nigari

• kanuni döneminin en ünlü minyatürcüsüdür. ayrıca şair ve denizcidir. doğu batı sentezi ile minyatür yapar. renk kullanımında önemli bir minyatürcüdür.
• süheyl ünver hoca hakkında bir monografi yazmıştır; ressam nigâri, hayatı ve eserleri, ankara 1946, milli eğitim basımevi.
  
  monografiye yazdığı önsözde velinimetim dediği akil muhtar özden'in odasında, reşit galip ve yusuf akçura'nın ısrarları üzerine resim, tezhip ve minyatür tarihleri hakkında türk tarihi ana hatlarına girmek üzere çalışmaya başladığından bahsediyor hoca.
  
  nigari'nin (reis haydar) hayat hikayesinde dedesinin satrançbaz olduğu ve fatih'in daveti üzerine istanbul'a geldiği, ifade ediliyor. kalemi nigari diye anılan özgün bir nakkaş, sadece ismini bildiği (der dünya) bir divanı olan şair ve dahi bir çok sefere katılmış bir denizci olduğundan bahsediyor.
  
  kanuni, barbaros hayrettin, yavuz sultan selim, selim-i sani portreleri ve bir kaç şiiri de (ilhan berk'in şiirinin de kaynağı bu olsa gerek) monografide yer alıyor.
  
  nefis bir beyit de var bu şiirler arasında ama buraya yazmıyorum.
• dört mezhebi terkettiğini ve halis müslüman olduğunu söyleyen, oldukça nevi şahsına münhasır bir nakşibendi şeyhi. doğum tarihi için 1797, 1805 ve 1815 yılları dile getirilir. dönemin birçok mutasavvıfı gibi şairdir aynı zamanda. yaygın olarak seyyid mir hamza nigari adıyla da bilinir. asıl adı hamza olup, nigari mahlasını tahsili sırasında kendisine yardım eden nigar adlı bir hanıma şükran borcunu eda için almıştır. mir hamza, hacı hamza nigari, seyyid nigari, nigar-i karabaği isimleriyle de tanınır. ölüm yılı 1886'dır.
• mervânîleri isteyen ey ehl-i dalâlet
  bî-şübhe ki sizler yezîdî, biz ‘alevîyiz
  
  sizler gibi erbâb-ı şekâvetden ırağız
  ehl-i sünnetiz, mü’min-i hak, dîn-i celîyiz
  
  ashâb-ı yemîniz ki sa‘îd-i ezelîyiz
  biz hâk-i pey-i âl ü hevâdâr-ı velîyiz
  
  el-minnetü li'llâh ki der-sâye-i mevlâ
  doğru diyeriz sanma hevâdâr-ı ‘alıyız
• merd-i mürteddi bilâ-şübhe çü hûrşîd-i duhâ
  eyleyen tarzıye mervânî mürtedlere
  
  la‘net olsun ana kim dîn-i mübînden geçmiş
  eyler ol tarzıye süfyânî mürtedlere
  
  eyle ey bâr-ı hudâ la‘n dem-â-dem ya‘nî
  düşmen-i âli seven hâricî şeytânîlere
  
  hâricî olduğı ma‘lûm bu da‘vâcilerin
  âteş-i kahr-ıla la‘n eyle bu süfyânîlere
  
  râhat erbâb-ı dile yok bu yezîdîlerden
  eyle ey bâr-ı hudâ kahr bu mervânîlere
  
  hâric-i dîn-i mübîndir uyan ol tâifeye
  hâcelerdir dimek ol münkir-i kur’ânîlere
  
  düşmen-i âldir ey bâr-ı hudâ yâ la‘n it
  eyleyen tarzıye ol kavm-i bî-îmânîlere
• ey mu‘âvîler ümmeti v’ey düşmen-i muhammedî
  siz küfrânî, biz şükrânî; siz bir taraf, biz bir taraf
  
  sizler tuğyânî milleti, bizler muhammed ümmeti
  siz mervânî, biz kur’ânî; siz bir taraf, biz bir taraf
  
  siz mervânî cehennemi, biz muhammedî cenneti
  siz şeytânî, biz rahmânî; siz bir taraf, biz bir taraf
  
  siz mu‘âvîler askeri, biz hayderîler leşkeri
  siz kahrânî, biz lutfânî; siz bir taraf, biz bir taraf
  
  siz yezidî, siz pelidi; biz hüseynî, biz şehîdî
  siz butlânî, biz hakkânî; siz bir taraf, biz bir taraf
  
  sizler düşmen-i mustafâ, biz bende-i âl-i ‘abâ
  siz hasmânî, biz rahmânî; siz bir taraf, biz bir taraf
  
  siz kâtil-i âl-i zehrâ, biz mâtem-dâr-ı mustafâ
  siz şimrânî, biz hüznânî; siz bir taraf, biz bir taraf
  
  siz haccâcî, siz leccâcî; biz kanberî, peygamberî
  siz nefsânî, biz rûhânî; siz bir taraf, biz bir taraf
  
  siz şeytânî, biz rahmân; zıd-ender-zıddız el-hâsıl
  siz zulmânî, biz nûrânî; siz bir taraf, biz bir taraf
• minyatür sanatına yenilik getirenlerden biridir. istanbul’da galata’da doğmuş, 1572 yılında 80 yaşında ölmüştür. kendisi denizcidir. asıl adı hayolar reis dir.
• öyle müstesnâ habîbem kim bana yoktur bedel
  benden ey dil munkatı’ olmuş kamu illâ güzel
  
  öyle bir zârem nizârem zülf-i sevdâsında kim
  bir belâ ol hâl ile bulmaz beni kılmaz mahal
  
  tâ leb-i dildârâ cân virmiş dil-i sûzânemiz
  sûzişim artar dem-â-dem âteşim bulmaz halel
  
  kavs-ı gerdûndan atıldıkca belâ bî-iştibâh
  köydürür âhım odı kül eyler ânı al-be-al
  
  yârlık kılmaz bana gönlüm nidem ma’zûrdur
  bir güzel sevdâsına düşmüş ki tâ rûz-ı ezel
  
  benzemez mey-hâre zâhid bülbüle benzer mi hâr
  başkadır kirdâr-ı edhem başkadır kâr-ı bagal
  
  öyle var cânında bir âteş ki ‘âlem havf ider
  ol sebebdendir ki bu etrâfıma gelmez ecel
  
  âteş-i sûzân-ı tab’ımdan haberdâr olmayan
  okusun dîvân-ı dil- sûzumdan alsun bir gazel
  
  ey nigâri ben melâmet mülkünün sultânıyam
  beyle ki mansûrdur bayrak-ı ‘aşkım bî-cedel
• nigâri.
  
  bir ilhan berk $iiri.
  
  -nigâri-
  
  nigâri, bir kâgidi bir kalemi sevdi. padi$ahlari gordu galata'dan. 2. selim'le ava cikti.
  
  1. françois'yi, 5. charles'i cizdi.
  
  buyuk dedesi gibi satranc oynadi. bir deniz kitabi yazdi. bulunamadi.
  karanfili sevdi. bunun icin barbaros'un, 2. selim'in eline karanfil verdi.
  
  kanuni'yi 1. françois'ya yazacagi mektubu du$unurken gordu. kanuni onun icin du$uncelidir. gezdigi yerde ye$il bir dal vardir.
  
  padi$ahlarin yuzunu sevdi. yavuz sultan selim onunde bir elma gibi durmasini bilmedi.
  
  ihtiyarliginda tanidi barbaros'u. bu yuzden ye$il bir goge bakar..
  
  ummani dola$ti. $iir yazdi.
  
  her sabah oturur kalemlerini sivriltirdi. onun icin eli hic titremedi.
  
  neden sonra yeryuzune bir nigâri tavri cikti.
  
  artik kanuni hep du$uncelidir. dogan burunlu, seyrek di$lidir. resimdeki gibidir.
  
  2. selim sari pabuclar giyer. bir ta$liga basar. ava ciksa bir adam sag eliyle hedefi tutar.
  
  barbaros ne zaman arkasina bir $ey giyse acik mavidir. elini kaldirsa, otursa resimdeki gibi oturur.
  
  bir kâgit ustundedir artik 5. charles. ba$ka hicbir yerde de olmayacaktir.
  
  yavuz'un boyunu hic bilmeyecegiz.
  
  $imdi bir ku$baz dursa, biyigini bursa, yuruse, nigâri tavrinda yurur.
  
  $imdi galata'da bir 15. yuzyil denizi nigâri'nin boyalarina giriyordur.
  
  sikiliyordur bir kalem bir firca bir kâgit.
  
  ilhan berk
  
  ic. "cumhuriyet donemi cagda$ turk $iiri antolojisi", haz. metin celal, papirus yayinlari, 1.b., istanbul-$ubat 1998, s. 147.
  
  (bkz: ikinci selim)
  
  (bkz: 1 inci françois)
  
  (bkz: 5 inci charles)
• eskiden portre yapan sanatcilar icin kullanilan bir unvan.