thukydides

• antik yunanda, atina ile sparta önderliğindeki peloponnesos kent devletleri arasında, m.ö. 431 yılında başlayan savaşı anlattığı peloponnesos savaşı’nın tarihi adlı eseri hala bir başyapıt olarak kabul gören atinalı komutan. thukydides, olayları gösterişli birer öykü formunda tarihleştirmesiyle ünlü herodotos'un tarzından uzaktır. amacı, olan bitenin nedenini anlatmak olmuş, "bugün beni övesiniz diye yazmadım, gelecek kuşaklar için yazdım" demiştir. tartışmasız, amacına ulaşmıştır.
• tarih yazımında nesnelliği ve gerçekçiliği elden bırakmamış, emin olamadığı hadiseler hakkında da geçmişte kesin olarak yaşanmış başka hadiselerden hareket ederek sonuç çıkarma yönetimini son derece etkin bir biçimde kullanmış, mitolojik karakter ve olayları anlatımı bünyesinde tamamen dışlamış ve tarzı bilhassa çağdaşları tarafından son derece sıkıcı bulunsa da kendisinden sonra gelen pek çok grekoromen tarihçiye emsal teşkil etmiş, antik çağların en mühim tarihçilerinden biri olan atinalı şahsiyet.
  
  kendisinin bilhassa peloponnesos savaşları isimli saygın eserinden adeta bayıldığım birkaç tümcesini buraya alıntılamak isterim.
  
  *akdeniz halkları, zeytin ve üzüm asması yetiştirmeyi öğrenince barbarlıktan çıkmaya başladılar.
  
  *başarı ve cehalet yan yana geldiği zaman, korkaklar bile küçümsemeye başlar.
  
  *bir insan başka bir insanın övülmesine sadece o kişinin başardıklarını kendisinin de yapabileceğine inanıyorsa katılır.
  
  *her şeylerini şansa bağlayan insanlar şansları yaver gitmediğinde yapmaları gereken şeyin bu olmadığını anlarlar. ama iş işten geçmiştir.
• ilginç bir tarih metodolojisi olan tarihçi. kenneth bock'ın ilerleme gelişme ve evrim kuramları isimli makalesinden vulgarize ederek anlatıyorum:
  
  bu abimiz, yunanistan'ın erken tarihi üzerine, atina'nın uzuun yıllar önceki işleyişi anlatmak için bir belge falan bulamayınca kalkıp kendi dönemindeki 'geri kalmış'ları, 'barbarları' inceliyor sonra da "herhalde o zamanlar korsanlık yaygındı, çünkü şu anda da korsanlık yaygın; eskiden her grupta silahlanma mevcuttu çünkü şimdiki kabilelerde, gruplarda da silahlanma mevcut" diyor. böyle bir muhakeme işte. adam progresif anlayışı ters yüz ederek tarihyazımı yapmış. ^*
• günümüze ulaşan ve dolayısıyla bilinen tek eseri peloponnesos savaşı olan thuky- dides, herodotos ile birlikte yunan tarihçiliğinin önemli isimlerinden biridir.
  
  thukydides, herodotos’tan farklı olarak, gezdiği yerler hakkında pek bilgi vermez; yalnızca peloponnesos savaşı’nın nedenlerini ayrıntılı biçimde vermekle yetinir. hatta savaşın nedenlerini öylesine detaylı ver-miştir ki, peloponnesos savaşı’nın 1. kitabının önemli bir kısmı yalnızca yunan coğrafyasının bu savaşa nasıl sürüklendiğinin anlatılmasına ayrılmıştır. thukydi-des’e göre savaşın başlıca nedeni, iç huzursuzluk ve şehir devletleri arasında patlak veren kavgalardan kaynaklı göçlere bağlı olarak ortaya çıkan bunalımlardır (thukydides 1976, ı/2 vd.).
  
  thukydides, ekonomik etkenleri değişimlerin ve iç savaşların nedeni olarak gören belki de ilk tarihçidir. ekonominin değişimler ve savaşlar üzerindeki et-kililiği yönlü savını gerekçelendirmek üzere, truva savaşı sonrasında müstem-leke olayının artmasını araştırmış, bu olayı ekonomik nedenlere bağlamıştır: thukydides’e göre müstemleke sayısındaki artış, gelirlerin de artmasına, gelir artı-şı toplum yapısında değişime, siyasette de tiranların (zorbaların) yönetimi ele ala-rak savaş sanayini geliştirip yayılmacı bir tutumu benimsemelerine kadar uzanıp giden olaylara yol açmıştır (thukydides 1976, ı/12-13).
  
  thukydides, tarih olaylarını incelerken akılcı bir tutum takınmış, buna bağlı olarak tarih olayları karşısında kuşkucu olunması ve öne sürülen her aktarıma ve delile inanılmaması gerektiğini şu sözleriyle savunmuştur: “bu insanlar eski zamanların olayları hakkında söylenenleri, hattâ bunlar kendi öz vatanları olsa bile, yine aynı şekilde araştırmadan alıveriyorlar” (thukydides 1976, ı/20). thukydides’in bu sözlerinde ortaya çıkan şüpheci tavır, thompson’a göre onun tarih yazımına, araştırma ve delillerini derleyip denetlerken çağdaşı tarihçilerde rastlanmayan bir karşılaştırma yöntemi geliştirip uygularken de yansımıştır; bu karşılaştırma üslu-bu da thukydides’in bir başka özgün yönünü ortaya çıkarır (thompson 1958, s. 29).
  
  thukydides de herodotos ile benzer biçimde, öncelikle birincil kaynaklara, olayın doğrudan kendisine ilişkin belgelere başvurmayı yeğlemiştir (thukydides 1976, s. 30). olayların ardındaki neden ve ilkeleri araştırıp bulma isteği, thukydides’in, ince-lediği olaylarda ortaya çıkan sonuçlara, amaçlara ve motiflere odaklanmasına yol açmıştır. bu da thukydides’in tarihçiliğindeki pragmatik yöne işaret eder.
  
  thukydides, bu sayılan yönleriyle yunan tarihçiliğinde bilimsel yönelişin zir-veye çıktığı bir düşünür olmuştur. insan eylemlerini konu alan bilim olan tarih ya da tarihe böyle bir özelliğin-beklentinin yüklenmesi, yunan tarih yazımında efsanelerin etkisinin azalarak olayların araştırılmasının ön plana çıkmasını sağlamıştır.
  
  20. yüzyılın ünlü tarih felsefecisi robin george collingwood (1889-1943), yunan tarihçiliğinin thukydides ile birlikte hemen hemen tüm özelliklerini kazandığı düşüncesindedir ve ona göre bu temel özellikler şunlardır:
  1. geçmişi anlamak ve yorumlamak isteyen tarihçinin, işe sorunlarla başlayarak, bilimsel olması gerektiği düşüncesi oluşmuştur;
  2. geçmişte insanların yaptıkları hakkında sorular sorul- maya başlanmıştır;
  3. tarihçi için akılcılık özelliğinin kaçınılmazlığı ve zorunlulu-ğu vurgulanmış, tarihçinin ele aldığı soru ve sorunları bazı temellere oturtması ve kanıtlara başvurması, onun vazgeçilmez özellikleri arasında yer almıştır;
  4. tarih çalışmasının yapılmasında, insanın geçmişteki yapıp etmelerini tespit edip kendini açığa vurması yahut kendini başkalarına anlatmasıyla insanın varoluş özelliklerini dile getirme, temel kaygı olarak değerlendirilmiştir (collingwood 2010, s. 65-67).
  bu özelliklerden 1, 2 ve 4’te belirtilenler herodotos’ta, 3’te dile getirilenlerse belli ölçü- lerde thukydides’te kendisini göstermiştir (thukydides 1976, s. 67).
  
  thompson, j.w. (1958). a history of historical writing, new york: mac millan.
  thukidides (1976). peloponnesos savaşı, çev. tanju gökçöl, istanbul: hürriyet yayınları.
• herodotos gibi hayal ürünü hikayelerden değil, daha gerçekçi verilerden ve bizzat yaşadığı olaylardan yararlanır. kalkıp da historiai'daki gibi 100 yıl yaşayan etiyopyalılardan, değişik bitkilerden ve canavarlardan bahsetmez.
• peloponnesos savaşları'nı anlattığı eseri ile bilinen tarihçi-kronikçi. kendisini herodotos'tan ayıran en temel fark söylentilere çok az yer vermesi ve her ne kadar kendisi atinalı bir komutan olsa da mümkün olduğunca objektif olmaya çalışmasıdır. eserinde perikles'e dair derin sevgi ve kleon'a karşı derin anti-pati hissedilir. buda atina'nın politik şartları ve siyasi kamplaşmaları düşündüğümüz zaman gayet anlaşılır bir durumdur.
  
  akılcı bir temelde ve kanıtlara, referanslara riayet edilerek yazılmıştır. kendisinden sonra ksenophanes , kendisinin izinden gittiğini iddia ettiği ve savaşın geri kalan kısmını yazdığı hellenica adlı eseri kaleme almıştır ancak ksenophanes'in eseri thukydides'in eserinin maalesef yanına yaklaşamaz. o berraklıktan ve detaydan eser yoktur.
• "en değerli kadın; ister övgü ister yergi için olsun, adı erkek dudaklarında en az dolaşandır."
• bir ekşi sözlük yazarı. evet.
• "demosthenes thukydides'i sekiz kez kopyalamış, hooft tacitus'u elli iki kez okumuş, seneca aynı kitabı sürekli yeniden okumayı tavsiye etmiş, haydn bach'ın altı sonatını sayısız kez tekrarlamış, michelangelo aynı gövdeyi yeniden yapıp durmuştu... kudret bölünmez bir bütündür. tek bir güç vardır: görme, söyleme, gördüğümüze ve söylediğimize dikkat etme gücü." jacques ranciere - cahil hoca
  
  (bkz: thucydides), tukididis, tukidides
• thukydides (yaklaşık mö 460-400), atinali tarihçi, general, peloponnesos savaşları adlı eserinde mitolojik ögeleri bertaraf ederek tarafsızlık ilkesini benimsediği, konkre kanıtlardan ve sebep-sonuç ilişkisinden yola çıktığı için "bilimsel tarihin babası" olarak anılır.