türk dili

• agop dilaçar'ın sınıflandırmasına göre
  
  türk dili
  1.güney
  1.1.batı(oğuz) kolu
  1.1.1.batı oğuzca
  1.1.1.1.eski çağ
  1.1.1.1.1.eski anadolu
  1.1.1.1.2.eski azerbaycan
  1.1.1.1.3.eski osmanlı
  1.1.1.2.yeni çağ
  1.1.1.2.1.1.orta osmalıca
  1.1.1.2.1.2.yeni osmalıca
  1.1.1.2.1.3.türkiye türkçesi
  1.1.1.2.1.4.gagavuz türkçesi
  1.1.1.2.2.1.azeri türkçesi
  1.1.2.doğu oğuzca
  1.1.2.1.eski türkmence
  1.1.2.2.orta türkmence
  1.1.2.3.yeni türkmence
  1.2.doğu(orta asya) kolu
  1.2.1.eski çağ
  1.2.1.1.hun
  1.2.1.2.göktürk
  1.2.1.3.eski uygur
  1.2.1.4.eski kırgız
  1.2.2.orta çağ
  1.2.2.1.karahanlı
  1.2.2.2.harezm
  1.2.2.3.çağatay
  1.2.3.yeni çağ
  1.2.3.1.batı türkistan
  1.2.3.1.1.özbek
  1.2.3.2.doğu türkistan
  1.2.3.2.1.yeni uygur
  2.merkez
  2.1.batı(kıpçak) kolu
  2.1.1.orta çağ
  2.1.1.1.altın ordu
  2.1.1.2.kuman peçenek
  2.1.1.3.kıpçak
  2.1.1.3.1.memlük kıpçakçası
  2.1.1.3.2.ermeni kıpçakçası
  2.1.2.yeni çağ
  2.1.2.1.batı sibirya bölümü
  2.1.2.2.volga bölümü
  2.1.2.2.1.kazan türkçesi
  2.1.2.3.ural bölümü
  2.1.2.3.1.başkırt/başkurt
  2.1.2.3.2.tatar
  2.1.2.4.aral hazer bölümü
  2.1.2.4.1.kazak
  2.1.2.4.2.kırgız
  2.1.2.4.3.mogay
  2.1.2.5.karadeniz hazer bölümü
  2.1.2.5.1.karaim(karay)
  2.1.2.5.2.kırım kıpçakçası
  2.1.2.5.3.karaçay balkar
  2.1.2.5.4.kumuk
  2.2.doğu(altay-abakan) kolu
  2.2.1.batı veya oyrat bölümü
  2.2.2.orta güney hakas(abakan) kolu
  2.2.2.1.hakas
  2.2.2.2.şor
  2.2.2.3.çukum
  2.2.3.doğu(tuna) bölümü
  2.2.3.1.karagas(tofa)
  2.2.3.2.sayan(tuva)
  3.kuzey ve çevre dilleri
  3.1.batı
  3.1.1.eski çağ
  3.1.1.1.eski batı türkçesi
  3.1.2.orta çağ
  3.1.2.1.bulgar türkçesi
  3.1.2.1.1.volga
  3.1.2.1.2.tuna
  3.1.2.2.hazar türkçesi
  3.1.2.3.avar türkçesi
  3.1.3.yeni çağ
  3.1.3.1.çuvaş
  3.2.doğu
  3.2.1.eski çağ
  3.2.1.1.eski doğu türkçesinin bir kolu
  3.2.2.yeni çağ
  3.2.2.1.yakut
• türkiye'deki bütün üniversitelerin bütün yüksekokul ve fakültelerinde birinci sınıf öğrencilerine okutulması mecburi olan yök derslerinden biri. diğerleri için (bkz: yabancı dil), (bkz: atatürk ilkeleri ve inkılap tarihi)
• agah önen'in atatürk'ü anlamak kitabında atatürk'ün türk dili ile ilgili enfes görüşleri aynen şöyle nakledilmiş. katılmamak elde değil.
  "araplarla tanışıncaya dek türk’ün devlet, hükümet, hukuk, adalet gibi uygar kavramlara; şeref, namus, insaf, vicdan gibi yüksek duygulara birer ad vermemiş olması düşünülebilir mi? belli ki her ulusta görüldüğü üzere türk’ün de tarihte gaflet anları olmuş, birçok varlıklarına ve bu arada diline de bakmaz olmuştur. biz şimdi ulusal benliğimize kavuştuğumuz gibi öz dilimize de kavuşacağız.”
  atatürk bir ulusun dil varlığı bakımından, aslında bu denli yoksul olamayacağını bir örnekle belirtmek için şu öyküyü sık sık anlatırdı:
  “vaktiyle zengin bir köy ağası şehirde hamama gitmiş. yıkanmış... kurulanmış... giyinmek için bohçasına el attığı zaman bir de bakmış ki silahlığından başka her şeyi çalınmış. başlamış hamamcılardan hesap sormaya.
  hamamcılar ağanın şantaj yaptığını, yoksa çalınan çarpılan bir şey olmadığını ileri sürmüşler. bunun üzerine o da silahlığını çıplak beline geçirerek ortaya çıkmış ve şöyle haykırmış:
  “görenler allah için söylesin, ben buraya bu kılıkta gelebilir miydim?”
  atatürk öyküsüne şunu da katardı:
  - ağanın hamama çıplak gelmediğine herkesin aklı yattı ama, türk’ün yurdundan dilsiz çıkmadığına hala akıl erdiremeyen gafiller vardır.
• (bkz: türk dili için)
• (bkz: on turkce)
  (bkz: turki diller)
• başımıza gelecek her seyi sektirmeden gören ulu önderimiz atatürk'ün tanımı:
  "türk dili, dillerin en zenginlerindendir. yeter ki bu dil şuurla işlensin. ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen türk milleti, dilini de yabancı dillerin boyundurluğundan kurtarmalıdır."
• turk dil kurumu dergisi.
  
  kurumun 3 ocak 1933 sali gunu toplanan kurul toplantisinda alinan kararla cikarilacak olan mecmuanin adinin "turk dili" olmasina karar verilmis.
  http://www.tdkkitaplik.org.tr/kararlar/1933002.pdf
• genellikle, türkçe köken bakımından ural altay dil ailesinin altay koluna mensup, yapı bakımından sondan eklemeli bir dildir, diye başlayan ya da başlaması gereken ders, ödev vs konusu.
• zaten bütün okul hayatın boyunca defalarca öğretilen şeylerin neden yine ve yeniden bu isim altında ortaya çıkarılmasını anlamadığım ders. hoca kitaptan okumak dışında bir faaliyet göstermez, üstüne kitap tanıtımı yapmanı isteyip insanın üstüne iyice külfet bindirir.
• laz burnuyla dokunaklı bir ikili oluşturur.