multiplier effect ^*

• carpan etkisi.. esasen ekonomide gecen bir terimdir, 1'in aslinda 1 olmadigi, yani kabaca bankaya yatirdigin 1 liralik tasarrufun kredi olarak kullandirimi sonucu 2 liralik ekonomik deger yaratmasi..
  veya paralel mantik ile sub-prime mortgage kredilerin 2008 itibariyle dunyanin basina actiklari demek aciklayici olacaktir.
• (bkz: sürekli büyüyor efendim durduramıyoruz)
  exponential etkidir. word of mouth'ta da gorulebilmektedir: "bir bir biri birilerine..." seklinde algoritmatik etkiyle urunle olan deneyimin onune gelene anlatilmasidir, cig etkisi yaratmaktir.
• bir ekonomi terimi. örnek verecek olursak; 1 birimlik yatırım ulusal geliri 1 birim arttırır, ulusal gelirdeki 1 birim artış tüketimi 0.9 birim arttırır bu 0.9 birimlik tüketim artışı, ulusal geliri 0.9 birim arttırır, bu da yine aynı şekilde tüketimi 0.81 birim arttırır. görüldüğü üzere, ilk başta yapılan yatırım, tuhumlar fidana, fidanlara ağaca, ağaçlar ormana, sonra hepsi ormana şeklinde tüketimi fena halde artırmaktadır. bu tüketim de aynı şekilde ulusal gelire yansımaktadır.
• geliri belirleyen değişkenlerde meydana gelecek değişimin milli gelirde meydana getireceği katkıyı ölçmek için kullanılan çarpan etkisini anlatan şöyle kısa bir hikaye vardır.
  
  vakti zamanında rus müşteri fransız köyüne tatile gider. köye varır varmaz kalacağı yeri garanti altına almak isteyen rus, x oteline girer ve oda olup olmadığını sorar. sınırlı sayıda oda kaldığını duyan ve otel dış görünümünden pek memnun kalmayan rus otel sahibiyle bir anlaşma yapar. anlaşma gereği rus 100$ vererek rezervasyon yaptıracak ve daha uygun bir otel bulamadığında otele dönüp orada kalacak aksi halde ise parasını iade alacaktır.
  parayı alan otel sahibi hemen koşarak köyün kasabına olan 100$ borcunu öder. parayı alan kasapta kirasını ödemek için dükkan sahibinde alır soluğu. bir yandan paranın geldiğine sevinen dükkan sahibi diğer yandan da köyün orospusunu arar bulur ve borcu olan 100$ ücreti takdim eder. orospu ise işlerini yürüttüğü x oteline döner ve borcunu öder.
  akşam olmuştur ve tüm köyü alt üst eden rus y otelinde kalmayı uygun görmüştür. x oteline gider ve tüm köyü dolaşan o meşhur 100$'ı geri alır. işte bu çarpan etkisidir.
  
  edit: lütfen paranızı yastık altında değil ekonomide tutunuz.
• keynesyen ekonomi anlayışı, buhranlı dönemlerde devletin ekonomiye müdahale etmesi gerektiğini savunmuştur. toplam talepte meydana gelen azalış sonucunda ortaya çıkan tasarruflar hemen yeni sermaye yatırımına dönüşmezler. ayrıca ücretlerdeki düşüşü ne işverenler ne de işçiler kolayca kabul eder. dolayısıyla üretim azalır, işsizlik artar. işte keynesyen teori böyle durgunluk dönemlerde devletin toplam talebi teşvik etmek amacıyla kamu harcamalarını arttırmasını, gelir vergilerini düşürmesini ve devletin bütçe açığı vermeye razı olması gerektiğini savunur. bu anlayışın temelinde yatan en önemli kavramlardan bir tanesi de çarpan etkisidir.
  
  temel mantığı şu şekilde işlemektedir: gelirin tüketim ve tasarruf şeklinde iki farklı fonksiyonu vardır. bu doğrultuda gelir sahiplerinin yapacakları bir harcama, yine başka bir kişinin gelirini oluşturacağı için elde edilen gelir tekrar aynı aşamalardan geçecektir ve bu bir döngü haline gelecektir. sonuçta ilk kişinin yaptığı harcama katlanarak devam edecektir.
  
  örnek vermek gerekirse türk halkının gelirinin %80'inin harcayıp %20'sini tasarruf ettiğini varsayarsak durgunluk döneminde devletin yapacağı 50 milyar liralık harcama başka birinin geliri olacak ve bu gelir sahibi de parası'nın %80'lik kısmını yani 40 milyar lirayı harcayacaktır. 40 milyar liralık gelirin sahibi yine parasının %80'lik kısmını yani 32 milyar lirasını harcayacaktır. bu işlem sırasıyla döngüsel olarak 50, 40, 32, 25... olarak devam edecek ve nihayet devletin yaptığı 50 milyar liralık harcama toplamda 400 milyar liralık bir harcamaya eşit olacaktır. bu yöntemle ekonomik durgunluk çok daha az bir maliyetle giderilicektir.