yemeye devam ettiğiniz bu ayda, bu güzel dönem bitiyor ve sorunlar baş göstermeye başlıyor. bunun ilk sebebi, elbette ki sodyum. yani tuz. amerikan gıda ve ilaç kurumu (fda) günde sadece 2,3 gr tuz tüketilmesini önerirken bir gün boyunca sadece havyar tüketmek bünyenize tam 11,28 gr sodyum almanız demek. yani, önerilenin tam 5 katı. bu sebeple bir ay boyunca sadece havyar yediğinizde tansiyonunuz artmaya başlıyor ve felç ve hatta kalp krizi riski de baş göstermeye başlıyor.
  (ara bilgi: avrupa klinik beslenme ve metabolizma derneği der ki, günde 3 gramdan daha fazla tuz tüketmek, mide kanseri olma ihtimalini %68 oranında artırıyormuş.)
  
  aşırı tuz tüketiminin böbreklere de etkisi var haliyle: ödem. bunca tuz alan vücut, böbrekler başta olmak üzere su tutmaya başlıyor ve bu da ödem olarak size geri dönüyor. eller ve ayaklar şişiyor. sodyum fazlalığı ayrıca uyku, nefes ve idrar sorunlarını da ortaya çıkarabiliyor.
  ayrıca sodyum seviyesi çok fazla arttığı vücutta hipernatremi riski de gelişiyor, daha kötüsü koma ve ölüm de gerçekleşebiliyor.
  
  ayrıca bir ay boyunca sadece havyar tüketmenin maliyeti de var. insanların günde ortalama 2000 kaloriye ihtiyacı olduğu düşünülürse günde ortalama 1 kg havyar tüketmeniz gerekiyor. 30 gramının fiyatının 65 - 85 dolar arasında değiştiği hesaba katılırsa bu bir ayda ortalama 60.000 doları gözden çıkarmanız gerekiyor.
  (çevirmenin notu: yazıyı hazırlayanlar ortalama havyar fiyatlarına odaklanmışlar, beluga ya da ossetra havyarlarının yuva yıkan fiyatları hesaplamaya dahil edilmemiş.)
  
  denizleri sevenlere gelsin: (bkz: en lezzetli deniz canlısı/@ug tek)