deyip

• yazarken beni her zaman kararsızlıklara sokan kelime. doğru olduğunu bilmeme rağmen iğreti ile yaklaşıyorum.
• ben bu sorunu "diyerek" yazarak hallediyorum.
• doğrusu "diyip" olmasına rağmen "deyip" diye ısrar edilen sözcük.
  
  türkçede "y" ünsüzünün daraltıcı etkisi vardır. bu etki -(i)yor ekini düz geniş ünlü ile biten bir sözcüğe eklediğinizde görülür.
  
  bekle-yor > bekliyor
  dinle-yor > dinliyor
  ağla-yor > ağlıyor
  sakla-yor > saklıyor
  
  y'nin daraltıcı etkisi iki fiilimizde (de- ve ye-) yeni sözcük türetirken, fiil şimdiki zaman harici çekimlenirken bile görülür. yani sadece şimdiki zaman çekimi ile sınırlı kalmaz.
  
  ye-y-ecek > yiyecek
  ye-y-en > yiyen
  de-y-e > diye
  de-y-en > diyen
  de-y-ecek > diyecek
  ye-y-ip > yiyip
  
  şimdi tdk'dekiler başta olmak üzere hiçbir insan bana "deyip" yazdıramaz. çünkü olması gereken "diyip"tir. bu nedenle de bu sözcüğü asla yazılı bir metinde kullanmam.
  
  edit: bu arada -(i)yor ekinin daraltıcı etkisine olumsuzluk ekiyle de bir örnek verelim:
  
  koş-ma-yor > koşmuyor
• son entriyi okuyana kadar diyip şeklinde yazıldığını bilmediğim kelime.
• aksiyim, aksisin, aksi. bilip kabul edeyim.
  göte giren şemsiye açılmaz deyip yola devam edeyim.
  
  (bkz: demek/@ibisile), dedim
• oldugu gibi, yani dogru yazilmadiginda beni muthis irrite eden sozcuk. haliyle yanlis kullanan insanlardan da soguyorum. birden tum cumle ve hatta paragraf icerik olarak anlamini yitiriyor ve benim gozlerim dimagimla beraber bu sozcuge odaklaniyor.
  
  keske okullarda turkce ogretilebilse...
• hayat kurtaran entry
  
  tdk
• https://www.tdk.gov.tr/…m-kurallari/unlu-daralmasi/
• kelimenin aslı é sesini içeren té- kökünden gelir. bunun ilk kullanımının téyip şeklinde olduğu açıktır. d tonlulaşması sonra olmuştur. bu é sesini yakutçada i: veya ie ile türkmencede ise i: veya e: (e> i, e) ile temsil edilmektedir. yani tdk'nın kökün değişmesini önlemek amaçlı yaptığını vs. ileri sürmesi yanlış olacaktır ki kök zaten ince sıradan sesle oluşmuştur. diğer bir yanlış da yukarıdaki bir yazarın ekşi şeyler'de bile paylaşılan entrysinde y sesinden kaynaklı daraldığını(!) ileri sürmesidir. aslında verdiği bir diğer örnek olan ye- fiilinin de asıl şeklinin yé- şeklinde ince sıradan ünlülerle oluşması neden seslerin benzeştiğini ve inceldiğini bize açıklar. şüphesiz bugün değilse yarın tdk kayıtsız kalmayarak kullanımı yeniden gözden geçirecektir.