l'armee des ombres

• --- spoiler ---
  
  filmde etik olarak muğlak olan pozisyonda direnişçiler var. almanların işkence yaptığını - kötü olduklarını biliyoruz fakat o sahneler gözümüze sokulmuyor. filmin başlarındaki infaz(?) sahnesi ve sonda mathilda'nın öldürülmesi filmi en ilginç kılan yerler.
  
  ilk sahne zaten yeterince güçlü; birini silahla öldürmekle boğmak arasındaki fark dikkat çekici ("kendi ellerimle mi" diye soruyor felix). ölümün aniden gelmemesi (tetiğe bastım ve öldü) daha büyük bir katillik sanırım.
  
  filmin sonlarında büyük patronla beraber matilda'yı öldürmeye giderken, philippe "katillerle büyük patron aynı arabada; ne garip" gibi bir şeyler söylüyor (ingilizce altyazıda "killer" olarak çevrilmişti). yapılan şeyden gurur duyulmadığını tekrar hissediyorsun.
  
  mathilda'nın öldürülmesi de filmin sonu; luc jardie'nin kararı. bison'ın "beni kaç kez ölümden kurtardı, şimdi de öldürebilir" demesi anlaşılır. jardie bu durumu bir hipotez geliştirerek çözüyor (doğru olduğuna tam inanmasa da diğerlerine hissettirmiyor) ve mathilda'nın bunu isteyeceğini savunuyor. öldürmeye gidiyorlar, mathilda'nın yüzü pek de bunu istiyor gibi durmuyor, ve vuruyorlar. takip eden yıllarda da hepsi farklı şekillerde ölüyor; direnişin de mathilda'nın öldürülmesinin de kazanımlarını görmüyoruz.
  
  filmse "pick your poison" gibi bir ikilem sunmuyor, sadece bu kararların ağırlığını veriyor. direnişçilerin şanlı bir direnişi yok (sadece birbirlerini kurtarıyorlar film boyunca), almanların da çok fazla esamesi okunmuyor.
  
  --- spoiler ---