karahanlılar

• türkler arasındaki din savaşlarının taraflarından biri.
  
  karahanlılar "islam'ın askerleri" olarak "kâfir" burkancı (budist) uygurlar üzerine akınlar düzenlediler. 840'ta kırgızlardan yedikleri darbeden sonra doğu türkistan'a inerek burada şehir devletleri oluşturan uygurlar, karahanlı akınları ile yeni darbeler almaya devam ettiler.
  
  karahanlıların bu akınlarından birini anlatan ilginç bir şiir var. sadece son kıtasını buraya alacağım:
  
  kelginleyü aktımız
  kendler üze çıktımız
  furhan evin yıktımız
  burhan üze sıçtımız
  
  anlamını da, heceyi bozmamaya çalışarak şöyle verelim:
  
  sellercesine aktık
  kentler üstüne çıktık
  tapınakları yıktık
  buda üstüne sıçtık
  
  buradan absürt bir "bakınız" doğacak olsa idi herhâlde şöyle olurdu: (bkz: buda'nın üzerine sıçmak) (bkz: buda heykeline sıçmak)
• aynı zamanda kurulmuş olan gaznelilere göre devlet geleneği ve idare sistemi olarak çok daha fazla türk ögeleri taşımaktadır. devletin zayıflamasıyla beraber doğu ve batı olarak ikiye bölünmesi de bunun en somut örneğidir. bildiğim kadarıyla devletin resmi dili de türkçeydi, yusuf has hacib kaşgarlı mahmut gibi zirve isimler bu devletin çatısı altında yaşamışlar ve eserlerini vermişlerdir. dolayısıyla şöyle bir iddiada bulunabiliriz ki karahanlılar islamiyeti kabul etmiş türk devletler arasında en türk olanıdır.
• halife burayı bir müslüman ülkesi olarak tanıdıktan sonra karahanlı toprakları al-hakaniye diye adlandırılmış. islam'a geçilse de uygur alfabesi kullanılmış ve farsça'ya arapça'ya bulaşmadan türkçe konuşup yazışmışlar.
• turk tarihindeki en onemli devletlerin basindadir. ancak gereken bilgi ve ilgi yoktur bu devlet hakkinda kabataslak anlatilir gecilir. zaten turk tarihi duzgun anlatilsa bayramsiz bir gunumuz olmaz.
• 1874 yılında rus şarkiyatçı vasilij vasileviç grigorev maveraünnehir karahanlılarına dair yazmış olduğu bir makalade ilk defa karahanlı(karachaniden) ismini kullanılmıştır.tarih literatüründe ilek hanları, tabğaç hanları ve türkistan uygur hanları şeklinde de anılmışlardır.
  
  çin kaynaklarında, ''ka'la ha wang ch'oa(karahanlılar sülalesi)'', he han wang ch'o(karahan sülalesi)'',''tsung-ling hsi hui ku(batı uygur devleti)'', ''a-sa lan hui ku(arslan uygur devleti)'' gibi isimlerle anılmışlardır.
• ilk müslüman olan boy değil devlettir. ilk müslüman olan türk boyu karluklardır. karahanlılar ise müslüman olan ilk türk devletidir.
• kurulusu-yikilisi: 840-1212
  
  orta asya'nin batisinda[maveraunnehir (dogu-bati turkistan)], karlul, yagma, cigil turkleri tarafindan kurulan bu devletin bilinen ilk hukumdari bilge kul kadir han'dir. karahanlilarin en buyuk ozelligi ise, tarihin bilinen ilk musluman turk devleti olmalaridir.
  diger ozelligi ise turk-islam devleti olmasina ragmen resmi dilinin turkce olmamasidir.
  islamiyeti ilk defa resmi din olarak kabul eden karahanli hukumdari ise satuk bugra han'dir. musluman olduktan sonra abdulkerim adini almistir.
  ikiye ayrilan karahanlilar; harzemsahlar ve karahitaylar tarafindan yikilmislardir.
• karluk, yağma, çiğil türklerini birleştiren bilge kül kadir han tarafından batı türkistan ve maveraünnehir bölgesinde kurulmuştur.
  satuk buğra han döneminde islamiyeti kabul etmeye başlamışlardır. 920'de satuk buğra han islamiyeti kabul ederek abdülkerim adını almıştır ve bundan sonra devlet tamamen müslüman olmuştur.
  
  karanlılar birçok ilke imza atmışlardır. örneğin türk tarihinde müslümanlığı kabul eden ilk devlet olduğu gibi asyada kurulan ilk müslüman devlettir, burslu öğrencilik uygulaması ilk kez karahanlılarda görülür, türk tarihinde ribat adı verilen ilk kervansarayları yapmışlardır. müslümanlığı kabul etmelerine rağmen milli benliklerini korumuşlar arap fars etkisine girmemişlerdir.
  (bkz: bilge kül kadir han)
  (bkz: abdülkerim satuk buğra han)
• türk tarihi açısından en önemli devlet. türklük ile islamiyetin nasıl sentezlenmesi gerektiğini göstermektedir. ve en orjinal devlet budur. bundan sonrakiler ortadoğulaşmaktadır. bu ülke karahanlı tarihçileri yetiştirmelidir.
• aslında üçüncü göktürk devleti diye de adlandırılabilirler. zira karahanlıları kuran üç boy^*** tarihsel açıdan ispatlı bir biçimde göktürklerin kapı halkıdır. yani göktürk hakanlarını içinden çıkaran, ötüken'de onlarla birlikte çadır kurup toplayan kimseler. zaten o yüzden karahanlılar çağdaş kroniklerde hakaniye sülalesi biçiminde geçer.
  
  öyle aynı kültür dairesinde olmaktan falan bahsetmiyorum. öylesi de var. uygurlar göktürklerin vassalı ve düşmanıdırlar. karahanlılar'sa doğrudan göktürkleri oluşturan kabilenin soyundan geliyor. yani bilge kağan, islamı din olarak seçen satuk buğra han'ın öz be öz dedesidir.
  
  ps. aranizda wikipedia'ya bakip satuk'un dedesi bilge kul kadir han, yanlis biliyorsun diye mesaj atan gerizekalilar var, atmayin.