robert nozick ^*

• amerikalı siyaset kuramcısı anarchy state and utopianın yazarı, yeni sağın demirbaş teorisyenlerinden. minimal devlet olsun, az vergi olsun, refah devleti olayını geçelim, hele hele yeniden bölüşüm (bkz: redistribution) olayına hiç girmeyelim diyen düşünür.
  şöyle der: bir a pozisyonu olsun ve bu düzeyde bulunan herkesin 5 birim parası olsun. bu insanların arasından bir basketbolcu desin ki (bu basketbolcunun adı neydi hatırlayamadım) "benim şöyle böyle yeteneklerim var; 2lik atarım 3lük atarım potaya smaç basarım, eğer bana 3er birim paranızı verirseniz size bunları ifşa ederim". neyse salonda toplanıyorlar para verip basketbolcuyu (la lakers'ta oynuyordu sanırım) izliyorlar. şimdi b pozisyonuna geliyoruz. a pozisyonundaki insanlar bu yetenekli basketbolcuya (beyaz bir oyuncuydu) 3er birim paralarını vererek fakirleşti, basketbolcu elemanınsa biton parası oldu. nozick de diyor ki insanların gönüllü olarak katıldıkları bu durumdan kaynaklanan eşitsizlikten kendilerinden başka kimse sorumlu değildir, paralarını gönüllü olarak vermişlerdir, dolayısıyla devletin bu basketbolcudan yüksek vergilerle parasını alması ve kamu harcamalarıyla "yeteneksiz" diğer insanlara geri vermesi yanlıştır.
  (bkz: düşün düşün boktur işin)
  
  not: basketbolcunun adı wilt chamberlain. zifir'e teşekkür ederim bildirdiği için.
• 1939 new york dogumlu olmak, liberteryen olmak, harvard universitesi'nde profesor olmak ve bir sure amerikan felsefe dernegi'nin baskanligini yapmak gibi bircok niteligi bunyesinde barindiran siyaset bilimcisi, kuramcisi, yazari, filozofu.
• birey haklarinin esas oldugunu ve siyasi yapilarin mesruluklarinin bireyin haklarini ihmal etmemelerine bagli oldugunu ve ayrica yan sinirlama yaklasimini dile getiren;
  
  kullandigi kendi kendinin sahibi olma ilkesinin bazi marksist dusunurler tarafindan kabul edildigi ve bu ilkeyle marksist dusunceyi onemli bir ikileme sokan; bu nedenle de kanaatimce diger bazi marksist dusunurler tarafindan sevilmeyen insan.
• akademinin nasil da rezil bir yer oldugunun, ünvanlarin aslinda bize hiçbir sey anlatmadiklarinin kesinlikle en iyi kaniti. nice ben yazdim oldu vakalarindan birisi. nozick'in çalismalari en iyi ihtimalle bir hirsli adamin fantezileri. john rawls ile atismalari meshurdur. körler sagirlar birbirlerini agirlarken, nerede sosyallik nerede bilim diyoruz...
• kapitalist fabian anarşisti, koftidir.
• nozick'in ekonomik kaynaklarin bireyler arasinda dagiliminin adilligi konusunda verdigi wilt chamberlain ornegi, david ricardo'nun (ve digerlerinin) rant teorisi ile iliskilendirilebilir. rant teorisi ne iddia eder? ekonomik rantlar, arzi kit kaynaklara veya bu kit kaynaklari kontrollerinde bulunduranlara dogru akar. wilt chamberlain'in ustun sporculuk yetenegi de bir kit kaynaktir. dogustan gelen birtakim yetenekler insanlar arasinda esit dagilmamistir. toplumun diger bireyleri arasinda bu kit kaynagin kullanimi (seyiri) icin gonullu bir rekabet varsa, bu rekabetten nemalanacak olan kisi de yetenek sahibi wilt chamberlain'dir.
  
  alan memnun, satan da memnunsa, yeni ekonomik dagilimin bir onceki daha esit dagilimdan daha az adilane oldugunu iddia etmek neye dayanacaktir?
  
  not: kaynak kitliginin dogusunun ve kit kaynaklarin kontrolunun (mulkiyetinin) temelinde dogal veya suni nedenler olabilir (devlet eliyle yaratilan ve korunan ozel tekeller, patentler vesaire gibi). sunice yaratilmis kitliklarda bir adaletsizlik soz konusudur. o ayri bir tartisma konusudur. chamberlain orneginde ise dogal bir neden var. bazilari da verili dogal yeteneklerinin uzerine cok calisarak ve ureterek yeni bir seyler koyarlar, kendi rekabetci ustunluklerini (competitive edge, comparative advantage) yaratirlar ve bu ustunlukten kaynaklanan (cogunlukla gecici) kitlik rantini toplarlar. boyle durumlarda yaratilan deger karsiliginda kâr etmek neden adil degildir?
  
  not 2: bir onceki notta neden parantez icinde cogunlukla gecici? arz tarafinda rekabetten oturu. wilt chamberlain bile nba'in rantini efsanevi rakiplerinden biri olan bill russell ve diger yetenekli oyuncular ile birlikte paylasmak durumunda degil miydi?
  
  daily telegraph'da cikmis, robert nozick konulu bir obituary:
  http://www.telegraph.co.uk/…ssor-robert-nozick.html
  
  baska kaynaklar:
  http://www.hno.harvard.edu/…02/01.17/99-nozick.html
  http://www.iep.utm.edu/n/nozick.htm
  http://en.wikipedia.org/…anarchy,_state,_and_utopia
  http://web.missouri.edu/~johnsonrn/nozick.html (chamberlain argumaninin bir kritigi) (bkz: entitlement theory)
  http://www.cato.org/…/policy_report/cpr-20n1-1.html (r. nozick, 1999, "why do intellectuals oppose capitalism?")
• devletin ortaya çıkışıyla ilgili teorisi aslında oldukça ilginçken nedense daha çok rawls'un^* adalet teorisi üzerine eleştirileriyle tanınan; fonksiyonu bekçilik^* görevinden öteye giden, yani minimalliği^* aşan devletin kişinin haklarını ihlal ediyor olduğunu savunan; rawls'un toplumdaki imkan sahibi olmayan^* insanları da düşünen eşitlikçi liberalizmini "devletin başkasının refahını sağlamak için kendim çalışarak hak ettiğim paramdan alma hakkı olmamalıdır" şeklinde özetlenebilecek bir şekilde eleştiren libertarian.
• why do intellectuals oppose capitalism? isimli bir makale kaleme almış siyaset bilimcisi. makalenin başlığının türkçesi; aydınlar neden kapitalizm karşıtıdır? robert nozick'in makale boyunca giriş cümlesindan başlayarak hoş ve akılcı tespitler vardır. robert nozick giriş makalesinin girizgahında şunları söylemiş;
  
  ''it is surprising that intellectuals oppose capitalism so. other groups of comparable socio-economic status do not show the same degree of opposition in the same proportions. statistically, then, intellectuals are an anomaly.''
  
  yani;
  
  aydınların kapitalizm karşıtı olması şaşırtıcı. aydınların durumuna yakın diğer sosyoekonomik gruplarda kapitalizme karşı aynı muhalefet gücü görünmüyor. bu açıdan bakarsak aydınlar diğerlerine göre sıradışı kalıyor''
  
  sanki biraz da ekşi sözlük yazarlarını anlatıyor gibi. hemen hemen herkes belirli koşulların üstünde hayat sürmesine, serbest piyasa ekonomisinin şirketlerinde çalışmasına rağmen çoğu anti-kapitalist. velhasıl kelam bu güzel yazıya şurdan ulaşabilirsiniz.
• karl marx'ın "from each according to his ability, to each according to his needs"^* felsefesine cevap olarak "from each as they choose, to each as they are chosen"^* ilkesini öne sürmüş siyaset bilimci. john rawls sol liberal^* olarak, nozick ise sağ liberal^* olarak tanımlanmaktadır. argümanında öne çıkan iki kavram laissez-faire minimal devlet^* kavramı ve öz sahiplik^* kavramıdır. bu kavramlar sonucunda meşru olan tek tip verginin vatandaşların güvenliğini ve mal varlıklarını koruyacak güçler için toplanan vergi olduğunu, diğer çeşit vergilerinse ahlaki olarak "zorunlu çalıştırma" ile eşdeğer olduğunu iddia eder.
• robert nozick'in analizleri sesli düşünmeden ibaret gibidir. bana göre eser ^* isimli eseri böyle değerlendirmek gerekir. tek önemli yanı, anarşizm üzerine fazla kafa yormayan liberalleri bireysel özgürlük biçiminin farklı bir yöntemi olduğuna dair uyarmakla birlikte, anarşizmi minimal devletin mutlak gerekliliği adına mahkum eder.
  
  tabii hal kurgusunun gerçek olmayan ama işe yarar bir şey olduğundan hareketle analizlerini yapar. bana göre, tabii hal kurgusu günümüz siyasi sorunları açısından artık kıymetli değildir. o yüzden de nozick'in günümüz siyaseti için söyleyebileceği şeyler çok azdır.
  
  alakasız not: liberteryen sözcüğü çok salak bir sözcük.